Mãn dục nam (còn gọi là andropause hoặc khủng hoảng tuổi trung niên ở nam giới) là một thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng suy giảm hormone sinh dục nam, chủ yếu là testosterone ở nam giới khi bước vào độ tuổi trung niên. Tình trạng này khác với mãn kinh ở nữ giới ở chỗ nó không xảy ra đột ngột và dứt khoát như phụ nữ, mà thường diễn ra từ từ và liên tục trong nhiều năm.
1. Sự khác biệt giữa mãn kinh nữ và mãn dục nam
Các triệu chứng mãn dục nam xuất hiện chậm hơn và ít nghiêm trọng hơn so với mãn kinh nữ.
Mãn kinh ở phụ nữ được định nghĩa là sự ngừng vĩnh viễn của kinh nguyệt, thường xảy ra trong độ tuổi từ 45 đến 55. Trong giai đoạn này, nồng độ estrogen và progesterone, hai hormone sinh sản nữ chính suy giảm mạnh mẽ và nhanh chóng trong một khoảng thời gian tương đối ngắn. Sự sụt giảm đột ngột này dẫn đến các triệu chứng đặc trưng như bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, thay đổi tâm trạng, khô âm đạo và loãng xương. Đây là một phần tự nhiên và phổ biến trong quá trình phát triển tình dục nữ giới, ảnh hưởng đến hầu hết phụ nữ.
Ngược lại, ở nam giới, quá trình lão hóa không kéo theo sự kết thúc đột ngột của khả năng sinh sản hay sự sụt giảm mạnh hormone tương tự. Mặc dù nồng độ testosterone, hormone sinh dục nam chính giảm dần theo tuổi tác (trung bình khoảng 1% mỗi năm sau tuổi 30), đây là một quá trình từ từ, không phải là một "điểm dừng" rõ ràng như mãn kinh nữ. Vì lý do này, thuật ngữ "mãn dục nam" thường bị coi là gây hiểu lầm và không phải là một chẩn đoán y khoa chính thức.
Thay vào đó, một số nhà nghiên cứu và y học liên hệ các triệu chứng với một tình trạng được gọi là suy giảm androgen ở nam giới lớn tuổi (ADAM), hay suy sinh dục khởi phát muộn. Tình trạng này xảy ra khi tinh hoàn, các cơ quan sản xuất hormone giới tính, bắt đầu lão hóa và mất chức năng một cách tự nhiên. Tuy nhiên, khác với mãn kinh nữ giới, suy sinh dục khởi phát muộn chỉ ảnh hưởng đến một tỷ lệ nhỏ nam giới (khoảng 2,1% nam giới nói chung, dù tỷ lệ này tăng lên theo tuổi tác). Điều này cho thấy đây không phải là một bước phát triển tiêu chuẩn hay phổ biến ở mọi nam giới.
2. Các triệu chứng thường gặp mãn dục nam
Các triệu chứng mà mọi người thường gán cho mãn dục nam xuất hiện chậm hơn, tinh vi hơn và ít nghiêm trọng hơn so với mãn kinh nữ. Sự suy giảm testosterone cũng ít đột ngột hơn so với sự sụt giảm hormone ở phụ nữ.
Các dấu hiệu và triệu chứng đa dạng của mãn dục nam có thể bao gồm:
- Cơn bốc hỏa: Cảm giác nóng bừng đột ngột.
- Tâm trạng thất thường và dễ cáu gắt: Dễ nổi giận, thay đổi tâm trạng không rõ nguyên nhân.
- Tích tụ mỡ quanh vùng bụng và ngực: Tăng cân, đặc biệt ở các vùng này.
- Giảm khối lượng cơ bắp: Cơ bắp yếu đi, cảm thấy kém săn chắc.
- Da khô, mỏng: Da mất đi độ đàn hồi, đổ mồ hôi quá mức.
Nghiên cứu trên tạp chí New England Journal of Medicine đã xác định các triệu chứng phổ biến nhất liên quan đến sự suy giảm hormone nam là:
- Giảm ham muốn tình dục (libido thấp).
- Giảm tần suất cương cứng vào buổi sáng.
- Rối loạn cương dương.
- Mất năng lượng, cảm thấy uể oải.
- Khó khăn khi thực hiện các công việc thể chất nặng nhọc như chạy hoặc nâng vật nặng, hoặc không thể đi bộ hơn 1 km.
- Việc quỳ gối, cúi người và khom lưng cũng có thể trở nên khó khăn hơn.
- Trầm cảm và mệt mỏi cũng có thể xuất hiện do sự thay đổi nồng độ hormone nam.
3. Nguyên nhân đằng sau các triệu chứng của mãn dục nam
Đàn ông tăng cân quá mức có thể ảnh hưởng đến sản xuất testosterone và sức khỏe tổng thể.
Mặc dù nồng độ testosterone giảm dần theo tuổi tác là một thực tế sinh học (trung bình 1% mỗi năm sau tuổi 30), các bác sĩ không tin rằng đây là nguyên nhân duy nhất hoặc chính yếu gây ra các triệu chứng được gán cho "mãn kinh nam". Nếu chỉ do sự suy giảm testosterone tự nhiên, mọi người đàn ông đều sẽ trải qua các triệu chứng này nhưng thực tế không phải vậy.
Tình trạng này phức tạp và các triệu chứng có thể khác nhau ở mỗi người. Chúng có xu hướng xuất hiện ở nam giới lớn tuổi mắc các bệnh lý nền như:
Bệnh tim: Các vấn đề về tim mạch ảnh hưởng đến lưu thông máu, bao gồm cả việc cung cấp máu đến các cơ quan sinh dục.
Béo phì: Tăng cân quá mức có thể ảnh hưởng đến sản xuất testosterone và sức khỏe tổng thể.
Tăng huyết áp: Tăng huyết áp gây áp lực lên mạch máu, ảnh hưởng đến chức năng cương dương và năng lượng.
Đái tháo đường type 2: Bệnh đái tháo đường có thể gây tổn thương thần kinh và mạch máu, dẫn đến nhiều triệu chứng liên quan.
Điều này cho thấy rằng sự thay đổi nồng độ hormone nam không phải là nguyên nhân duy nhất gây ra tình trạng này. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn và lối sống:
- Thiếu vận động
- Hút thuốc
- Uống rượu bia quá mức
- Căng thẳng (stress) và lo âu kéo dài
- Thiếu ngủ
- Rối loạn cương dương, một trong những triệu chứng nổi bật, có thể là kết quả của những thay đổi trong mạch máu hoặc vấn đề thần kinh, chứ không chỉ do hormone.
Ngoài ra, một số nam giới có thể trải qua tác động tâm lý của "khủng hoảng tuổi trung niên", khi họ trở nên lo lắng về các cột mốc nghề nghiệp và cá nhân. Điều này có thể dẫn đến trầm cảm và trầm cảm lại có thể kích hoạt một loạt các yếu tố dẫn đến các triệu chứng thể chất của là suy giảm androgen ở nam giới lớn tuổi. Thiếu ngủ, chế độ ăn uống kém, thiếu vận động, hút thuốc, uống rượu và lòng tự trọng thấp cũng có thể góp phần vào các triệu chứng này.
Suy sinh dục là một tình trạng y tế khi tinh hoàn không sản xuất đủ hormone. Ở nam giới trẻ tuổi, nó có thể dẫn đến dậy thì muộn. Nếu suy sinh dục phát triển ở tuổi lớn hơn, thường liên quan đến béo phì hoặc đái tháo đường type 2, thì các triệu chứng của là suy giảm androgen ở nam giới lớn tuổi có thể xuất hiện.
Mãn dục nam không phải là một chẩn đoán y khoa chính thức được công nhận rộng rãi. Các bác sĩ thường không chẩn đoán "mãn kinh nam" vì nó đại diện cho một tập hợp các triệu chứng mà có rất ít sự đồng thuận giữa các chuyên gia. Những triệu chứng này có thể xảy ra do một loạt các yếu tố lối sống hoặc các bệnh lý tiềm ẩn, chứ không chỉ do sự sụt giảm hormone tự nhiên.
Tuy nhiên, bác sĩ có thể đề xuất chẩn đoán suy sinh dục khởi phát muộn khi một người đàn ông biểu hiện ít nhất ba triệu chứng tình dục (giảm ham muốn, giảm cương cứng buổi sáng, rối loạn cương dương) và có nồng độ androgen (testosterone) thấp hơn 11 nanomol trên lít (nmol). Để xác định chính xác, các bác sĩ sẽ thực hiện kiểm tra kỹ lưỡng các triệu chứng phát hiện được, bao gồm xét nghiệm máu và chụp chiếu, để phát hiện bất kỳ bệnh tim mạch hoặc các tình trạng bệnh khác.
Xem thêm video đang được quan tâm:
Rối loạn cương dương có chữa được không và phương pháp điều trị bệnh?
