COVID-19: Đông Nam Á đối mặt với tình thế "tiến thoái lưỡng nan" lớn

Giờ đây, các chính phủ Đông Nam Á như Indonesia, Thái Lan, Singapore…. đang tìm cách phục hồi nền kinh tế của họ - đặc biệt là ngành du lịch - bằng cách mở lại biên giới và không gian công cộng.

Nhưng các chuyên gia lo ngại rằng việc "trở lại bình thường" khi tỷ lệ tiêm chủng thấp ở phần lớn khu vực này có thể dẫn đến một thảm họa.

 Ông Yanzhong Huang – một thành viên cấp cao về y tế toàn cầu thuộc tổ chức tư vấn của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại ở Mỹ - nhận định rằng nếu tỷ lệ tiêm chủng không đủ cao trước khi các hạn chế được dỡ bỏ, hệ thống chăm sóc sức khỏe ở Đông Nam Á có thể rơi vào tình trạng quá tải.

Nhưng đối với phần lớn công chúng và nhiều nhà lãnh đạo trong khu vực, dường như không có nhiều lựa chọn. Nguồn cung vaccine đang thiếu hụt, và đối với nhiều nước Đông Nam Á, việc tiêm chủng hàng loạt khó có thể đạt được trong những tháng tới. Trong khi đó, mọi người mất cơ hội làm việc và phải ở trong nhà thời gian dài sẽ dẫn tới tình trạng không đủ vật chất để sinh sống.

Jean Garito – Giám đốc một trường học lặn ở đảo Phuket, Thái Lan, cho biết các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang khao khát biên giới được mở lại. Nếu các chính phủ không thể thực sự đền bù thiệt hại cho các doanh nghiệp trong ngắn hạn và dài hạn, thì nếu họ không mở cửa trở lại hoàn toàn, tất cả chúng ta đều phải chết" – ông Garito nói.

Ông Garito còn nói thêm rằng nếu cứ tiếp tục giãn cách xã hội, ông không chắc ngành du lịch của đất nước có thể tồn tại được bao lâu nữa.

 Kết thúc "zero covid"

Từ tháng 6 đến tháng 8 vừa qua, nhiều quốc gia Đông Nam Á đã đưa ra các hạn chế nghiêm ngặt nhằm cố gắng kiểm soát làn sóng COVID-19.

 Malaysia và Indonesia đã áp đặt "khóa cửa" trên toàn quốc, trong khi Thái Lan thực hiện "khóa cửa" ở các khu vực có nguy cơ cao. Theo những hạn chế này, hàng triệu người được yêu cầu ở nhà bất cứ khi nào có thể và bị cấm đi lại trong nước; trường học đóng cửa, giao thông công cộng bị đình chỉ và các cuộc tụ tập bị cấm.

Kể từ đó, các ca mắc mới hàng ngày đã giảm trên toàn khu vực, mặc dù chúng vẫn ở mức cao. Theo số liệu của Đại học Johns Hopkins (JHU), Philippines báo cáo gần 20 nghìn ca mắc mới mỗi ngày, trong đó Thái Lan và Malaysia đều ghi nhận khoảng 15 nghìn ca mắc mới trong 24 giờ. Tỷ lệ lây nhiễm của Indonesia giảm nhiều nhất - hiện có khoảng vài nghìn ca mắc mới mỗi ngày.

Đỉnh điểm vừa mới qua trong khi tỷ lệ tiêm chủng ở một số nơi thấp đến mức kinh khủng song một số chính phủ tại khu vực Đông Nam Á đang bắt đầu mở cửa trở lại.

Thái Lan có kế hoạch mở cửa trở lại thủ đô Bangkok và các điểm đến lớn khác cho khách du lịch nước ngoài vào tháng 10, với hy vọng sẽ vực dậy ngành du lịch đang phát triển – vốn chiếm hơn 11% GDP của đất nước (năm 2019). Khoảng 21% dân số Thái Lan đã được tiêm phòng đầy đủ, theo công ty theo dõi vaccine ngừa COVID-19 của hãng tin CNN (Mỹ).

Indonesia, quốc gia đã tiêm chủng cho hơn 16% dân số, cũng đã nới lỏng các hạn chế, cho phép các không gian công cộng mở cửa trở lại và cho phép các nhà máy hoạt động trở lại hết công suất. 

Malaysia, quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng cao nhất trong khu vực với hơn 56% dân số được tiêm chủng đầy đủ, đã mở cửa trở lại Langkawi - một cụm gồm 99 hòn đảo và là điểm đến nghỉ lễ hàng đầu của đất nước này - cho khách du lịch trong nước vào tuần trước. Một số tiểu bang tại Malaysia cũng đã bắt đầu nới lỏng các hạn chế đối với những người được tiêm chủng, bao gồm ăn uống tại nhà hàng và đi lại giữa các tiểu bang.

Theo một cách nào đó, việc khu vực Đông Nam Á nhanh chóng mở cửa trở lại phản ánh cách tiếp cận "sống chung với COVID-19" của các nước phương Tây như Vương quốc Anh và các vùng của Mỹ - nơi cuộc sống hàng ngày về cơ bản đã trở lại bình thường. 

"Đã có những cuộc thảo luận giữa các nhà khoa học trên khắp thế giới về việc số phận của COVID-19 sẽ ra sao. Một kịch bản có thể xảy ra là nó sẽ là một căn bệnh đặc hữu trong tương lai ... Chúng ta đang nghiêng về phía COVID-19 sẽ hiện hữu như một phần trong cuộc sống" - Abhishek Rimal, điều phối viên y tế khẩn cấp khu vực tại Liên đoàn Chữ thập đỏ Quốc tế phân tích. 

 Nguy cơ mở lại quá sớm

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng tỷ lệ tiêm chủng thấp ở các khu vực Đông Nam Á, bao gồm Philippines, Indonesia và Thái Lan sẽ khiến việc mở cửa trở lại gặp nhiều rủi ro hơn so với phương Tây.

Nhiều quốc gia phương Tây đã tiêm phòng cho phần lớn dân số của họ - bao gồm Vương quốc Anh với tỷ lệ 65% và Canada là gần 70%. Và mặc dù các quốc gia này vẫn đang ghi nhận các ca bệnh mới với một số báo cáo tăng đột biến sau khi mở cửa trở lại, số ca tử vong và nhập viện của COVID-19 vẫn ở mức thấp ở các nước phương Tây này, cho thấy lợi ích của vaccine ngừa COVID-19.

Ở Đông Nam Á, tỷ lệ dương tính với xét nghiệm vẫn ở mức cao đáng lo ngại. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các quốc gia nên duy trì tỷ lệ dương tính COVID-19 ở mức 5% hoặc thấp hơn trong ít nhất hai tuần trước khi mở cửa trở lại - nhưng con số đó là 20% đến 30% ở nhiều nước Đông Nam Á.

Nhưng nhiều chính phủ ở Đông Nam Á có thể không có nhiều lựa chọn. Nguồn cung vaccine vẫn ở mức thấp trong khu vực, trầm trọng hơn do sự chậm trễ cung ứng bị lặp đi lặp lại và tình trạng thiếu hụt vaccine toàn cầu. Một số quốc gia chưa kịp mua vaccine trước khi làn sóng mới nhất ập đến - và một số quốc gia có thu nhập trung bình - bao gồm Thái Lan và Malaysia - không đủ điều kiện để hưởng mức trợ cấp từ sáng kiến vaccine toàn cầu COVAX.

Trong khi đó, cuộc sống và sinh kế của người dân tại khu vực này đã bị gián đoạn nghiêm trọng trong gần hai năm qua, với những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra nếu người dân tiếp tục bị buộc ngừng mưu sinh. 

"Hàng triệu người đang phải vật lộn để đáp ứng nhu cầu hàng ngày của họ. Một lực lượng lao động khổng lồ ở châu Á phụ thuộc vào tiền lương hàng ngày, và họ đang bị ảnh hưởng vì tình trạng suy thoái kinh tế này" – ông Rimal cho hay.

 Nhà hoạch định chính sách và các nhà lãnh đạo thế giới ở châu Á phải đối mặt với "tình thế tiến thoái lưỡng nan lớn". "Chúng tôi biết vaccine là câu trả lời chính, chúng tôi không được tiếp cận với vaccine trong khi phải chứng kiến người dân sống đau khổ và đối mặt với mất việc làm…" – ông Rimal nói.

Đó là lý do tại sao các tổ chức nhân đạo như Hội Chữ thập đỏ đang kêu gọi các nhà lãnh đạo toàn cầu cung cấp nhiều liều vaccine hơn cho các quốc gia có thu nhập thấp và bị ảnh hưởng nặng nề ở Nam và Đông Nam Á. Trong thời gian chờ đợi, nếu các quốc gia bắt đầu mở cửa trở lại, chỉ có một điều họ có thể làm: tăng cường tất cả mọi khả năng ứng phó của họ với đại dịch như các biện pháp y tế công cộng, xét nghiệm và truy vết….