Tử vong sau 10 giờ sinh tại nhà
Bé gái con của một sản phụ nhà ở quận 11 (TP.HCM), nhập viện ngày 9/11, sau khi sinh ra được 10 giờ. Bệnh nhi được người nhà đưa đến cấp cứu trong tình trạng toàn thân đã tím tái, ngưng tim, ngưng thở, dây rốn và bánh nhau đều đã bị khô.
Theo lời của phụ huynh, bé gái ra đời theo cách tự sinh tại nhà lúc 0g50 cùng ngày, nặng 3,1kg. Vì ngày trước bà nội bé cũng sinh ba bé tại nhà nên gia đình cũng muốn cháu được sinh tại nhà theo “truyền thống”. Trước tình trạng sức khỏe của bé nguy kịch, các bác sĩ đã tích cực hồi sức trong hơn 30 phút nhưng đã muộn. Bé tử vong.
Trước đó, vào tháng 9/2018, BV. Sản Nhi Hưng Yên cũng tiếp nhận và cấp cứu một sản phụ nguy kịch do sinh con tại nhà. Bệnh nhân là N.T.H. (34 tuổi) nhập viện trong tình trạng vỡ tử cung cần phải cấp cứu gấp để bảo toàn tính mạng cả mẹ và con.
Theo các bác sĩ tại BV. Sản Nhi Hưng Yên, để cứu sống chị H., các bác sĩ phải lấy ra gần 2 lít máu loãng và máu cục, đồng thời cắt bỏ hoàn toàn tử cung của bệnh nhân. May mắn bệnh nhân được đưa tới bệnh viện cấp cứu kịp thời và đã qua cơn nguy kịch.
Tháng 3/2018, mạng xã hội lan truyền rầm rộ thông tin một sản phụ ở TP.HCM sau khi tham gia một lớp tập huấn về sinh con thuận tự nhiên với chi phí 15 triệu đồng đã sinh con tại nhà và gặp chuyện không may. Thông tin cho rằng trong quá trình chuyển dạ, mẹ kiệt sức, con bị ngạt không được sơ cấp cứu kịp thời nên cả hai mẹ con bị tử vong.
Mạng xã hội chia sẻ thông tin một sản phụ khác cũng ở Hưng Yên sinh con theo phương pháp “liên sinh” - sinh con tự nhiên không cắt rốn mà để dây rốn nối với bánh nhau cho đến khi tự rụng, không tiêm ngừa làm nhiều người phẫn nộ.
Trào lưu này bắt đầu trỗi dậy mạnh mẽ vào năm 2008 từ một số bà mẹ ở Anh
Xu hướng “sinh tại nhà” mang nhiều rủi ro
Liên sinh bắt đầu xuất hiện từ năm 1974 tại Mỹ và Úc, khởi nguồn từ ý tưởng của cuốn sách “Gentle Birth, Gentle Mothering: The wisdom and science of gentle choices in pregnancy, birth and parenting”, tạm dịch “Sinh con nhẹ nhàng, sự dịu dàng của tình mẫu tử: trí tuệ và khoa học cho những lựa chọn trải nghiệm nhẹ nhàng trong thai kỳ, sinh đẻ và làm cha mẹ”, của bác sĩ Sarah Buckley, được đăng trên trang web Pregnancy, Birth and Beyond.
Theo trào lưu này, các bà mẹ chọn sinh con tại nhà, thay vì cắt rốn vài phút sau đó bà mẹ sẽ để bánh nhau vẫn nối liền với đứa bé, đặt bánh nhau trong một cái tô hoặc một loại túi đặc biệt, cho vào đó muối hạt hoặc hoa lavender, thay túi hàng ngày và giữ bánh nhau như thế cho đến khi bánh nhau phân hủy và dây rốn rụng tự nhiên khỏi cơ thể đứa bé, thường khoảng 3 - 10 ngày, thậm chí 2 tuần sau.
Trào lưu này bắt đầu trỗi dậy mạnh mẽ vào năm 2008 từ một số bà mẹ ở Anh và dấy lên làn sóng phản đối gay gắt trong giới y học
Trào lưu “sinh con thuận tự nhiên” được khởi xướng và lan truyền trong một bộ phận các bà mẹ tại Việt Nam, có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe của mẹ và bé và đe dọa đến các nỗ lực của ngành y tế trong việc giảm tỷ lệ tử vong mẹ và bé. Nhiều tổ chức y tế uy tín trên thế giới cũng đưa ra khuyến cáo về mức độ an toàn chưa được kiểm chứng của thực hành liên sinh và cảnh báo những nguy cơ mẹ và bé phải đối mặt nếu áp dụng liên sinh - sinh con tại nhà không có sự hỗ trợ của nhân viên y tế và không cắt dây rốn. Bánh nhau chứa đầy máu, vì thế nó rất dễ nhiễm trùng. Một thời gian ngắn sau khi sinh, khi dây rốn ngừng đập, sẽ không còn tuần hoàn trong bánh nhau và bánh nhau trở thành mô chết. Việc để cơ thể em bé thông nối với mô chết đang phân hủy trong khoảng thời gian 3 - 10 ngày, thậm chí 2 tuần, sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, gây nguy hiểm cho tính mạng em bé.
10% trẻ sơ sinh cần tự giúp thở
BS.CKII. Nguyễn Thị Từ Anh, Trưởng khoa Sơ sinh BV. Từ Dũ (TP.HCM), nhận định trẻ sơ sinh gặp rất nhiều nguy cơ khi sinh ra, trong đó nguy cơ lớn nhất là trẻ không tự thở được.
Theo thống kê, cứ 100 em bé sinh ra có khoảng 10 trẻ không tự thở được vì nhiều nguyên nhân khác nhau và trong 10 bé không thở được thường có 1 bé lâm vào tình trạng rất nặng, cần hồi sức chuyên sâu của bác sĩ. Chính vì thế, các bà mẹ sinh con tại nhà không có sự hỗ trợ của nhân viên y tế rất dễ khiến con rơi vào tình huống nguy hiểm.
Khi sinh tại nhà, bánh nhau cũng xổ ra ngoài, tiếp xúc môi trường có thể làm vi trùng sinh sôi, đưa ngược vào dây rốn gây nhiễm khuẩn cho bé, rất nguy hiểm. Ngoài ra, mặc dù người mẹ có khám thai, siêu âm đầy đủ, các thao tác này không thể phát hiện hoàn toàn những bất thường bẩm sinh ở trẻ sơ sinh như bệnh lý tim bẩm sinh, bệnh lý đường hô hấp bẩm sinh.
Bản thân cơ địa bé sơ sinh, sinh non miễn dịch chưa đầy đủ nên rất dễ nhiễm khuẩn. Khi sinh tại bệnh viện, trong vòng 24 giờ đầu, trẻ sơ sinh sẽ được chích ngừa vitamin K1 phòng ngừa xuất huyết não, màng não và viêm gan B.
Thông thường, sản phụ sinh thường được giữ lại bệnh viện theo dõi 3 ngày và 5 ngày đối với sinh mổ. Sở dĩ mẹ và bé cần được theo dõi trong vòng vài ngày vì trẻ sơ sinh chuyển từ đời sống trong tử cung ra ngoài có thể gặp phải nhiều biến chứng sau cuộc sinh mà không lường trước được. Điều này bà mẹ rất khó phát hiện khi sinh ở nhà.
Trong năm 2017, BV. Từ Dũ có 68.921 ca sinh con, trong đó 3.390 trường hợp tiền sản giật (sản phụ bị tăng huyết áp, nguy cơ sản giật), 1.617 trường hợp băng huyết sau sinh (mất máu nhiều sau sinh do cơ tử cung gò kém, tổn thương đường sinh dục…), 2.086 trường hợp thai suy trong khi chuyển dạ, 1.291 trường hợp bé sinh đủ tháng có vàng da, cần can thiệp y tế. Ngoài ra, nhiều trường hợp sản phụ không thể sinh ngả âm đạo do ngôi thai không thuận lợi (ngôi mông, ngôi ngang, đầu thai nhi không cúi tốt để lọt được qua khung chậu mẹ…). Nhờ được theo dõi và phát hiện kịp thời, các trường hợp trên có kết cục thai kỳ tốt.
Việc thai phụ tự sanh tại nhà, không được theo dõi huyết áp, sự lọt xuống của ngôi thai thuận lợi hay không, hỗ trợ thuốc khi tử cung không gò… thật sự đe đọa tính mạng của mẹ và thai. Ngoài ra, có 10% trẻ sinh ra cần có sự hỗ trợ hô hấp để thở tốt.
Trong thời gian qua, tại bệnh viện đã xuất hiện một vài trường hợp từ chối các can thiệp có lợi cho trẻ ngay sau sinh như chích vitamin K1, vaccin ngừa lao, viêm gan siêu vi B với các lập luận “thuận theo tự nhiên” của các dòng thông tin không chính thống và không được khuyến cáo.
Một vài trường hợp sản phụ sinh nhanh, sinh rớt trên các phương tiện và được quần chúng hỗ trợ đỡ bé. Đây là các ca cá biệt, không đồng nghĩa với việc đỡ sinh là dễ dàng hoặc sinh tại cơ sở y tế là không cần thiết.
Khuyến cáo từ Bộ Y tế
Theo Vụ trưởng Vụ Sức khỏe Bà mẹ - Trẻ em - Bộ Y tế, để đạt được kết cục thai kỳ an toàn cho mẹ và bé, chúng tôi gửi tới cộng đồng các thông tin quan trọng:
Sinh con thuận tự nhiên tại nhà không có sự theo dõi và hỗ trợ y tế là thực hành sản khoa có thể đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng của mẹ và bé.
Sinh con tại nhà không có sự giám sát và hỗ trợ của nhân viên y tế có thể làm gia tăng nguy cơ 5 tai biến sản khoa: băng huyết, nhiễm trùng, vỡ tử cung, sản giật, uốn ván rốn.
Hiện nay chưa có bằng chứng khoa học nào cho thấy lợi ích của phương pháp này đối với sức khỏe trẻ sơ sinh. Ngược lại, các nguy cơ cho sản phụ và thai là rõ ràng.
Sau sinh, trẻ cần được tiêm vitamin K1 ngay để đề phòng xuất huyết não cũng như các vaccin theo chương trình tiêm chủng quốc gia.
Việc chậm cắt dây rốn được Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo và Bộ Y tế Việt Nam chủ trương áp dụng vì những lợi ích mà chậm kẹp cắt dây rốn mang lại cho bé. Các lợi ích của chậm kẹp cắt dây rốn đã được chứng minh bằng các nghiên cứu khoa học lớn và có giá trị. Điều này không đồng nghĩa với việc không cắt dây rốn, để dây rốn và bánh nhau gắn liền với đứa bé trong khi đang phân hủy tự nhiên, dẫn đến những nguy cơ sức khỏe lớn trong khi lợi ích của nó vẫn chưa được chứng minh.
Việc cổ súy trào lưu sinh con thuận tự nhiên là phản khoa học, đi ngược lại với sự tiến bộ nhân loại nói chung và tiến bộ của y học
Bộ Y tế và Bệnh viện Từ Dũ khuyến cáo sản phụ nên khám thai định kỳ và sinh con tại các cơ sở y tế được cấp phép để được chăm sóc và điều trị phù hợp trong quá trình mang thai và sinh đẻ. Sản phụ sẽ được hỗ trợ sinh con tự nhiên nghĩa là sinh ngả âm đạo với việc giảm đau sản khoa (theo yêu cầu), chăm sóc sơ sinh thiết yếu sớm nếu chuyển dạ thuận lợi và sẽ được can thiệp bằng các phương pháp sinh giúp hoặc mổ lấy thai nếu có chỉ định.
Trào lưu này bắt đầu trỗi dậy mạnh mẽ vào năm 2008 từ một số bà mẹ ở Anh
