Khi bữa ăn nhiều nhưng vẫn thiếu
Thực tế cho thấy, không ít học sinh hiện nay ăn rất nhiều nhưng vẫn thiếu chất. Bữa ăn có thể đầy đặn về số lượng món, nhưng lại mất cân đối giữa các nhóm thực phẩm. Có em ăn nhiều thịt nhưng rất ít rau. Có em ăn nhiều đồ chiên rán nhưng thiếu sữa. Có em uống nước ngọt thay vì uống nước lọc.
Theo Cẩm nang truyền thông giáo dục dinh dưỡng cho học sinh và trẻ em tuổi vị thành niên do Viện Dinh dưỡng ban hành, tình trạng này là nguyên nhân quan trọng dẫn đến rối loạn dinh dưỡng ở lứa tuổi học đường. Một trong những công cụ hiệu quả để khắc phục tình trạng này chính là tháp dinh dưỡng hợp lý.
Dinh dưỡng lứa tuổi học đường cần đảm bảo đa dạng các loại dưỡng chất.
Tháp dinh dưỡng là mô hình trực quan thể hiện các nhóm thực phẩm cần thiết cho cơ thể theo hình kim tự tháp. Phần đáy tháp là nhóm thực phẩm cần ăn nhiều nhất. Đỉnh tháp là nhóm thực phẩm cần hạn chế.
Đối với học sinh từ 12–14 tuổi, tháp dinh dưỡng được thiết kế riêng nhằm đáp ứng nhu cầu tăng trưởng mạnh mẽ về thể chất và trí tuệ. Tháp không chỉ dừng lại ở câu chuyện "ăn gì", mà còn hướng dẫn "ăn bao nhiêu" và "ăn như thế nào" để đảm bảo cân đối.
Tháp dinh dưỡng cho học sinh
Ở đáy tháp là nhóm ngũ cốc và khoai củ. Đây là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể. Gạo, bún, mì, bánh mì, ngô, khoai lang, khoai tây… cần được đưa vào khẩu phần hằng ngày. Tuy nhiên, tài liệu khuyến khích ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt thay vì tinh chế quá kỹ, nhằm giữ lại nhiều chất xơ và vi chất dinh dưỡng hơn
Ngũ cốc không chỉ giúp no lâu mà còn hỗ trợ hoạt động của não bộ, giúp học sinh tập trung tốt hơn trong học tập.
Phần quan trọng thứ hai trong tháp dinh dưỡng chính là rau xanh và củ quả. Rau lá xanh, cà rốt, bầu, bí, su su, cà chua… là nguồn bổ sung vitamin A, C, E, các khoáng chất và chất xơ. Những dưỡng chất này giúp tăng sức đề kháng, hỗ trợ tiêu hóa và phòng chống nhiều bệnh lý. Việc duy trì thói quen ăn rau trong mọi bữa ăn là nguyên tắc quan trọng trong dinh dưỡng học đường.
Trái cây tươi được đặt ở tầng tiếp theo của tháp dinh dưỡng. Đây là nguồn vitamin tự nhiên rất quan trọng cho cơ thể đang phát triển. Cam, chuối, đu đủ, táo, xoài, ổi… vừa dễ ăn, dễ tiêu hóa, vừa giúp giảm nhu cầu sử dụng bánh kẹo công nghiệp. Tài liệu khuyến nghị thay thế thói quen ăn vặt bằng trái cây tươi để hạn chế nạp thêm đường tự do vào cơ thể.
Trái cây tươi là nguồn vitamin tự nhiên rất quan trọng cho cơ thể đang phát triển.
Nhóm thực phẩm giàu đạm: "Vật liệu xây dựng" cơ thể. Thịt, cá, trứng, tôm, cua, đậu, lạc, vừng… là nhóm thực phẩm giàu đạm, đóng vai trò như vật liệu xây dựng cho cơ thể. Chất đạm giúp phát triển cơ bắp, tăng cường miễn dịch, tham gia cấu tạo tế bào và hormone. Ở tuổi học đường, thiếu đạm có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chiều cao và thể lực.
Tháp dinh dưỡng khuyến nghị sử dụng đa dạng nguồn đạm, kết hợp cả đạm động vật và đạm thực vật để đảm bảo cân đối.
Sữa và chế phẩm từ sữa – "chìa khóa" phát triển chiều cao. Một trong những tầng quan trọng của tháp dinh dưỡng là nhóm sữa và chế phẩm từ sữa. Sữa cung cấp canxi, protein và nhiều vi chất thiết yếu giúp phát triển hệ xương, răng. Đặc biệt, đối với học sinh 12–14 tuổi, tài liệu khuyến nghị sử dụng trung bình khoảng 6 đơn vị sữa và chế phẩm từ sữa mỗi ngày
Việc thiếu sữa trong khẩu phần có thể làm giảm tốc độ phát triển chiều cao trong giai đoạn "vàng" của tuổi dậy thì.
Đường, muối, chất béo – nhóm cần hạn chế. Ở đỉnh tháp dinh dưỡng là nhóm đường, muối và chất béo. Đây là nhóm cần kiểm soát chặt chẽ.
Ăn quá nhiều đường dễ dẫn đến sâu răng, thừa cân, béo phì. Ăn quá nhiều muối làm tăng nguy cơ tăng huyết áp sau này. Chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa nếu sử dụng thường xuyên sẽ ảnh hưởng xấu đến tim mạch. Hạn chế không có nghĩa là loại bỏ hoàn toàn, mà là sử dụng đúng mức và có kiểm soát
Khuyến cáo dinh dưỡng lành mạnh
Tháp không chỉ là hình vẽ mà là thói quen sống Giá trị lớn nhất của tháp dinh dưỡng không nằm ở hình vẽ, mà ở việc biến những khuyến cáo thành thói quen hằng ngày. Ăn đủ bữa. Ăn đúng giờ. Ăn đa dạng thực phẩm. Uống đủ nước. Kết hợp vận động hợp lý. Đây chính là "nền móng" của một cơ thể khỏe mạnh.
Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc áp dụng tháp dinh dưỡng vào thực tế bữa ăn. Cha mẹ cần là người định hướng thực phẩm, không để trẻ hình thành thói quen ăn uống lệch lạc. Nhà trường cần lồng ghép nội dung tháp dinh dưỡng vào chương trình học, giúp học sinh hiểu và tự thực hành.
Tháp dinh dưỡng học đường không phải là công thức cứng nhắc, mà là "bản đồ định hướng" giúp mỗi học sinh biết cách chọn lựa thực phẩm phù hợp. Khi hiểu đúng và áp dụng đúng, tháp dinh dưỡng sẽ trở thành nền tảng cho một thế hệ khỏe mạnh, năng động và phát triển toàn diện.
