Hội thảo khoa học"Phát triển ngành sữa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045" do Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) tổ chức ngày 5/8, đã ghi nhận nhiều ý kiến chuyên môn đáng chú ý từ các nhà khoa học, chuyên gia, đại diện hiệp hội ngành và doanh nghiệp nhằm đóng góp cho việc xây dựng chiến lược phát triển ngành sữa trong giai đoạn tới.
Trong đó, tham luận của TS. Nguyễn Xuân Dương – Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam với chủ đề: Phát triển nguồn nguyên liệu sữa tươi trong nước với Chiến lược ngành sữa Việt Nam đã mang đến một góc nhìn thẳng thắn, thực tiễn và đầy trách nhiệm.
TS. Nguyễn Xuân Dương – Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam phát biểu tại hội thảo.
Phát triển đàn bò – chìa khóa bảo đảm nguồn sữa tươi nguyên liệu trong nước
Theo TS. Nguyễn Xuân Dương, ngành chăn nuôi bò sữa Việt Nam từng có giai đoạn tăng trưởng mạnh, nhưng đang chững lại đáng kể. Giai đoạn 2010–2015, đàn bò sữa tăng 15,4%/năm, nhưng đến 2020–2024 chỉ còn 0,4%/năm. Sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng giảm đáng kể, từ 17,7% xuống 3,3%/năm cùng kỳ. Mục tiêu đạt 500.000 con bò sữa vào năm 2025 hiện mới chỉ hoàn thành khoảng 65% (tương đương 330.000 con). Nếu không có sự điều chỉnh kịp thời, đến năm 2030, tổng đàn bò sữa cả nước không thể đạt được mục tiêu kế hoạch là 650.000-670.000 con. Kế hoạch tự túc 60% nguyên liệu cho ngành công nghiệp sữa vào năm 2030 cũng không thể thành hiện thực.
Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam nêu ra các nguyên nhân chủ yếu: lượng sữa nhập khẩu tăng nhanh, trung bình tăng từ 8-12%/năm, có năm lên tới 20%; thị trường sữa trong nước phát triển nhanh nhưng thiếu kiểm soát. Người chăn nuôi chịu thiệt kép: sữa khó bán hoặc bán với giá thấp, buộc phải giảm đàn hoặc ngừng chăn nuôi.
Dù vậy, một điểm sáng đáng chú ý là năng suất sữa trung bình của đàn bò đang tăng nhanh. Trong vòng 15 năm qua, năng suất bò sữa tăng từ khoảng 5.000 kg/con/chu kỳ lên hơn 7.000 kg/con/chu kỳ, đưa Việt Nam trở thành quốc gia có năng suất bò sữa cao nhất khu vực.
Hội thảo có sự tham gia của các nhiều nhà khoa học, chuyên gia, đại diện hiệp hội ngành và doanh nghiệp nhằm đóng góp cho việc xây dựng chiến lược phát triển ngành sữa.
TS. Dương cho rằng, ngành bò sữa Việt Nam chỉ có thể phát triển ổn định nếu đồng thời triển khai hai mô hình: Nuôi tập trung thâm canh cao như các tập đoàn có tiềm năng lớn đang làm; và phát triển chăn nuôi trong các nông hộ chuyên nghiệp với quy mô dao động từ 20-100 con/hộ, lý tưởng là từ 30-50 con/hộ. Mô hình hộ chăn nuôi rất hiệu quả nhờ tận dụng được nguồn lao động chăm chỉ trong nông thôn và nguồn phụ phẩm rất đa dạng trong nông nghiệp, công nghiệp chế biến của Việt Nam.
Cần khuyến khích phát triển sữa tươi sạch
TS. Nguyễn Xuân Dương dẫn các số liệu so sánh quốc tế cho biết: bình quân Việt Nam chỉ có 3,3 con bò sữa trên 1.000 người dân – thấp hơn đáng kể so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Cụ thể, con số này chỉ bằng 1/3 Thái Lan (10,05 con/1.000 người dân) hay Nhật Bản (10,6 con/1.000 người dân), bằng một nửa Hàn Quốc (7,4 con/1.000 người dân), một phần tư so với Israel (12,5 con/1.000 người dân) và chưa tới 1/25 Hà Lan (85,3 con/1.000 người dân) – quốc gia có nền công nghiệp sữa phát triển hàng đầu thế giới.
Số liệu cho thấy quy mô đàn bò sữa chưa tương xứng với tiềm năng của nước ta. Nếu xét về điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội, thì Việt Nam có không gian chăn nuôi gia súc cho sữa rộng lớn hơn Nhật Bản và Israel. Việt Nam hoàn toàn có thể nâng tổng đàn bò sữa lên gấp 4–5 lần hiện tại, tức đạt từ 1,3–1,5 triệu con vào đầu thập niên 2030. Khi đó, sản lượng sữa tươi nguyên liệu trong nước có thể đạt 4,3–5 triệu tấn.
Việt Nam có thể nâng tổng đàn bò sữa lên gấp 4–5 lần hiện tại vào đầu thập niên 2030.
Để đạt mục tiêu nói trên, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam nhấn mạnh điểm mấu chốt: cần lựa chọn phát triển sữa tươi sạch, thúc đẩy thị trường chuyển dịch từ sử dụng sữa hoàn nguyên sang sữa tươi nguyên liệu.
"Không có ngành công nghiệp sữa phát triển bền vững, đạt mục tiêu tối thượng vì sức khỏe, thể chất, tầm vóc cho người Việt Nam, nếu ngành sữa không bắt đầu từ nguồn sữa tươi nguyên liệu trong nước và có chính sách khuyến khích phát triển dòng sản phẩm sữa tươi sạch. Mục tiêu đến năm 2045, người Việt có thể tiêu thụ trên 100 kg sữa mỗi năm, trong đó trên 60% là sữa tươi nội địa, hoàn toàn khả thi nếu có sự đồng thuận về nhận thức và hành động giữa nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và người dân" – TS Dương khẳng định.
Ông cũng cho rằng, các chương trình như Sữa học đường sẽ chỉ thực sự ý nghĩa khi sử dụng nguồn sữa tươi chất lượng cao, góp phần cải thiện thể chất và trí tuệ người Việt. Thực tế từ các nước phát triển (EU, Nhật, Mỹ,…), hay kinh nghiệm từ quốc gia đông dân hàng đầu thế giới như Trung Quốc cho thấy: họ đều chỉ cho phép sữa tươi được sử dụng trong chương trình Sữa học đường. Và tỷ lệ sử dụng sữa tươi trong toàn dân của họ rất cao: trên 90% sản phẩm sữa sử dụng hàng ngày là sữa tươi, còn lại chỉ khoảng 10% là sữa công thức dạng bột.
Hội Chăn nuôi Việt Nam tin rằng, đã đến lúc cần quyết liệt thực hiện một cuộc dịch chuyển mạnh mẽ và toàn diện sang phát triển ngành chăn nuôi theo hướng ứng dụng công nghệ cao, kiểm soát chặt chẽ toàn chuỗi sản xuất, cung cấp đủ sữa tươi nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến sữa, trong đó có sữa dạng lỏng. Con đường này không phải là viễn cảnh, mà đã được chứng minh là hoàn toàn khả thi và hiệu quả vượt trội, với những điển hình thuyết phục là cuộc cách mạng sữa tươi sạch của các doanh nghiệp thuần Việt đã thành công không chỉ ở trong nước mà còn khẳng định vị thế trên trường quốc tế, như TH true MILK…
Bên cạnh đó, cần kết hợp phát triển mô hình chăn nuôi bò sữa, dê sữa của các hộ chăn nuôi chuyên nghiệp trong các hợp tác xã. Đây là giải pháp phù hợp giúp Việt Nam có thể tự túc được phần lớn nguồn nguyên liệu cho nhu cầu phát triển ngành sữa, đặc biệt cho dòng sản phẩm sữa tươi sạch trong giai đoạn tới.
Một mô hình chăn nuôi bò sữa của các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng do Tập đoàn TH hỗ trợ xây dựng, cung cấp con giống.
Để thúc đẩy quá trình này, Hội Chăn nuôi kiến nghị các bộ, ngành liên quan cần sớm hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật – đặc biệt là quy định rõ ràng về phân loại giữa sữa tươi và sữa hoàn nguyên. Cùng với đó là các chính sách ưu đãi cụ thể để khuyến khích doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu sữa tươi trong nước. "Nhiều nước áp dụng biện pháp cấp giấy hoạt động sản xuất, kinh doanh sữa theo cam kết phải có bao nhiêu phần trăm sản phẩm là sữa tươi (vì nhóm sản phẩm này lợi nhuận thấp nhất) và hoặc sử dụng bao nhiêu phần trăm là nguyên liệu trong nước" – TS Nguyễn Xuân Dương chia sẻ.
Doanh nghiệp tự giới thiệu