1. HIV có thể ảnh hưởng đến thị lực không?
Theo PGS.TS. Bùi Khắc Hậu, nguyên giảng viên Bộ môn Nội, Đại học Y Hà Nội, HIV có thể ảnh hưởng đến thị lực nhưng tình trạng này ngày càng giảm nhờ phương pháp điều trị kháng HIV hiệu quả. Tuy nhiên, một số người nhiễm HIV sẽ phát triển các vấn đề về mắt thường do:
- HIV ảnh hưởng đến các mạch máu và dây thần kinh trong mắt
- Nhiễm trùng cơ hội như cytomegalovirus (CMV)
- Thuốc đang dùng để điều trị nhiễm trùng cơ hội.
- Ngoài ra, người nhiễm HIV có nhiều khả năng gặp các vấn đề về mắt liên quan đến HIV nếu số lượng tế bào CD4 rất thấp, trường hợp không điều trị HIV hoặc phương pháp điều trị HIV không hiệu quả.
Người nhiễm HIV có nguy cơ phát triển các vấn đề về mắt do ảnh hưởng đến mạch máu và các dây thần kinh trong mắt.
2. Một số bệnh lý tại mắt thường gặp
2.1 Bệnh võng mạc HIV
Bệnh võng mạc HIV là tình trạng các mạch máu trong võng mạc bị tổn thương. Điều này gây ra các xuất huyết nhỏ (chảy máu) và các đốm bông (tổn thương tế bào thần kinh). Bệnh võng mạc HIV có thể ảnh hưởng đến thị lực của bạn, nhưng mức độ mất thị lực thường không đáng kể. Người bệnh có thể không nhận thấy những thay đổi này ở mắt và thường được phát hiện thông qua xét nghiệm mắt.
Không phải lúc nào cũng biết chắc chắn lý do tại sao các mạch máu trong mắt bị tổn thương. Người ta cho rằng nguyên nhân có thể là do những thay đổi trong máu do HIV gây ra. Bệnh võng mạc do HIV có thể xảy ra nếu người bệnh đang điều trị bằng thuốc kháng HIV, nhưng bệnh này phổ biến hơn ở những người có số lượng tế bào CD4 dưới 100, những người không điều trị hoặc điều trị không hiệu quả.
Bản thân bệnh võng mạc do HIV hiếm khi dẫn đến mất thị lực nghiêm trọng, nhưng làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về mắt nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như viêm võng mạc nhiễm trùng. Điều trị bệnh lý này cần theo từng trường hợp cụ thể và hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn.
Bệnh võng mạc ở người nhiễm HIV là do tổn thương mạch máu.
2.2 Bệnh thần kinh thị giác
Bệnh thần kinh thị giác là tình trạng dây thần kinh thị giác trong mắt bị tổn thương. Dây thần kinh thị giác gửi tín hiệu thị giác từ võng mạc đến não. Bệnh thần kinh thị giác khiến màu sắc bạn nhìn thấy ở mắt bị ảnh hưởng trở nên mờ nhạt hơn, hay còn gọi là "mờ nhạt". Nếu tình trạng nghiêm trọng hơn hoặc không được điều trị, có thể dẫn đến mất thị lực đáng kể.
Bệnh thần kinh thị giác thường phát triển nếu:
- Người bệnh bị nhiễm trùng cơ hội như bệnh toxoplasma (nhiễm ký sinh trùng)
- Đang dùng thuốc như ethambutol, được dùng để điều trị bệnh lao (TB)
- Bị giang mai
- Bị nhiễm nấm cryptococcus (một nguyên nhân phổ biến gây viêm màng não).
Ở một số người nhiễm HIV, không có nguyên nhân rõ ràng gây ra bệnh thần kinh thị giác. Người ta cho rằng bệnh có thể xảy ra do những thay đổi trong mạch máu do HIV gây ra, tương tự như bệnh võng mạc do HIV. Việc điều trị bệnh thần kinh thị giác phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời sẽ mang lại kết quả tốt nhất.
2.3 Đục thủy tinh thể và khô mắt
Đục thủy tinh thể và khô mắt là những tình trạng rất phổ biến ảnh hưởng đến nhiều người nhưng người nhiễm HIV dường như dễ bị đục thủy tinh thể và khô mắt hơn. Người ta cho rằng điều này là do những thay đổi ở mắt do HIV gây ra. Tuy nhiên, vì cả hai đều là những tình trạng rất phổ biến, bạn cũng có thể gặp phải chúng vì những lý do không liên quan đến HIV, chẳng hạn như tuổi tác.
Đục thủy tinh thể là những mảng mờ đục trên thủy tinh thể của mắt. Người nhiễm HIV dường như dễ bị đục thủy tinh thể hơn khi còn trẻ so với dân số nói chung. Nguy cơ mắc đục thủy tinh thể cao hơn nếu người bệnh từng có số lượng tế bào CD4 rất thấp.
Người nhiễm HIV cũng dễ bị khô mắt hơn. Điều này dường như là do virus có thể ảnh hưởng đến cách mắt sản xuất nước mắt. Nếu bị khô mắt, bác sĩ nhãn khoa có thể tư vấn cách kiểm soát các triệu chứng, kê đơn thuốc nhỏ mắt hoặc kem bôi để hỗ trợ.
2.4 Viêm võng mạc do CMV
Viêm võng mạc do CMV (cytomegalovirus) là một bệnh nhiễm trùng gây tổn thương nghiêm trọng cho võng mạc, thường ảnh hưởng đến những người có hệ miễn dịch suy yếu như bệnh nhân HIV/AIDS. Các triệu chứng ban đầu của viêm võng mạc do CMV có thể bao gồm:
- Mờ mắt
- 'Vật thể bay lơ lửng' mới (những đốm di chuyển trong tầm nhìn).
- Điểm mù trong tầm nhìn.
- Ánh sáng chói lòa.
- CMV có thể dẫn đến tổn thương võng mạc hoặc thậm chí bong võng mạc, cần được điều trị bằng phẫu thuật.
Mục đích của việc điều trị viêm võng mạc do CMV là ngăn chặn tình trạng tổn thương võng mạc trở nên trầm trọng hơn. Mất thị lực do viêm võng mạc do CMV không thể khắc phục bằng kính vì mắt đã bị tổn thương vĩnh viễn.
Khi tình trạng viêm võng mạc do CMV ổn định (không trở nặng hơn), người bệnh sẽ tiếp tục dùng thuốc để ngăn ngừa tái phát và có thể ngừng dùng thuốc này sau khi điều trị HIV đã tăng cường hệ miễn dịch.
2.5 Viêm màng bồ đào
Viêm màng bồ đào là tình trạng viêm (sưng) ở lớp giữa của mắt. Viêm màng bồ đào gây đỏ mắt, đau âm ỉ ở mắt, đặc biệt là khi nhìn gần, nhạy cảm với ánh sang, vật thể bay lơ lửng (những đốm di chuyển trong tầm nhìn), mờ mắt.
Các triệu chứng có thể xuất hiện đột ngột hoặc có thể mất vài ngày mới phát triển. Viêm màng bồ đào được điều trị càng sớm thì tổn thương càng ít.
Viêm màng bồ đào có thể phát triển nếu:
- Bị nhiễm trùng cơ hội như bệnh toxoplasma (nhiễm ký sinh trùng)
- Đang dùng cidofovir để điều trị CMV
- Đang dùng kháng sinh rifabutin được dùng để điều trị các bệnh nhiễm trùng cơ hội như bệnh lao và MAC (điều này dễ xảy ra hơn nếu bạn dùng ritonavir hoặc cobicistat)
- Gặp hội chứng viêm phục hồi miễn dịch (IRIS) khi bắt đầu điều trị HIV.
- Viêm màng bồ đào cũng có thể do giang mai và bệnh lao gây ra.
Để điều trị viêm màng bồ đào hiệu quả, người bệnh có thể được sử dụng thuốc chống viêm như steroid để giảm các triệu chứng, các trường hợp nguyên nhân do nhiễm trùng thì cần điều trị nhiễm trùng. Nếu viêm màng bồ đào do thuốc, người bệnh có thể được điều trị bằng cách ngừng hoặc giảm liều.
2.6 Hoại tử võng mạc
Hoại tử võng mạc xảy ra khi một phần mô trong võng mạc bị chết. Các triệu chứng của hoại tử võng mạc bao gồm mất thị lực, nhạy cảm với ánh sang, đau mắt, đỏ mắt.
Hoại tử võng mạc gây tổn thương vĩnh viễn cho võng mạc. Điều này gây mất thị lực do tổn thương ngăn võng mạc tiếp nhận ánh sáng hoặc do võng mạc bị bong ra. Võng mạc bị bong ra đôi khi có thể được nối lại bằng phẫu thuật, nhưng điều này không phải lúc nào cũng khả thi.
Hoại tử võng mạc có thể gây mất thị lực ở người nhiễm HIV.
3. Biện pháp ngăn ngừa bệnh lý tại mắt cho người nhiễm HIV
Cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng ở mắt do HIV gây ra là điều trị HIV sớm và đúng phác đồ. Bên cạnh đó, người bệnh cần chú ý:
- Duy trì lối sống lành mạnh: Tập thể dục đều đặn, ăn uống khoa học, tránh hút thuốc và hạn chế rượu bia; đồng thời bảo vệ mắt khỏi ánh nắng mặt trời trực tiếp.
- Khám mắt định kỳ: Nhiều bệnh lý về mắt liên quan đến HIV không có triệu chứng sớm nhưng có thể dẫn đến giảm hoặc mất thị lực nếu không phát hiện kịp thời.
- Tham khảo bác sĩ chuyên khoa khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường như mờ hoặc nhìn đôi, xuất hiện điểm mù hay đốm sáng, đau nhức mắt, nhạy cảm với ánh sáng, chảy nước mắt nhiều hoặc thay đổi cảm nhận màu sắc.
Việc theo dõi và chăm sóc mắt đúng cách không chỉ giúp bảo vệ thị lực mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người sống chung với HIV.
