Nguyễn Anh Phong - Đi qua những ám ảnh chỉ còn là động lực đồng hành cùng người nhiễm HIV/AIDS

Thể lệ và cơ cấu giải thưởng Giải Báo chí toàn quốc về phòng, chống HIV/AIDS

SKĐS - Giải Báo chí toàn quốc về phòng, chống HIV/AIDS là giải thưởng do Báo Sức khỏe & Đời sống phối hợp với Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) tổ chức, nhằm tôn vinh các tác phẩm báo chí xuất sắc phản ánh chân thực các nhân vật, tập thể tiêu biểu ở mọi miền đất nước trong công cuộc phòng, chống HIV/AIDS.

Bén duyên với người nhiễm HIV/AIDS

Với sức vóc nhanh nhẹn cộng sự nhiệt tình, anh Nguyễn Anh Phong được nhiều cô chú trong Đội nấu ăn từ thiện của Bệnh viện huyện Củ Chi giao nhiều phần việc. Mệt thì có thật, nhưng mỗi khi anh Phong nhìn những nụ cười trên gương mặt của những người đến nhận cơm, mọi mệt nhọc đều tan biến.

Theo anh Phong quan sát, người đến nhận cơm có rất nhiều đối tượng: người già, người neo đơn, trẻ em, người khuyết tật, người mắc bệnh hiểm nghèo… Những người này, khi họ cần đến sự giúp đỡ thì có rất nhiều tổ chức, cá nhân đến hỗ trợ. Còn với người nhiễm HIV/AIDS, hầu như không nhận được sự giúp đỡ nào. “Các đối tượng này ít ai giúp đỡ, hỗ trợ thì mình làm thôi”, anh Phong chia sẻ.

Thoạt đầu, khi tiếp xúc với bệnh nhân HIV/AIDS, anh Phong có tâm trạng hoang mang, nhưng được các chuyên gia y tế tư vấn; rồi nhiều lần được tập huấn “Nâng cao năng lực, kiến thức phòng chống HIV/AIDS, kỹ năng chăm sóc và điều trị người bệnh HIV/AIDS”, nên anh không còn lo lắng. “HIV/AIDS, không còn là căn bệnh thế kỷ nữa”, anh Phong tự tin nói.

Anh Phong cho biết giờ đây, HIV/AIDS đã có thuốc ARV kiềm hãm sự phát triển của bệnh. Với những người nhiễm HIV/AIDS vẫn có tuổi thọ như người bình thường, nhưng phải có hành vi sống tích cực; quan trọng nhất vẫn là tinh thần sống lạc quan. Cả ba yếu tố: thuốc; hành vi sống; tinh thần cùng hợp lại với nhau sẽ giúp người nhiễm HIV/ AIDS duy trì cuộc sống lâu dài và khỏe mạnh.

Đi qua những ám ảnh, chỉ còn là động lực!

Nói về những ngày mới làm việc với người nhiễm HIV/AIDS, anh Phong chia sẻ: "Cộng đồng người nhiễm HIV/AIDS ở thời điểm đó rất cô độc bởi vì mức độ hiểu biết của mọi người trong xã hội chưa cao. Người nhiễm HIV/AIDS trong suy nghĩ của số đông gắn liền với những vấn đề về tệ nạn xã hội, trong đó bao gồm ma túy, mại dâm. Vì thế với người dân đa phần bắt buộc họ cảm thấy sợ. Và khi sợ họ sẽ né tránh.

"Khi chúng ta ở thời điểm cùng cực nhất, khó khăn nhất thì chúng ta rất cần một cái nắm tay, một ly nước hay đơn giản một câu hỏi thăm hoặc cùng lắm là một ánh mắt từ xa nhìn mình thôi cũng được, nhưng họ - những người nhiễm HIV/AIDS hầu như không có được điều đó".

Thấu cảm điều này, anh Phong đã cùng các anh chị em trong tổ chức của mình ngồi lại với nhau và bàn cách phải làm gì đó. Công cuộc phòng chống HIV/AIDS bắt đầu đơn giản như vậy.

Và rồi càng làm, anh Phong càng ngộ ra: "Thực ra không phải cộng đồng kỳ thị, không phải bỏ rơi mà vì người ta sợ. Và khi người ta hiểu rõ rồi thì mọi việc cũng sẽ nhẹ nhàng hơn".

Đằng đẵng gần 20 năm hỗ trợ cộng đồng, anh Phong gặp phải không ít các trường hợp khiến bản thân bị ám ảnh khó dứt. Anh chia sẻ: "Đương nhiên khi làm công việc này có những ám ảnh nó khiến mình suốt ngày quanh quẩn trong các câu chuyện đó, nhưng gần 20 năm hỗ trợ có nhiều những câu chuyện khiến mình có thêm niềm tin, mà nếu không phải nhờ những câu chuyện đó mình khó có những động lực tiếp theo". 

"Trong đó gần đây nhóm đối tượng mình lo lắng nhất là đối tượng trẻ em và đối tượng người không có giấy tờ. Vì không có giấy tờ thì không có bảo hiểm y tế, không có bảo hiểm y tế thì không có con đường điều trị, thì lấy đâu ra tia sáng. Có những người mà Phong tiếp cận, nhà họ 3 đời không có giấy tờ. Chính họ cũng không biết phải làm giấy tờ khi mà họ còn mải lo miếng cơm manh áo. Họ lo chết vì đói chứ không thể chết vì không có giấy tờ".

"Đặc biệt là những đứa trẻ không làm gì nên tội nhưng khi ra đời vẫn bị bỏ rơi. Có trường hợp đứa trẻ ở Tiền Giang sinh ra bởi một bà mẹ tâm thần. Khi sinh ra xét nghiệm biết người mẹ có HIV/AIDS nên quyết định bỏ đứa con. Bà ngoại bé mang vào một trung tâm để bỏ nhưng đứa trẻ không được tiếp nhận với lý do vì trẻ có HIV/AIDS sợ ảnh hưởng đến những đứa trẻ khác. Bà ngoại bé đưa về và liên lạc với Phong. Khi Phong tới thì đứa trẻ nằm trong một cái ổ của một con chó và được bảo vệ bởi chính con chó đó. Khi Phong nói với bà mẹ tâm thần rằng chị ơi chị cho phép mình đem con đi chữa bệnh thì chị nhìn Phong bằng cặp mắt có cảm xúc mang ý không muốn cho mang đi. Lúc này người nhà lao vào nói dữ dội để tách đứa trẻ khỏi người mẹ. Người mẹ đồng ý. Trước khi đi chị hôn đứa trẻ 3 lần". 

"Thời điểm đó đây là một câu chuyện bi kịch. Nhưng đến bây giờ đó lại là một câu chuyện vui. Bởi sau 18 tháng, Phong đưa đứa trẻ đi xét nghiệm thì nhận kết quả âm tính. Tức là được sinh ra bởi bà mẹ dương tính ở thời điểm đó. Nhưng ở làng quê đó người ta mặc định một bà mẹ dương tính HIV/AIDS thì đứa con cũng vậy nên họ tách đứa trẻ ra khỏi cộng đồng.

Sau khi đưa kết quả âm tính cho tất cả mọi người, mình có nói không phải lúc nào bà mẹ có HIV/AIDS cũng sinh ra đứa trẻ có HIV/AIDS. Và bây giờ đứa trẻ được sống trong môi trường an toàn và phát triển khỏe mạnh, được nuôi dưỡng chăm sóc chu đáo. Cháu được đặt tên là Mai Phương".

"Tôi cứ trăn trở là vì sao một người bình thường mới cảm ho đã vội vã chạy ra tiệm thuốc tây, đi khám bác sĩ ngay, trong khi những người biết mình nhiễm HIV/AIDS lại lầm lũi trốn tránh, không dám nói rằng mình bị nhiễm để sớm có cách can thiệp.

Một lý do lớn là sự kỳ thị từ xã hội dẫn đến họ tự kỳ thị chính mình, để rồi không tích cực điều trị, suy nghĩ bi quan... Tôi muốn góp phần tháo dỡ "hàng rào" kỳ thị để cuộc sống đẹp hơn, nhân ái hơn, dẫu rằng mỗi người mang một thân phận khác nhau.

Vượt qua được rào cản này là rất khó. Bản thân tôi chỉ biết ra sức giúp đỡ, hoạt động hết mình và cũng mong mọi người hãy lan tỏa sự cảm thông này bằng hành động để tiếp sức, để thêm một bàn tay nhỏ giúp họ vượt qua mặc cảm lớn", anh Phong chia sẻ.

Khởi xướng cộng đồng nối vòng tay lớn

Năm 2015, anh Phong cho ra đời sáng kiến Dải băng đỏ. Mỗi năm như vậy, theo anh Phong, có gần 200 văn nghệ sĩ tham gia sự kiện này với một điều đơn giản là chung tay lan tỏa thông điệp kêu gọi không kỳ thị với người sống chung với HIV/AIDS.

Năm 2017, anh Phong cùng một số y bác sĩ thành lập phòng khám mang tên Nhà Mình. Rất nhiều trường hợp đã được hỗ trợ tiếp tục duy trì điều trị ARV, hỗ trợ các trường hợp sau phơi nhiễm và các chi phí khẩn cấp khi người bệnh tìm đến phòng khám Nhà Mình.

Cũng trong năm 2017, chương trình"Góp một bàn tay", do anh và bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ khởi xướng với mục tiêu giúp đỡ cho nhóm đối tượng nhiễm HIV/AIDS. Số vốn ban đầu rất ít, chừng 500 triệu được tăng dần lên mỗi năm và đến 2023, con số này là 3 tỷ đồng.

8 năm đi qua, tính đến nay những giá trị của Góp một bàn tay mang lại rất lớn. Theo cách của anh Phong nói, thì 3 giá trị chương trình mang lại được gồm: mua thẻ BHYT cho người có HIV không có khả năng chi trả mua thẻ. "972 nghìn đồng, chúng ta có thể ăn một bữa, nhưng cho một người nhiễm HIV/AIDS thở khỏe mạnh 1 năm sống rất có giá trị", anh Phong nói.

Chương trình trả chi phí điều trị khẩn cấp ban đầu cho người bệnh nhập viện. Nhờ vậy, không ít trường hợp cấp cứu được hỗ trợ tạm ứng viện phí ban đầu để kịp thời vượt qua giai đoạn nguy kịch. Chương trình cũng hỗ trợ mua thuốc dự phòng sau phơi nhiễm cho rất nhiều đối tượng như sinh viên ngành y bị "tai nạn nghề nghiệp", các trường hợp gái mại dâm, hoặc những người không may bị dẫm phải kim tiêm ngoài đường ngay lập tức, không cần chờ các thủ tục về mặt giấy tờ.

Ngoài ra, chương trình Góp một bàn tay cũng đã có một hoạt động rất nhân văn, đó là liên kết với các cơ sở mai táng để hỗ trợ trường hợp khó khăn, vô gia cư được an nghỉ một cách chu toàn nhất.

Chỉ trong năm 2023, chương trình đã hỗ trợ gần 800 thẻ BHYT trong đó 732 thẻ hỗ trợ trực tiếp; hỗ trợ 50 trường hợp nộp viện phí khẩn cấp; cung cấp 600 lọ thuốc ARV; hỗ trợ 28 nhà trọ; tổ chức an táng cho 12 trường hợp; hỗ trợ 80 trường hợp khác về học phí, thực phẩm...

Tính đến nay, chương trình đã tiếp sức cho 500 trẻ bị ảnh hưởng bởi HIV tiếp bước đến trường; 1.500 quà cho hoạt động Hạt gạo chia đôi.

Đồng hành với Nguyễn Anh Phong, có nhiều mạnh thường quân và những KOL's có ảnh hưởng, với nhiều chương trình định kỳ như Tiếp bước đến trường, Ngày sống trọn vẹn, Vì hiểu mà đến, Hạt Gạo Chia Đôi... để vừa chia sẻ kiến thức, vừa truyền lửa cho cộng đồng người sống với HIV, với mong mỏi sự kỳ thị, phân biệt đối xử trong suy nghĩ của người dân, sự tự kỳ thị trong chính cộng đồng người sống với HIV sẽ giảm đi.

"Góp một bàn tay là chương trình mà chúng tôi - những người sống với HIV mong muốn không chỉ nhận được sự hỗ trợ về tài chính, sự đóng góp bảo hiểm y tế, sự tham gia về nhân sự mà giá trị lớn hơn đó là mang đến sự thay đổi về nhận thức về HIV, góp phần giảm kỳ thị và phân biệt đối xử với người sống với HIV và các nhóm ảnh hưởng chính", anh Phong tâm sự.