Bùng nổ nhiều chiêu thức
Thời gian qua, nhiều trường hợp sinh viên tại các thành phố lớn đã liên tiếp rơi vào bẫy lừa đảo công nghệ cao với cùng một kịch bản thao túng tâm lý. Các vụ việc, bao gồm nam sinh viên năm nhất Trường Đại học Hà Nội bị giả mạo công an yêu cầu "tự cô lập", nữ sinh viên T.T. tại TP.HCM bị ép tự quay video khóa mình trong phòng, hay sinh viên K.A. tại Đà Nẵng bị giả mạo lệnh bắt giữ hình sự, đều phơi bày mức độ tinh vi đáng báo động của tội phạm mạng.
Kịch bản lừa đảo thường bắt đầu bằng việc giả mạo nhân viên giao hàng hoặc bưu điện, thông báo nạn nhân có kiện hàng chứa ma túy. Sau đó, kẻ gian nhanh chóng chuyển vai, giả danh "cán bộ công an" để vu khống nạn nhân liên quan đến đường dây vận chuyển ma túy, rửa tiền, và làm giả các giấy tờ như lệnh truy nã, phong tỏa tài sản.
Đỉnh điểm của sự thao túng là khi chúng yêu cầu nạn nhân phải tự thuê nhà nghỉ hoặc phòng kín, tuyệt đối ở một mình, cắt đứt liên lạc với mọi người và bắt buộc vào Zoom 24/24 để chịu sự giám sát. Thủ đoạn "tự cô lập" này nhằm đẩy nạn nhân vào trạng thái hoảng loạn tột độ, dễ dàng bị điều khiển.
Trong vụ việc tại Trường Đại học Hà Nội, nam sinh N. đã bị thao túng đến mức cầm cố laptop để chuyển tiền. May mắn, nhờ sự tỉnh táo của phụ huynh trước bức thư "học bổng" bất thường và sự phối hợp khẩn cấp của Phòng Công tác sinh viên với Công an TP. Hà Nội, sinh viên N đã được giải cứu kịp thời, ngăn chặn thiệt hại tài sản lớn hơn.
Ảnh minh hoạ.
Cần trang bị "bản lĩnh số" và sức đề kháng tâm lý
Để phòng chống loại tội phạm này, sinh viên cần được trang bị cả kiến thức kỹ thuật và bản lĩnh tâm lý. Ông Nguyễn Ngọc Khánh – Giám đốc phụ trách về công nghệ thông tin và viễn thông, Công ty Viễn Đạt nhấn mạnh rằng, lừa đảo online hiện nay không chỉ là vấn đề tâm lý mà còn là vấn đề kỹ thuật.
Ông Khánh khuyến nghị sinh viên cần tuân thủ "Nguyên tắc 3 Không" khi bị yêu cầu hợp tác điều tra qua mạng: Không cung cấp thông tin cá nhân/tài khoản; Không chuyển tiền/làm theo yêu cầu giữ bí mật; và quan trọng nhất là Không chấp nhận video call hoặc gọi điện từ các số lạ tự xưng là công an nếu không có giấy triệu tập chính thức. Ông cũng lưu ý: "Việc xác thực đơn giản nhất là yêu cầu đối tượng gọi lại bằng đường dây nóng hoặc số điện thoại công khai của cơ quan đó để kiểm chứng".
Lý giải về việc sinh viên dễ bị thao túng tâm lý, PGS.TS tâm lý Phạm Mạnh Hà, Khoa Khoa học và Công nghệ Giáo dục, Đại học Bách Khoa Hà Nội cho rằng, tội phạm tâm lý luôn nâng cấp chiêu trò.
Ông Hà nhấn mạnh: "Vũ khí lớn nhất của con chính là bố mẹ". Cha mẹ cần xây dựng kênh giao tiếp cởi mở, lắng nghe không phán xét, và tạo niềm tin tuyệt đối.
Đồng tình với quan điểm này, luật sư Đặng Văn Cường, Ủy viên Ban chấp hành Hội bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam cảnh báo về hành vi nuông chiều con quá mức, tạo ra "cái tổ" đầy đủ tiện nghi khiến trẻ thiếu khả năng thích nghi và sức đề kháng tâm lý. Luật sư Cường khẳng định, cha mẹ cần hình thành cho con sức đề kháng từ nhỏ, tạo cho con lớp giáp để con biết cách tự bảo vệ mình.
Khuyến nghị hành động từ cơ quan chức năng
Trước tình trạng lừa đảo mạo danh cơ quan Nhà nước đang có xu hướng lan rộng, Cơ quan Công an một lần nữa khẳng định: Cơ quan Công an không bao giờ làm việc, điều tra hay giải quyết vụ việc qua điện thoại, mạng xã hội hoặc yêu cầu người dân chuyển tiền để phục vụ điều tra, xác minh. Khi cần làm việc, Cơ quan Công an sẽ gửi giấy mời, giấy triệu tập hợp lệ.
Để tự bảo vệ mình và người thân, người dân, đặc biệt là sinh viên và phụ huynh, cần tuân thủ các lưu ý quan trọng. Nếu nhận được cuộc gọi nghi ngờ có nội dung đe dọa, hãy bình tĩnh và ngắt liên lạc ngay lập tức. Tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, số căn cước công dân, tài khoản ngân hàng, mã OTP cho bất kỳ ai không quen biết hoặc qua mạng.
Về lâu dài, phụ huynh cần thường xuyên trao đổi, cảnh báo cho con em về các thủ đoạn lừa đảo qua mạng để trang bị "bản lĩnh số" và kỹ năng kiểm chứng thông tin. Cuối cùng, khi phát hiện dấu hiệu bất thường, hãy liên hệ ngay với người thân, nhà trường hoặc cơ quan Công an gần nhất để được hỗ trợ kịp thời.
