1. Dinh dưỡng của mướp đắng
Theo WbeMD (Hoa Kỳ), mướp đắng (khổ qua) là một nguồn dinh dưỡng dồi dào nhưng lại có lượng calo thấp. Cụ thể, trong mỗi khẩu phần (một quả mướp đắng tươi) chỉ chứa khoảng 21 calo, 1 gram protein, 5 gram carbohydrate, 3 gram chất xơ cùng 0 gram chất béo, đường và cholesterol.
Mướp đắng nổi tiếng giàu các chất chống oxy hóa quan trọng, điển hình là vitamin C – nửa cốc mướp đắng tươi có thể cung cấp tới 43% lượng khuyến nghị hàng ngày. Ngoài ra, mướp đắng sống còn là nguồn cung cấp phong phú các loại vitamin (như vitamin A, vitamin nhóm B1, B2, B3, acid folic/B9) và các khoáng chất thiết yếu (như canxi, sắt, kali, kẽm, phốt pho, magie).
Mướp đắng thanh nhiệt và hỗ trợ giảm đường huyết nhưng lại không tốt với một số người.
2. Một số người không nên ăn mướp đắng
Ở nước ta, mướp đắng là một loại rau quả quen thuộc trong ẩm thực và y học cổ truyền. Theo Đông y, mướp đắng có vị đắng, tính hàn, quy kinh tâm - tỳ - phế, với công dụng chính là thanh nhiệt, giải độc, mát gan, sáng mắt và đặc biệt là hạ đường huyết. Y học hiện đại cũng đã công nhận các hoạt chất quý như charantin, polypeptid-P, vicine trong mướp đắng giúp giảm đường máu, lợi tiểu và tăng cường miễn dịch.
Tuy nhiên, Lương y Nguyễn Tùng Lâm, Phó Giám đốc chuyên môn Nhà thuốc Đỗ Minh Đường khuyến cáo, không phải ai ăn mướp đắng cũng đều có lợi. Ngược lại, có 3 nhóm người cần tuyệt đối tránh xa hoặc cực kỳ hạn chế vì "càng ăn càng hại":
Người bị huyết áp thấp
Mướp đắng vốn có tính hạ áp tự nhiên. Với người tăng huyết áp, ăn vào giúp điều hòa áp lực mạch máu rất tốt. Tuy nhiên, đối với người đã bị huyết áp thấp, ăn nhiều sẽ làm áp lực máu giảm thêm, gây ra các triệu chứng khó chịu và nguy hiểm như chóng mặt, hoa mắt, vã mồ hôi, mệt mỏi, thậm chí có thể dẫn đến tụt huyết áp đột ngột.
Theo Lương y Nguyễn Tùng Lâm, trong nguyên tắc Đông y, người vốn "huyết áp thấp" mà ăn thêm vị hàn (mướp đắng) sẽ làm suy kiệt dương khí của cơ thể.
Người tỳ vị hư hàn, hay lạnh bụng
Nhóm này thường có bụng yếu, hay lạnh bụng. Do mướp đắng có tính hàn mạnh, việc ăn vào sẽ làm tỳ vị (hệ tiêu hóa) càng suy yếu.
Biểu hiện nhận biết: Ăn một chút đồ lạnh hoặc uống nước đá đã thấy bụng ậm ạch, dễ đầy hơi, đi ngoài phân lỏng (tiêu chảy).
Tác hại: Ăn mướp đắng sẽ làm tăng các triệu chứng này, gây chán ăn và mệt mỏi. Nhóm này nên hạn chế tuyệt đối, đặc biệt là ăn sống hay uống nước ép.
Phụ nữ có thai (đặc biệt 3 tháng đầu) và phụ nữ cho con bú
Mướp đắng chứa các alkaloid có khả năng kích thích co bóp tử cung. Điều này làm tăng nguy cơ gây sảy thai hoặc động thai, do đó phụ nữ mang thai 3 tháng đầu cần kiêng tuyệt đối. Mướp đắng cũng có thể làm tăng nguy cơ hạ đường huyết, không tốt cho thai phụ thể trạng yếu. Phụ nữ đang cho con bú ăn nhiều cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng sữa.
3. Ai có thể ăn mướp đắng và cách dùng đúng
Mướp đắng là thực phẩm có lợi cho những ai có thể trạng nóng nhiệt hoặc mắc các bệnh liên quan đến chuyển hóa, tuy nhiên nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về cách dùng phù hợp, an toàn với mỗi cá nhân:
- Người nóng trong, da dễ nổi mụn nhọt.
- Người tăng huyết áp, đái tháo đường type 2 (chỉ ăn với lượng vừa phải).
- Người béo phì, mỡ máu cao, cần thanh lọc cơ thể.
Liều lượng: Chỉ nên ăn 2–3 quả/tuần.
Chế biến: Ưu tiên chế biến chín (xào, nấu canh, hầm). Hạn chế ăn sống hoặc ép nước để giảm tính hàn và bảo vệ dạ dày. Có thể kết hợp mướp đắng với trứng, thịt nạc, đậu hũ để vừa dễ ăn lại vừa bổ dưỡng.
