Tại Ngày hội Văn hóa Mường lần thứ II năm 2025, đồng bào Mường thôn Đoan Kết (xã Liên Sơn, tỉnh Lào Cai) tái hiện lễ hội "Ăn Trường". Lễ hội là tiếng gọi của tổ tiên, là cách người Mường gìn giữ bản sắc bằng chính hơi thở cuộc sống, bằng tiếng chiêng, tiếng trống, bằng điệu múa, lời ca…
Lễ hội "Ăn Trường" của người Mường được tổ chức tại nhà bà Mo.
Các phụ nữ Mường chỉnh sửa khăn đội đầu và trang phục cho bà Mo trước khi bước vào phần lễ chính – khoảnh khắc chuẩn bị quan trọng thể hiện sự tôn kính.
Sáng mùng 1 Tết, các gia đình thân thương gọi là "con mày" mang lễ vật đến nhà bà Mo. Ba mâm lễ được bày biện gồm mâm cúng gia tiên và hai mâm lễ chay tự tay con cháu làm nên, với cơm nếp, chè đen, hoa quả… thể hiện sự tinh khiết và lòng biết ơn.
Bà Mo tiến hành nghi lễ khấn cúng, bên cạnh là các phụ lễ rót nước, quạt mát, hỗ trợ theo đúng phong tục.
Cây Bông – linh vật trung tâm của lễ hội được bà Mo giới thiệu và làm lễ. Cây có 9 tầng hoa tượng trưng cho phúc đức tổ tiên.
Tiếng khấn của bà Mo vang lên chậm rãi, như lời trò chuyện cùng tổ tiên đã gìn giữ bản Mường từ bao đời. Hai phụ lễ ngồi bên rót nước, quạt mát, thể hiện sự tôn kính với người làm chủ lễ.
Con cháu trong bản quây quần đón lộc từ bà Mo – món quà đầu năm mang ý nghĩa tinh thần, cầu mong nương rẫy xanh tốt, cuộc sống đủ đầy.
Những điệu múa truyền thống như múa Nàng Tiên, múa Cuối, múa Mới… tái hiện vẻ đẹp mềm mại của núi rừng, dòng suối và cuộc sống lao động của người Mường.
Trong tiếng chiêng rộn rã, các điệu múa kể lại truyền thuyết những nàng tiên hạ giới du xuân, hay nhịp sống mềm mại như dòng suối đầu mùa. Một số tiết mục tái hiện các linh vật núi rừng mạnh mẽ nhưng hiền hòa, gần gũi.
