Không cần bổ sung nước cho trẻ dưới 6 tháng tuổi
Nhiều bậc cha mẹ, đặc biệt là những người lần đầu làm mẹ thường lo lắng con mình có thể bị thiếu nước, đặc biệt trong những ngày hè nóng nực. Tuy nhiên, TS.BS Trần Thị Minh Nguyệt, Khoa Khám tư vấn dinh dưỡng trẻ em, Viện Dinh dưỡng cho rằng lo lắng này là không cần thiết đối với trẻ dưới 6 tháng tuổi.
Sữa mẹ chính là nguồn cung cấp nước và dinh dưỡng hoàn hảo nhất cho bé. Với khoảng 88% là nước, sữa mẹ đã hoàn toàn đáp ứng đủ nhu cầu dịch của trẻ. Khi trẻ khát, cơ chế tự nhiên sẽ khiến trẻ bú mẹ thường xuyên và nhiều hơn, từ đó nhận được lượng nước cần thiết một cách tự nhiên và an toàn mà không cần bất kỳ sự can thiệp nào từ bên ngoài.
Việc khuyến nghị không bổ sung nước cho trẻ dưới 6 tháng tuổi không phải là một quan điểm mới mà đã được khẳng định bởi các tổ chức y tế uy tín toàn cầu dựa trên nhiều lý do khoa học quan trọng, nhằm đảm bảo sự phát triển và an toàn tối ưu cho bé.
TS.BS Trần Thị Minh Nguyệt phân tích các nguyên nhân khiến cho trẻ dưới 6 tháng tuổi không cần uống thêm nước, ngay cả khi trời nóng.
TS.BS Trần Thị Minh Nguyệt, Khoa Khám tư vấn dinh dưỡng trẻ em, Viện Dinh dưỡng.
Thứ nhất, cho trẻ uống thêm nước có thể khiến trẻ cảm thấy no bụng giả, dẫn đến việc giảm nhu cầu bú mẹ. Việc này có thể dẫn đến tình trạng thiếu năng lượng, thiếu vitamin và khoáng chất, từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến tăng trưởng thể chất và phát triển trí não của trẻ.
Thứ hai, hệ thống thận của trẻ dưới 6 tháng tuổi còn rất non yếu và chưa hoàn thiện, khả năng lọc và bài tiết nước, muối còn hạn chế. Khi cho trẻ uống thêm nước, đặc biệt là với lượng lớn hoặc thường xuyên, cơ thể trẻ có nguy cơ bị hạ natri máu (hay còn gọi là ngộ độc nước). Đây là tình trạng nồng độ natri trong máu giảm quá thấp do lượng nước đưa vào cơ thể quá nhiều, làm loãng các chất điện giải cần thiết. Hạ natri máu có thể dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng như bồn chồn, buồn ngủ bất thường, nôn ói, hôn mê, co giật. Trong những trường hợp nặng, tình trạng này thậm chí có thể dẫn đến tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.
Thứ ba, nguy cơ nhiễm khuẩn và tiêu chảy là một mối lo ngại lớn. Ở nhiều khu vực, đặc biệt là những nơi có điều kiện vệ sinh kém, nguồn nước có thể chứa vi khuẩn, virus, ký sinh trùng. Khi cho trẻ sơ sinh uống nước không được tiệt trùng kỹ hoặc không đảm bảo vệ sinh, nguy cơ nhiễm trùng đường tiêu hóa, tiêu chảy và mất nước nghiêm trọng sẽ tăng cao, tạo thành vòng xoắn bệnh lý nguy hiểm cho sức khỏe non nớt của trẻ. Tiêu chảy ở trẻ sơ sinh có thể diễn tiến nhanh chóng và gây mất nước, ảnh hưởng tính mạng nếu không được điều trị đúng cách.
Sữa mẹ chính là nguồn cung cấp nước và dinh dưỡng hoàn hảo nhất cho bé.
Thứ tư, việc bổ sung nước còn có thể ảnh hưởng đến khả năng tiết hormone chống bài niệu (ADH) của trẻ. Ở trẻ sơ sinh, hệ nội tiết điều hòa nước và muối chưa ổn định. Uống nước quá mức có thể ức chế tiết ADH, dẫn đến rối loạn giữ nước và muối trong cơ thể, gây mất cân bằng dịch và điện giải một cách bất thường.
Với tất cả những lý do trên, khuyến nghị của WHO, UNICEF và các chuyên gia dinh dưỡng là hoàn toàn hợp lý: trẻ dưới 6 tháng tuổi khỏe mạnh, bú mẹ hoàn toàn không cần uống thêm bất kỳ loại nước nào.
Khi nào trẻ dưới 6 tháng tuổi có thể cần nước?
Mặc dù khuyến nghị chung là không bổ sung nước cho trẻ dưới 6 tháng tuổi, nhưng có một số điểm cần lưu ý và phân biệt rõ ràng giữa trẻ bú mẹ hoàn toàn và trẻ bú sữa công thức, cũng như trong các trường hợp đặc biệt cần có sự can thiệp y tế.
Đối với trẻ bú mẹ hoàn toàn:
Lời khuyên vẫn là không cần bổ sung nước, ngay cả khi thời tiết nóng bức. Sữa mẹ đã đủ để cung cấp mọi nhu cầu của trẻ. Vì vậy, các bậc cha mẹ không nên cho trẻ dưới 6 tháng bú mẹ hoàn toàn uống thêm bất kỳ loại nước nào, bao gồm nước lọc, nước trái cây, hay các loại nước thảo dược được quảng cáo là tốt cho trẻ.
Đối với trẻ bú sữa công thức:
Với trẻ bú sữa công thức cần được cân nhắc thận trọng hơn, nhưng vẫn không khuyến khích bổ sung thường quy nếu không có dấu hiệu mất nước.
Sữa công thức có hàm lượng đạm và khoáng chất cao hơn sữa mẹ, do đó gây gánh nặng lên thận nhiều hơn, đặc biệt trong thời tiết nóng. Tuy nhiên, nếu sữa được pha đúng tỷ lệ theo hướng dẫn của nhà sản xuất, trẻ đã nhận đủ lượng dịch cần thiết. Việc pha sữa quá loãng để "bù nước" không những không hiệu quả mà còn làm giảm nồng độ dinh dưỡng của sữa, khiến trẻ bị thiếu chất.
Chỉ trong các trường hợp đặc biệt và phải có chỉ định của bác sĩ, trẻ dưới 6 tháng tuổi mới có thể cần bổ sung nước hoặc dung dịch bù điện giải.
Trẻ bú sữa công thức không khuyến khích bổ sung nước thường quy.
Theo TS.BS Trần Thị Minh Nguyệt, khi trẻ sốt cao, tiêu chảy kéo dài hoặc có dấu hiệu mất nước nhẹ như nước tiểu sậm màu, đi tiểu ít, miệng khô, trẻ quấy khóc, bú kém, bác sĩ có thể xem xét và chỉ định một lượng nhỏ nước đun sôi để nguội (khoảng 20–30 ml/lần, tối đa vài lần/ngày) hoặc dung dịch bù điện giải phù hợp. Việc này nhất thiết phải có sự chỉ định và theo dõi sát sao từ chuyên gia y tế để tránh những biến chứng nguy hiểm, bởi việc tự ý bổ sung nước trong những trường hợp này có thể gây ra những hậu quả khôn lường.
Tóm lại, việc cho trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ dưới 6 tháng tuổi, uống nước quá sớm không những không có lợi mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ nghiêm trọng về chức năng thận, hệ tiêu hóa và dinh dưỡng. Trong mọi trường hợp, ưu tiên khuyến khích bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời. Nếu không thể bú mẹ, hãy đảm bảo pha sữa công thức đúng chuẩn và luôn theo dõi các dấu hiệu mất nước để xử lý kịp thời dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
Nếu cha mẹ có bất kỳ thắc mắc hay lo lắng nào về chế độ dinh dưỡng, sức khỏe của trẻ nhỏ, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để nhận được lời khuyên chính xác và phù hợp nhất.
