Chiều cao của trẻ: Đừng “thúc” bé phát triển sai cách

Tầm vóc người Việt – những con số biết nói

Chiều cao trẻ, yếu tố quyết định: di truyền (chiếm 22%); dinh dưỡng (đóng góp đến 32%); chế độ vận động, thể dục thể thao quyết định 22%; còn lại là giấc ngủ, môi trường, bệnh lý... Có thể thấy không phải yếu tố di truyền mà dinh dưỡng mới là yếu tố quan trọng, quyết định nhiều nhất đến sự phát triển chiều cao của trẻ. 

Hai giai đoạn phát triển thể chất vượt trội ở trẻ, nếu được cung cấp đầy đủ dưỡng chất và có môi trường sống lành mạnh thì sẽ đạt được chiều cao tối ưu: 1000 ngày đầu đời và giai đoạn tuổi dậy thì.

Hội thảo khoa học "Tầm vóc cơ thể và một số yếu tố tăng trưởng chiều cao" năm 2017, PGS.TS Lê Bạch Mai – Nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia đã đưa ra nhận định: khẩu phần ăn của trẻ hiện chưa đảm bảo đa dạng, cân đối, chưa đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị về một số chất dinh dưỡng quan trọng như Vitamin A, Vitamin D, Canxi, Sắt, Kẽm... Trong khẩu phần ăn hàng ngày của cả trẻ bình thường cũng như trẻ bị suy dinh dưỡng nhẹ cân và thấp còi đều không đủ Canxi và các vi chất thiết yếu giúp hấp thu Canxi vào xương hiệu quả.

Báo động: Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 20 quốc gia có chiều cao trung bình thấp nhất thế giới. Trung bình cứ 4 trẻ sẽ có một trẻ nằm trong nhóm suy dinh dưỡng thấp còi.

Mẹ sai lầm từ tâm lý sợ con… thấp còi

Nhìn từ thực tế, tâm lý e ngại con không phát triển được chiều cao đã khiến các bậc làm cha làm mẹ lo lắng và tìm mọi cách bổ sung dinh dưỡng cho con. Đầu tư cho bữa ăn, cộng với mua thêm các loại thực phẩm chức năng, vitamin tổng hợp với mong muốn tăng trưởng chiều cao cho con tốt nhất.

Thị trường hiện nay quảng cáo và bán rất nhiều thuốc hoặc thực phẩm chức năng làm tăng chiều cao phục vụ nhu cầu của cha mẹ. Nhiều cha mẹ hoang mang nhưng nhiều người ra quyết định mua. Hầu hết các sản phẩm có thành phần chính là canxi, vitamin D3, vitamin K2 (MK7). Song, một số loại có chứa thành phần hormone tăng trưởng (GH) nếu cha mẹ không tìm hiểu kỹ sẽ mắc sai lầm “gậy ông đập lưng ông”.

Thuốc chứa hormone tăng trưởng (GH) là chế phẩm tổng hợp bằng công nghệ sinh học tái tổ hợp gen người (hGH=human growth hormon), được dùng trong một số bệnh, trong đó có làm tăng chiều cao cho trẻ em tuổi đang lớn có chiều cao khiêm tốn mà khi xét nghiệm có nồng độ GH máu thấp, nhưng cũng ở mức hạn chế. Với trẻ có chiều cao khiêm tốn nhưng không do thiếu GH thì dùng hGH không có hiệu quả. Khi dùng hGH với liều cao hoặc kéo dài thì sẽ gây ra nhiều tác dụng phụ như: giữ nước, phù, sưng ngón tay, to vú (nam), nhức đầu, ngủ gà, sưng đau khớp, đầy bụng.  Ngoài ra, nếu trẻ dậy thì sớm thì thời gian kết thúc sự phát triển này cũng đến càng sớm. Những đứa trẻ rơi vào tình trạng này sau khi trưởng thành thường có chiều cao thấp hơn so với bạn cùng trang lứa. Có thể tính toán một con số cụ thể chẳng hạn trẻ dậy thì một năm thì dễ “lùn” đi 3 - 5 cm. Vì vậy, trước khi lựa chọn một loại thuốc hay thực phẩm chức năng nào, cha mẹ hãy cân nhắc và xem xét thật kỹ các thành phần.

Nên và nhớ làm gì  để giúp trẻ cao hơn?

Nhiều nghiên cứu còn cho thấy, ở những năm tiếp theo, khi cơ thể được ăn uống hợp lý, tích cực rèn luyện thể dục thể thao trong môi trường và lối sống lành mạnh, chiều cao con người vẫn tiếp tục tăng ít cho đến 25 tuổi ở nữ giới và 28 tuổi ở nam giới. Vì vậy, muốn hỗ trợ tăng chiều cao cho trẻ, cha mẹ nên lưu ý những điều sau:

Đảm bảo dinh dưỡng bữa ăn và bổ sung nguồn viamin hợp lý.

Rèn cho trẻ thói quen ăn uống khoa học, đủ chất là quan trọng. Cần bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cơ bản và vi chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của trẻ em, bao gồm vitamin A, Canxi, Vitamin D, Sắt, Kẽm, Vitamin K2… Tăng cường các thực phẩm giàu canxi như cá, tôm, thịt nạc, trứng, đậu phộng, sản phẩm chế biến từ đậu, sữa bò, thực phẩm giàu kẽm như thịt heo, thịt bò, gan động vật. Đối với Vitamin A – loại vitamin tan trong chất béo (hay vitamin từ thiên nhiên) rất tốt cho sự tăng trưởng và phát triển bình thường, phục hồi mô và xương.  Ngoài cách bổ sung từ đồ ăn, bạn có thể cho trẻ sử dụng thực phẩm lành tính, chiết xuất từ thiên nhiên, có chứa hàm lượng cao beta caroten (tiền vitamin A) như bí ngô, cà rốt, khoai lang, xoài, đu đủ, đào gấc (trong đó, gấc là loại quả có tỷ lệ beta caroten rất cao, cao nhất trong các loại quả). Các loại quả từ thiên nhiên với hàm lượng beta caroten vượt trội giúp hệ xương của bé phát triển, thúc đẩy tăng trưởng chiều cao của bé.

Cho trẻ ngủ đủ giấc

Hóc môn sinh trưởng trong cơ thể người ở thời điểm 11 – 12 giờ đêm là thời kỳ đỉnh cao mà hóc môn này tiết ra, và cần phải trong giấc ngủ sâu mới có thể phát huy tác dụng. Trẻ nên được ngủ sớm, ngủ đủ và dậy sớm.

Trẻ cần được khuyến khích vận động

Trẻ ngày nay phải đi học nhiều, ngồi nhiều hơn, làm bài tập nhiều hơn, thời gian vận động ngày càng bị thu hẹp. Cha mẹ nên giúp trẻ đủ thời gian vận động ngày thường, hay cuối tuần. Những hoạt động hỗ trợ phát triển chiều cao như nhảy dây, xà đơn xà kép, bơi lội, đi xe đạp, chạy bộ, những động tác kéo giãn cơ thể như yoga đều rất tốt cho trẻ, từ đó giúp trẻ phát triển chiều cao tối ưu hơn.