Dạy đạo đức bằng… khóc lóc, tội lỗi?
Clip có nội dung một người phụ nữ (được chia sẻ là một báo cáo viên) hỏi hoàn cảnh của một nam sinh trước toàn trường và lồng ghép câu chuyện giáo dục vào trong đó.
Cụ thể, một người phụ nữ đứng trên bục ở sân trường hỏi một nam sinh những câu hỏi như: "Ngày sinh của mẹ con chắc con cũng không nhớ? Bố con thích ăn món gì nhất? Con biết vì sao cô mời con lên đây rồi chứ? Có thể cô hỏi câu này sẽ làm con rất đau lòng, con có thể không trả lời cô cũng được. Bố con mất mấy năm rồi? Năm con bao nhiêu tuổi? Và chắc chắn là rất nhiều lần con mong có bố trên đời để cho con có thể cảm thấy bình yên đúng không? Và mẹ con đang phải nuôi mấy anh em?"…
Tiếp sau đó người này giảng giải cho nam sinh: "Mình thiệt thòi hơn các bạn khác. Mẹ mình vất vả hơn những người mẹ khác vì vừa phải làm mẹ vừa phải làm bố. Cô nghĩ con hãy cố gắng làm điểm tựa cho mẹ… Bố không ở bên con nhưng vẫn dõi theo con. Con hãy cố gắng sống tử tế hơn vì điều đó. Các bạn dành cho em ấy một tràng pháo tay"…
Ảnh cắt từ clip chia sẻ trên mạng xã hội đang nhận được sự quan tâm của dư luận khi một chuyên gia hỏi hoàn cảnh của một nam sinh trước toàn trường và lồng ghép câu chuyện giáo dục trong đó.
Đặc biệt, nội dung cuộc trò chuyện này diễn ra trước toàn trường và nam sinh này trong suốt cuộc trò chuyện đều cúi gằm mặt nhưng vẫn trả lời rõ ràng, nghiêm túc các câu hỏi của cô.
Nhiều người bình luận đây là cách làm tinh tế, hiệu quả nhưng cũng có ý kiến cho rằng không nên giáo dục học sinh công khai trước toàn trường. Nhiều chuyên gia cũng không đồng tình với việc giáo dục theo cách thức này và có những chia sẻ như góp thêm một góc nhìn cho nhà trường, phụ huynh trong việc giáo dục đạo đức cho con trẻ.
"Hãy thận trọng khi "chơi đùa" với cảm xúc của trẻ bởi đằng sau những đôi mắt đỏ hoe có thể là một tâm hồn đang chới với"
Sau khi clip về nội dung này đăng tải, trao đổi với PV Báo Sức khỏe và Đời sống, ThS. Vũ Thị Ngọc Ánh - Giám đốc Trung tâm Tâm lý Giáo dục Liên Hoa cho rằng, những bài giảng với nội dung như vậy hiện nay diễn ra khá nhiều. "Những bài giảng "lấy nước mắt học trò", về "những đứa trẻ mang tội" trong các bài giảng chuyên đề đạo đức của các diễn giả đang tạo nên một sức hút với nhà trường, phụ huynh khi tổ chức các chuyên đề giáo dục đạo đức, kỹ năng. Các diễn giả kỳ vọng từ nước mắt, tội lỗi của con trẻ các em sẽ thay đổi, tiến bộ. Chưa biết hiệu quả thế nào, học sinh càng khóc như mưa thì càng được đánh giá cao".
Theo ThS. Vũ Thị Ngọc Ánh, để một đứa trẻ thật sự thay đổi cần rất nhiều thứ chứ không chỉ cảm xúc nhất thời. Những tâm lý và cảm xúc phải được nuôi dưỡng lâu dài bằng chính sự kiên nhẫn, tình yêu và sự thấu cảm của cha mẹ thì mới có tác dụng lâu dài tới các con.
"Mục tiêu của các chương trình này là giúp các em tăng nhận thức và thay đổi về tình cảm gia đình, về tình yêu của mối quan hệ cha mẹ - con cái. Mục tiêu thì tốt đẹp nhưng cách triển khai theo cách "rút nước mắt của học sinh" là chưa ổn. Khi tương tác với người khác, ngay cả ở góc độ giáo dục, chúng ta cần tôn trọng nhân phẩm của người khác và tránh việc thao túng người khác để đạt được mục đích.
Những hoạt động giáo dục trẻ, vì cộng đồng là cần thiết, song cần có một nền tảng phù hợp với hoạt động cộng đồng và hết sức cẩn thận về những ảnh hưởng tiêu cực, những mặt trái của nó, nhất là đối tượng ở đây là học học sinh", ThS. Vũ Thị Ngọc Ánh cảnh báo.
Chia sẻ thêm quan điểm về vấn đề này, theo chuyên gia giáo dục Nguyễn Thúy Uyên Phương -Giám đốc quốc gia của phong trào trẻ em thế giới Design for Change, người đưa mô hình "Trường học kiến tạo" về Việt Nam cho rằng, để học sinh rơi nước mắt, thật ra không khó. Có thể chiếu một video bi thương, kể một câu chuyện nghịch cảnh mà chính diễn giả hay nhân vật nào đó đã trải qua hoặc đặt các em vào một tình huống tưởng tượng có liên quan đến những nỗi sợ hoặc lo lắng thầm kín ở lứa tuổi đó. Kỹ thuật này, có tên là emotional triggering (kích hoạt cảm xúc). Học sinh càng nhỏ, càng ít trải nghiệm thì càng dễ kích hoạt cái công tắc cảm xúc này lên. Nhưng hậu quả của việc lạm dụng điều này là gì?
Những câu chuyện bi thương, những hình ảnh đau lòng có thể khơi gợi sự đồng cảm nhưng chúng cũng dễ dàng biến thành áp lực cảm xúc. Tức là, khiến học sinh khóc vì cảm thấy mình được kỳ vọng phải rơi lệ trong hoàn cảnh đấy, nếu không thì sẽ bị xem là "vô cảm". Một số em khác, thì nước mắt rơi là thật, nhưng khi cơn sóng cảm xúc đi qua, các em có thể thấy bất an và hoang mang. Sao lúc đấy mình lại thế nhỉ? Vậy tiếp theo mình nên làm gì bây giờ?…
Kích hoạt cảm xúc lên một cách nhất thời chứa đựng những mặt trái đầy rủi to, nếu không đi kèm với việc dẫn dắt học sinh đến những kế hoạch hành động ý nghĩa và những thay đổi lâu dài. Học sinh có thể dần bị chai lì cảm xúc và mất dần niềm tin vào những điều tốt đẹp sau vài lần khóc lóc. Vì cứ bước ra khỏi hội trường là mọi thứ quay lại như cũ, có gì thay đổi đâu, vậy những thứ tôi vừa được nghe phải chăng toàn là "đạo đức giả" và chỉ để nghe cho hay thôi. Những em tinh khôn hơn, khi nhận ra rằng cảm xúc có thể bị chơi đùa, thậm chí sẽ học chính cái kỹ thuật ấy mà thao túng những người xung quanh mình.
"Là người làm giáo dục, chúng ta cần tự hỏi: Giáo dục cảm xúc hay đạo đức có nhất thiết cần đến nước mắt không? Những giọt nước mắt có thể làm đẹp thêm câu chuyện giáo dục trong ngắn hạn nhưng chúng ta không thể dùng cảm xúc để thay thế cho mục tiêu cốt lõi: giúp học sinh hiểu và hành động có ý thức.
Giáo dục cảm xúc đích thực rất khác với một chương trình "biểu diễn cảm xúc". Giáo dục cảm xúc không chỉ là lay động con tim, mà còn là nuôi dưỡng trí tuệ và ý chí để có thể vững vàng với hành trình làm người. Hãy thận trọng khi "chơi đùa" với cảm xúc của trẻ bởi đằng sau những đôi mắt đỏ hoe có thể là một tâm hồn đang chới với. Và khi đó, chúng ta đã thất bại với chính trách nhiệm giáo dục của mình", chuyên gia giáo dục Nguyễn Thúy Uyên Phương nêu quan điểm.
