Loài vật được mệnh danh là "Kỳ Lân châu Á"
Sao la (tên khoa học Pseudoryx nghetinhensis) được mệnh danh là “Kỳ Lân châu Á” nhờ sự quý hiếm và bí ẩn. Năm 1992, các nhà khoa học lần đầu công bố sự xuất hiện của loài này tại Vườn quốc gia Vũ Quang (Hà Tĩnh). Đến tháng 10/1998, sao la tiếp tục được phát hiện tại Vườn quốc gia Pù Mát (Nghệ An). Sau đó 15 năm, bẫy ảnh của WWF (Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên) – mới ghi nhận thêm hình ảnh của sao la tại Quảng Nam cũ.
Loài sao la. Ảnh: WWF - Việt Nam.
Sao la là loài thú lớn có quần thể rất nhỏ, phân bố hẹp tại dãy Trường Sơn và khu vực biên giới Việt – Lào. Đến nay, cơ quan chức năng và các nhà khoa học vẫn chưa thể thống kê hay xác định chính xác số lượng cá thể còn tồn tại trong tự nhiên.
Loài này được xếp vào nhóm cực kỳ nguy cấp, quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng rất cao, trong Sách đỏ IUCN và Sách đỏ Việt Nam. Theo Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF – Việt Nam), sao la là một trong những loài thú lớn đặc hữu có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất thế giới. Đáng chú ý, chưa có nhà sinh vật học nào từng trực tiếp quan sát sao la ngoài tự nhiên, những hình ảnh hiếm hoi về loài này chỉ thu được nhờ hệ thống bẫy ảnh.
Chính bởi sự bí ẩn và quý hiếm ấy, công tác bảo vệ những cá thể sao la cuối cùng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, trước nguy cơ loài “Kỳ Lân châu Á” biến mất vĩnh viễn.
Dấu vết về loài sao la
Tỉnh Quảng Trị (bao gồm địa bàn Quảng Trị cũ và Quảng Bình cũ) cũng được xác định là khu vực từng ghi nhận dấu hiệu về sự tồn tại của loài sao la.
Ông Bạch Thanh Hải, Giám đốc Ban Quản lý Khu Dự trữ thiên nhiên Động Châu – Khe Nước Trong cho biết, nhiều năm trước, lực lượng chức năng đã thu thập được một số mẫu vật sừng và xương sao la do người dân địa phương lưu giữ. Từ cơ sở này, giả thiết về sự hiện diện của sao la tại Khu Dự trữ thiên nhiên Động Châu – Khe Nước Trong được đặt ra.
Theo thống kê, hiện Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu – Khe Nước Trong là nơi cư trú của 76 loài thú, 214 loài chim và 671 loài bò sát. Trong đó, có rất nhiều loài động, thực vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng cao.
Thời gian qua, Khu Dự trữ thiên nhiên Động Châu – Khe Nước Trong phối hợp với các cơ quan chức năng triển khai nhiều hoạt động trong Dự án “Giải cứu sao la khỏi bờ vực tuyệt chủng”. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa ghi nhận thêm dấu hiệu nào về sự hiện diện của loài “Kỳ Lân châu Á”.
“Cán bộ của Ban đã kiểm tra các yếu tố môi trường, thu thập mẫu nước, mẫu vắt để phân tích nhằm tìm kiếm dấu hiệu về sao la nhưng vẫn chưa phát hiện gì thêm”, ông Bạch Thanh Hải cho biết thêm.
Tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, năm 2019, hệ thống bẫy ảnh đã ghi nhận hình ảnh một cá thể nghi là sao la. Sau khi phân tích, so sánh đặc điểm nhận dạng, PGS.TS Nguyễn Xuân Đặng – chuyên gia hàng đầu về động vật rừng ở Việt Nam khẳng định, hơn 90% cá thể động vật này là sao la.
Các nhà khoa học phát hiện cá thể nghi là sao la khi đặt bẫy ảnh trong rừng nguyên sinh Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng.
Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng cho biết, khu vực bẫy ảnh phát hiện cá thể nghi sao la nằm trong vùng lõi của Vườn. Đây là khu vực được bảo vệ nghiêm ngặt của Di sản Thiên nhiên thế giới Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Để đảm bảo an toàn cho loài vật quý hiếm này trước mối đe dọa của nạn săn bắt trái phép, Vườn không cung cấp thêm thông tin cụ thể về vị trí phát hiện.
Từ đó, các nhà khoa học và Ban quản lý Vườn tiếp tục thu thập thêm các bằng chứng để khẳng định sự hiện diện của loài sao la. Cùng với đó, triển khai nhiều biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt, nhằm tránh các hoạt động gây hại đến loài thú quý hiếm này.
