Hội nghị tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn về phát hiện sớm và can thiệp sớm cho trẻ khuyết tật vừa diễn ra với sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành tại TP HCM đã đưa ra một thông điệp mạnh mẽ: Tương lai của một đứa trẻ khuyết tật không chỉ phụ thuộc vào công nghệ y khoa hiện đại mà nằm ở sự chạy đua với thời gian để tận dụng "giai đoạn vàng" phát triển não bộ.
Khoảng trống trong phát hiện và can thiệp sớm
Theo các báo cáo chuyên môn được trình bày tại Hội nghị, mô hình bệnh tật và khuyết tật ở trẻ em đang có nhiều thay đổi phức tạp. Bên cạnh các khuyết tật vận động truyền thống, tỷ lệ trẻ mắc các rối loạn phổ tự kỷ, chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ và các khuyết tật phát triển khác đang có xu hướng gia tăng.
Các chuyên gia nhấn mạnh khái niệm "giai đoạn vàng" thường là 3 năm đầu đời và mở rộng đến 6 tuổi. Đây là khoảng thời gian não bộ của trẻ có tính mềm dẻo cao nhất, khả năng phục hồi và bù trừ chức năng tốt nhất. Nếu được phát hiện sớm và can thiệp đúng cách trong giai đoạn này, trẻ có cơ hội rất lớn để phục hồi chức năng, phát triển các kỹ năng xã hội và hòa nhập cộng đồng. Ngược lại, nếu bỏ lỡ, việc can thiệp sau này sẽ tốn kém hơn rất nhiều về công sức và tiền bạc nhưng hiệu quả lại không cao.
Các chuyên gia hàng đầu chia sẻ thông tin tại Hội nghị.
Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy vẫn còn một khoảng trống lớn trong quy trình này. Nhiều gia đình vẫn giữ tâm lý chờ đợi con lớn lên sẽ tự biết nói, tự biết đi, dẫn đến việc đưa trẻ đến các cơ sở y tế khi đã quá muộn. Ngoài ra, tại một số địa phương, công tác sàng lọc ở tuyến cơ sở vẫn chưa đủ hiệu quả để nhận biết sớm những biểu hiện kín đáo của khuyết tật phát triển.
Vai trò của các khoa Phục hồi chức năng tại Bệnh viện tuyến Trung ương vì thế trở nên cực kỳ quan trọng. Đây không chỉ là nơi tiếp nhận, chẩn đoán xác định các ca bệnh khó, phức tạp mà còn đóng vai trò "đầu tàu" trong việc đào tạo, chuyển giao kỹ thuật cho tuyến dưới. TS Nguyễn Hương Giang, Phụ trách Khoa Phục Hồi chức năng, BV Nhi Trung ương và các cộng sự đã chỉ ra rằng, một hệ thống phát hiện sớm hoàn chỉnh phải là sự liên kết chặt chẽ từ cộng đồng, trạm y tế xã phường đến các trung tâm chuyên sâu. Chỉ khi mạng lưới này hoạt động trơn tru, trẻ em ở vùng sâu, vùng xa mới có cơ hội được tiếp cận dịch vụ phục hồi chức năng chất lượng.
Cha mẹ là "nhà trị liệu" không thể thay thế
Một điểm nhấn quan trọng khác được thảo luận sôi nổi là sự dịch chuyển trong mô hình can thiệp: Từ việc phó mặc hoàn toàn cho nhân viên y tế sang mô hình lấy gia đình làm trung tâm. Trong đó, việc nâng cao năng lực cho cha mẹ được xem là chìa khóa then chốt quyết định sự thành bại của quá trình trị liệu.
Thực tế cho thấy, thời gian trẻ ở bệnh viện hoặc các trung tâm can thiệp chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong quỹ thời gian hàng ngày. Phần lớn thời gian còn lại trẻ sinh hoạt tại gia đình. Do đó, nếu cha mẹ không có kiến thức và kỹ năng để tiếp tục duy trì việc can thiệp tại nhà, hiệu quả điều trị sẽ bị đứt gãy.
Hội nghị tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn về phát hiện sớm và can thiệp sớm cho trẻ khuyết tật đã diễn ra với sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành.
Cha mẹ chính là người thầy đầu tiên và là nhà trị liệu bền bỉ nhất của con. Tuy nhiên, họ không thể tự nhiên mà biết cách can thiệp đúng. Họ cần được các nhà chuyên môn trang bị kiến thức, hướng dẫn kỹ năng cụ thể: từ cách chơi với con, cách dạy con giao tiếp đến cách xử lý các hành vi không mong muốn.
Chương trình tập huấn nhấn mạnh vai trò của chuyên gia không chỉ là trực tiếp điều trị cho trẻ mà còn là người huấn luyện lại cho phụ huynh. Khi cha mẹ hiểu đúng về tình trạng của con, gỡ bỏ được tâm lý mặc cảm hay kỳ vọng quá cao, họ sẽ trở thành đối tác tích cực nhất của bác sĩ. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa y tế - giáo dục và gia đình tạo nên thế chân kiềng vững chắc, giúp trẻ khuyết tật vượt qua rào cản của chính mình.
Công tác phục hồi chức năng cho trẻ khuyết tật là một hành trình dài đầy gian nan, đòi hỏi sự kiên trì và tình yêu thương vô bờ bến. Với những cập nhật mới về chuyên môn và sự thay đổi trong tư duy tiếp cận từ hội nghị lần này, hy vọng rằng sẽ có thêm nhiều cánh cửa hy vọng được mở ra, giúp các em nhỏ kém may mắn tìm lại được nụ cười và cơ hội hòa nhập vào cuộc sống bình thường.
