Bộ GD&ĐT đang lấy ý kiến đối với dự thảo nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Giáo dục đại học, trong đó đề xuất siết chặt các điều kiện công nhận cơ sở giáo dục đại học đạt danh xưng "đại học". Theo dự thảo, nghị định mới dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, thay thế các quy định hiện hành, với yêu cầu cao hơn đáng kể cả về quy mô, chất lượng đào tạo lẫn năng lực nghiên cứu khoa học.
Tiêu chí nâng cao, phân biệt rõ "trường đại học" và "đại học"
Một trong những điểm thay đổi đáng chú ý của dự thảo là yêu cầu về cơ cấu tổ chức. Theo đó, để được công nhận là đại học, cơ sở giáo dục phải có ít nhất 5 trường trực thuộc, thay vì 3 trường như quy định hiện nay. Quy mô đào tạo chính quy cũng được nâng lên tối thiểu 25.000 người học, tăng mạnh so với mức 15.000 người theo Nghị định 99/2019.
Dự thảo đồng thời đặt ra tiêu chí cao hơn về trình độ đào tạo và đội ngũ giảng viên. Cụ thể, đại học phải có tối thiểu 25 ngành đào tạo đến trình độ tiến sĩ; tỷ lệ giảng viên cơ hữu có trình độ tiến sĩ đạt ít nhất 60%, trong đó có sự tham gia giảng dạy của giảng viên quốc tế với tỷ lệ tối thiểu 5%. Quy mô đào tạo sau đại học phải chiếm ít nhất 20% tổng số người học, còn tỷ lệ người học quốc tế đạt tối thiểu 3%.
Ảnh minh hoạ.
Đối với hoạt động khoa học và công nghệ, dự thảo yêu cầu sản phẩm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo bình quân đạt tối thiểu 2,5 điểm quy đổi trên mỗi giảng viên trong một năm. Đáng chú ý, tỷ trọng thu từ hoạt động khoa học và công nghệ phải chiếm ít nhất 20% tổng nguồn thu của cơ sở giáo dục. Các tiêu chí này không chỉ cần đạt tại một thời điểm mà phải được duy trì liên tục trong tối thiểu ba năm trước khi cơ sở giáo dục nộp hồ sơ đề nghị công nhận là đại học.
Ngoài các yêu cầu về chuyên môn, dự thảo nghị định cũng quy định rõ điều kiện về pháp lý và chủ thể quản lý. Đối với các trường đại học công lập, việc chuyển đổi phải được cơ quan quản lý trực tiếp chấp thuận. Trong khi đó, đối với các trường đại học tư thục hoặc tư thục không vì lợi nhuận, việc công nhận chỉ được thực hiện khi có sự đồng thuận của các nhà đầu tư đại diện ít nhất 75% tổng vốn góp.
Tránh chạy theo danh xưng, nâng chất hệ thống giáo dục đại học
Theo Bộ GD&ĐT, việc nâng cao các tiêu chí công nhận đại học nhằm phân biệt rõ bản chất giữa "trường đại học" và "đại học", tránh tình trạng chuyển đổi chủ yếu mang tính hình thức, chạy theo danh xưng. Đại học theo định hướng mới phải là tổ hợp đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực, có vai trò dẫn dắt về nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
Hiện nay, cả nước có 12 cơ sở đã được công nhận là đại học, trong đó một số trường mới hoàn tất chuyển đổi trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, theo đánh giá sơ bộ, nếu áp dụng các tiêu chí mới, không ít đại học hiện tại sẽ gặp khó khăn trong việc đáp ứng đầy đủ yêu cầu, đặc biệt là các tiêu chí liên quan đến tỷ lệ giảng viên trình độ tiến sĩ và tỷ trọng nguồn thu từ hoạt động khoa học, công nghệ.
Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định, các cơ sở giáo dục đã được công nhận là đại học trước thời điểm nghị định mới có hiệu lực vẫn tiếp tục hoạt động theo quy định hiện hành, song sẽ phải xây dựng lộ trình để từng bước đáp ứng đầy đủ các tiêu chí mới trong thời gian tới. Việc siết điều kiện chuyển đổi được kỳ vọng sẽ góp phần nâng cao chất lượng hệ thống giáo dục đại học, bảo đảm việc công nhận "đại học" mang tính thực chất hơn, phù hợp với thông lệ quốc tế và yêu cầu phát triển nguồn nhân lực trong giai đoạn mới.
