Trong guồng quay hối hả của cuộc sống hiện đại, câu hỏi "Hôm nay con ăn gì?" tưởng chừng đơn giản lại đang trở thành một "khoảng trống" đáng báo động trong nhật ký chăm sóc con của rất nhiều gia đình. Mặc dù chưa có một con số thống kê chính thức, nhưng thực tế cho thấy rất nhiều bậc phụ huynh hiện nay đang gặp khó khăn trong việc nắm bắt thực đơn hàng ngày của con. Tình trạng này, kết hợp với áp lực công việc, đã tạo ra một "lỗ hổng" trong giám sát dinh dưỡng. Và hậu quả của nó đang được phản ánh rất rõ qua những con số đáng báo động từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia: tỷ lệ thừa cân, béo phì ở học sinh thành thị đã lên đến gần 27%. Thậm chí, tỷ lệ thừa cân, béo phì của học sinh ở TPHCM hiện nay lên tới 37%, ở mức báo động, cao hơn nhiều so với tỷ lệ trung bình cả nước ghi nhận hồi năm 2020 (26,8%).
Báo Sức khỏe và Đời sống đã có cuộc trao đổi với PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng (Viện Dinh dưỡng Quốc gia) về vấn đề rất nhiều cha mẹ đang không nắm rõ thực đơn hàng ngày của con ở trường, để độc giả có thể hiểu rõ hơn về vấn đề này.
PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng - Viện Dinh dưỡng Quốc gia.
PV: Thưa bác sĩ, có rất nhiều phụ huynh không nắm rõ thực đơn hàng ngày của con, điều này có thể dẫn đến những hệ lụy sức khỏe và phát triển đáng lo ngại nào ở trẻ em, cả trước mắt và lâu dài?
PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng: Việc đa phần các phụ huynh không nắm rõ thực đơn hàng ngày của con là một "lỗ hổng" lớn dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe và sự phát triển của trẻ, cả trước mắt và lâu dài.
Hệ lụy trước mắt (ngắn hạn):
- Thiếu hụt hoặc thừa năng lượng và vi chất dinh dưỡng cấp tính: Phụ huynh khó lòng cân bằng lượng thức ăn cho con nếu không biết con đã ăn gì ở trường/bên ngoài. Điều này dễ dẫn đến trẻ bị đói, mệt mỏi, hoặc ngược lại là nạp quá nhiều đồ ăn vặt, đồ ăn nhiều dầu mỡ, chất béo chuyển hóa, nước ngọt chứa nhiều đường...
- Vấn đề về tiêu hóa: Cả bác sĩ lẫn phụ huynh đôi khi khó phát hiện sớm các vấn đề như tiêu chảy, hay dị ứng thực phẩm, táo bón… do không kiểm soát được nguồn thực phẩm con đã sử dụng.
- Ảnh hưởng đến học tập và tâm trạng: Thiếu dinh dưỡng (thiếu năng lượng, thiếu máu, thiếu sắt, …) có thể làm giảm sự tập trung, gây cáu kỉnh, uể oải, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập và hoạt động thể chất.
Hệ lụy lâu dài (Mạn tính):
- Thừa cân-béo phì và các rối loạn chuyển hóa sớm: Đây là hệ lụy phổ biến nhất, việc ăn uống không kiểm soát, thừa chất béo không lành mạnh và đường là nguyên nhân hàng đầu gây thừa cân-béo phì, dẫn đến nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2, tăng huyết áp, và bệnh tim mạch ngay từ khi còn nhỏ.
- Suy dinh dưỡng và chậm phát triển: Ngược lại, nếu thực đơn không đủ chất đạm, vitamin (A, D…), và khoáng chất (can xi, sắt, kẽm…) kéo dài, trẻ sẽ dễ bị suy dinh dưỡng, thấp còi, ảnh hưởng đến sức đề kháng, và khả năng phát triển chiều cao tối đa.
- Rối loạn hành vi ăn uống: Việc không quan tâm đến bữa ăn của con có thể khiến trẻ hình thành thói quen ăn uống không lành mạnh, ăn không đa dạng thực phẩm, ăn thiên lệch, nghiện đồ ngọt/đồ chiên rán, hoặc tệ hơn là phát triển các rối loạn ăn uống trong tuổi vị thành niên.
- Giảm sức đề kháng của cơ thể: Chế độ ăn nghèo nàn sẽ làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến trẻ dễ mắc các bệnh truyền nhiễm hơn và hồi phục lâu hơn.
Bỏ qua bữa ăn của con ở trường chính là mối nguy tiềm ẩn gây béo phì và suy dinh dưỡng.
PV: Theo quan sát của bác sĩ, đâu là những rào cản chính khiến các bậc phụ huynh hiện đại gặp khó khăn trong việc giám sát bữa ăn hàng ngày của con cái, đặc biệt là các bữa ăn tại trường hoặc ngoài gia đình?
PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng: Qua kinh nghiệm khám tư vấn dinh dưỡng, tôi nhận thấy có ba nhóm rào cản chính đang khiến các bậc phụ huynh hiện đại gặp khó khăn trong việc giám sát bữa ăn của con:
1. Rào cản về thời gian:
- Lịch trình công việc dày đặc: Cả bố và mẹ đều bận rộn với công việc, đưa đón con đi học thêm, khiến thời gian dành cho việc lwah chọn thực phẩm, chuẩn bị bữa ăn và quan sát con ăn bị hạn chế.
- Phụ thuộc vào dịch vụ ăn uống bên ngoài: Ngoài bữa ăn ở trường, nhiều phụ huynh sử dụng bữa ăn tối tiện lợi (đặt hàng, đồ ăn nhanh) như là giải pháp cứu cánh cho cuộc sống bận rộn. Phụ huynh không có thời gian để đọc nhãn hay kiểm tra chi tiết.
2. Rào cản về kiến thức:
- Không hiểu biết đầy đủ về nhu cầu dinh dưỡng cho con của mình: Nhiều phụ huynh không biết rõ nhu cầu calo và tỉ lệ các nhóm chất (đạm, béo, bột) phù hợp với độ tuổi và mức độ hoạt động thể chất của con mình.
- Thông tin dinh dưỡng nhiễu loạn: Phụ huynh bị choáng ngợp bởi quá nhiều thông tin từ Internet, mạng xã hội, dẫn đến bối rối không biết đâu là kiến thức chuẩn xác để áp dụng cho con.
3. Rào cào về tâm lý và kỹ năng:
- Tâm lý "bù đắp": Nhiều phụ huynh vì quá bận rộn hoặc cảm thấy có lỗi nên có xu hướng nuông chiều, cho phép con ăn vặt thoải mái hoặc ăn những món con thích để "bù đắp" thời gian không ở bên con.
- Sợ xung đột: Cha mẹ tránh né việc kiểm soát chặt chẽ hoặc cấm đoán, đặc biệt là với trẻ lớn, vì sợ làm con khó chịu hoặc gây ra các cuộc tranh cãi.
- Giao phó hoàn toàn: Có tâm lý giao phó việc ăn uống cho ông bà hoặc người giúp việc, dẫn đến việc thiếu sự thống nhất và kiểm soát về số bữa, số lượng cũng như chất lượng bữa ăn.
Việc biết con ăn gì không chỉ đơn thuần là kiểm soát calo, mà là cách chúng ta kết nối, thấu hiểu và đồng hành cùng con trên hành trình khôn lớn. Nó bắt đầu từ chính sự quan tâm và những hành động nhỏ bé, nhất quán mỗi ngày. Đừng để sự bận rộn của hiện tại đánh cắp đi món quà sức khỏe vô giá mà bạn có thể trao cho tương lai của con.
