Mướp đắng có thực sự là 'thần dược' với người bệnh đái tháo đường?

Trong những năm gần đây, mướp đắng (hay còn gọi là khổ qua) ngày càng được nhiều người bệnh đái tháo đường tin dùng. Từ các bài thuốc dân gian cho đến các chia sẻ trên mạng xã hội, mướp đắng được xem như "thần dược" giúp hạ đường huyết. Nhiều người thậm chí tin rằng, chỉ cần uống nước ép mướp đắng hằng ngày là có thể kiểm soát bệnh mà không cần tuân thủ điều trị.

Tuy nhiên, quan niệm này tiềm ẩn nhiều rủi ro. Mướp đắng đúng là thực phẩm có lợi cho sức khỏe nhưng nếu lạm dụng hoặc sử dụng sai cách thì "lợi bất cập hại", đặc biệt ở những người đang mắc bệnh đái tháo đường.

1. Vì sao mướp đắng được người bệnh đái tháo đường ưa chuộng?

Mướp đắng chứa nhiều hợp chất hoạt tính sinh học như charantin, polypeptide-p và vicine. Các chất này có khả năng cải thiện hoạt động của insulin, giúp cơ thể sử dụng đường hiệu quả hơn, nhờ đó làm giảm lượng glucose trong máu. Một số nghiên cứu còn cho thấy mướp đắng giúp tăng độ nhạy insulin, tức là các tế bào dễ dàng tiếp nhận và chuyển hóa đường hơn.

Bên cạnh đó, mướp đắng là loại thực phẩm ít calo, ít chất béo và giàu chất xơ. Chất xơ không chỉ tốt cho hệ tiêu hóa mà còn giúp làm chậm quá trình hấp thu đường, giúp đường huyết sau bữa ăn ổn định hơn, hạn chế tình trạng tăng đường huyết đột ngột.

Đặc biệt, việc bổ sung chất xơ còn mang lại cảm giác no lâu, hỗ trợ kiểm soát cân nặng - yếu tố quan trọng trong quản lý bệnh đái tháo đường. Ngoài ra, chất xơ còn góp phần giảm cholesterol xấu, bảo vệ tim mạch và giảm nguy cơ biến chứng.

Chính vì những lợi ích này, mướp đắng thường có mặt trong thực đơn của nhiều bệnh nhân đái tháo đường, từ món canh, món xào cho đến nước ép.

2. Khi "thần dược" trở thành con dao hai lưỡi

Điều đáng lo ngại là hiện nay có không ít người bệnh lạm dụng nước ép mướp đắng. Thay vì sử dụng với liều lượng hợp lý, nhiều người uống quá nhiều, thậm chí coi đây là cách "thay thuốc" mà không biết rằng, việc tiêu thụ mướp đắng quá mức - nhất là dưới dạng nước ép sống hoặc chiết xuất cô đặc - có thể gây ra hàng loạt tác hại bao gồm:

Hạ đường huyết quá mức: Đây là nguy cơ nguy hiểm nhất. Khi người bệnh vừa uống nhiều nước ép mướp đắng vừa dùng thuốc hạ đường huyết, lượng đường trong máu có thể tụt xuống mức quá thấp. Biểu hiện thường gặp gồm run rẩy, chóng mặt, tim đập nhanh, mệt mỏi. Trường hợp nặng có thể hôn mê, đe dọa tính mạng.

Rối loạn tiêu hóa: Uống nước ép mướp đắng sống dễ gây đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn. Đây là những tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng quá liều.

Ảnh hưởng gan, thận: Một số nghiên cứu và báo cáo lâm sàng cho thấy, nếu dùng mướp đắng kéo dài, không kiểm soát, có thể làm tổn thương chức năng gan, thận.

Không an toàn cho phụ nữ mang thai: Các hoạt chất trong mướp đắng có thể gây co bóp tử cung, làm tăng nguy cơ sảy thai hoặc sinh non. Vì vậy, phụ nữ có thai nên hạn chế tối đa, thậm chí tránh hoàn toàn việc uống nước ép mướp đắng.

3. Mướp đắng có thể dùng thế nào cho an toàn?

Chỉ nên xem mướp đắng là thực phẩm hỗ trợ, không phải là thuốc chữa bệnh. Người bệnh đái tháo đường tuyệt đối không tự ý bỏ thuốc điều trị để thay thế bằng nước ép mướp đắng.

Với người trưởng thành không có chống chỉ định, có thể sử dụng khoảng 100 - 200 g mướp đắng tươi/ngày, chế biến dưới dạng luộc, xào, nấu canh. Đây là cách an toàn, vừa giữ được chất dinh dưỡng, vừa hạn chế tác dụng phụ so với việc uống nước ép sống hoặc chiết xuất cô đặc.

Người bệnh cũng cần theo dõi đường huyết thường xuyên. Nếu thấy xuất hiện các dấu hiệu hạ đường huyết như run, hoa mắt, mệt mỏi, cần dừng ngay việc sử dụng mướp đắng và liên hệ với bác sĩ điều trị.

Lời khuyên dành cho người bệnh đái tháo đường

Tuân thủ điều trị của bác sĩ: Thuốc hạ đường huyết và chế độ ăn là yếu tố nền tảng. Mướp đắng chỉ có thể bổ sung chứ không thay thế được.

Không lạm dụng nước ép sống hoặc chiết xuất cô đặc: Đây là dạng dễ gây tác dụng phụ nhất.

Kết hợp chế độ dinh dưỡng cân bằng: Ngoài mướp đắng cần đa dạng thực phẩm, tăng rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế đường và chất béo bão hòa.

Tập luyện thường xuyên: Vận động thể chất giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn nhiều so với chỉ dựa vào một loại thực phẩm.

Tham khảo ý kiến chuyên gia: Trước khi thêm mướp đắng vào chế độ ăn hằng ngày, đặc biệt với người đang dùng thuốc hạ đường huyết mạnh hoặc có tiền sử hạ đường huyết, nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

Thời điểm ăn trái cây phù hợp với người bệnh đái tháo đường

SKĐS - Ăn trái cây đúng cách rất có lợi cho người bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, vì cơ thể mỗi người là khác nhau nên người bệnh cần chú ý lựa chọn cách ăn phù hợp với mình.