Nhận diện "Vùng đỏ" trong thùng rác bệnh viện
Người dân thường có tâm lý e ngại mọi loại rác thải ra từ bệnh viện đều nguy hiểm. Tuy nhiên, theo quy định tại Mục 2.1 của Thông tư 20/2021/TT-BYT, rác y tế được phân định rất rạch ròi. Trong đó, "Chất thải có nguy cơ lây nhiễm cao" được xem là nhóm đối tượng đặc biệt nguy hiểm, cần sự kiểm soát tối đa.
Những loại rác phát sinh từ "vùng đỏ" của cơ sở y tế, bao gồm:
Mẫu bệnh phẩm, dụng cụ dính mẫu bệnh phẩm từ các phòng xét nghiệm an toàn sinh học cấp II trở lên. Chất thải từ buồng bệnh cách ly, khu vực điều trị các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhóm A (như cúm A/H5N1, đậu mùa...) và nhóm B.
Việc "điểm mặt chỉ tên" chính xác nhóm rác này giúp nhân viên y tế khoanh vùng rủi ro ngay lập tức, tránh để lẫn lộn với rác thải sinh hoạt hay rác tái chế thông thường.
Phân loại xử lý rác thải y tế trong bệnh viện được thực hiện nghiêm ngặt nhờ hướng dẫn của Thông tư 20/2021TT-BYT ngày 26/11/2021.
"Vô hiệu hóa" mầm bệnh tại chỗ
Khác với rác thải thông thường có thể thu gom ngay, nguyên tắc bất di bất dịch đối với chất thải lây nhiễm cao theo Mục 4.1 Thông tư 20 là: Không vận chuyển rác "sống" đi xa.
Trước khi rời khỏi phòng xét nghiệm hay khu cách ly, loại chất thải này bắt buộc phải trải qua bước xử lý sơ bộ. Các bệnh viện phải sử dụng thiết bị khử khuẩn chuyên dụng (như nồi hấp tiệt trùng, thiết bị vi sóng hoặc hóa chất) để tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi sinh vật gây bệnh. Trên thực tế các bệnh viện đã thực hiện nghiêm ngặt quy trình này.
Quy trình đóng gói "Kép"
Đây là điểm nhấn quan trọng nhất trong quy trình bảo vệ cộng đồng. Đối với những cơ sở y tế chưa có thiết bị khử khuẩn ngay tại chỗ, hoặc để đảm bảo an toàn tuyệt đối sau khi đã xử lý sơ bộ, rác thải phải được đóng gói theo quy trình "kép" (hai lớp) nghiêm ngặt:
Lớp 1: Chất thải được chứa trong túi chuyên dụng và buộc kín miệng.
Lớp 2: Túi thứ nhất sau khi buộc kín sẽ được bỏ tiếp vào túi đựng chất thải lây nhiễm thứ 2 và tiếp tục buộc kín một lần nữa.
Quy trình "bao trong bao" này nhằm đảm bảo độ bền cơ học, ngăn ngừa tuyệt đối tình trạng rò rỉ dịch thải hoặc bung vỡ phát tán vi khuẩn khi va đập trong quá trình vận chuyển.
Bên cạnh đó, bên ngoài thùng thu gom bắt buộc phải dán nhãn cảnh báo rõ ràng: "CHẤT THẢI CÓ NGUY CƠ LÂY NHIỄM CAO". Đây được xem là "lệnh bài" để nhân viên vệ sinh và đơn vị vận chuyển nhận biết mức độ ưu tiên và cẩn trọng tối đa khi thao tác.
Vận hành khép kín: Không kẽ hở cho mầm bệnh lọt ra ngoài
Theo Mục 4 và Mục 11 của Thông tư, hành trình của túi rác "kép" này chưa dừng lại ở việc đóng gói. Quá trình vận chuyển từ nơi phát sinh về kho lưu giữ trung tâm của bệnh viện phải tuân thủ nguyên tắc "đường đi riêng".
Xe vận chuyển phải là xe thùng kín, chuyên dụng, hạn chế đi qua các khu vực đông bệnh nhân và người nhà. Tại khu vực tập kết, nhóm rác này cũng được lưu giữ tại khu vực riêng biệt.
Đặc biệt, yếu tố con người được đặt lên hàng đầu. Nhân viên thu gom phải được trang bị đầy đủ phương tiện phòng hộ cá nhân (PPE). Lãnh đạo cơ sở y tế chịu trách nhiệm cung ứng đầy đủ túi, thùng đạt chuẩn, đảm bảo không vì thiếu vật tư mà làm tắt, làm sai quy trình.
Thông tư 20/2021/TT-BYT là cam kết mạnh mẽ nhất của ngành Y tế trong việc bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng, để bệnh viện thực sự là nơi chữa bệnh an toàn chứ không phải là nguồn lây nhiễm thứ cấp.