Gần đây, giới chuyên gia an ninh tại Đức đã bày tỏ quan ngại rằng trong trường hợp xảy ra bất đồng giữa Berlin và Washington, Mỹ có thể kích hoạt một "công tắc tẩn" để làm mất khả năng hoạt động của F-35 trong không quân Đức. Những lo ngại này nhanh chóng lan rộng, khiến truyền thông Đức đặt dấu hỏi về tính an toàn của thương vụ mua sắm loại chiến đấu cơ tiên tiến này.
Máy bay chiến đấu F-35 Lightning II. (Nguồn: Lockheed Martin)
Không chỉ Đức, hai quốc gia khác là Bồ Đào Nha và Canada cũng bắt đầu cân nhắc lại quyết định mua F-35. Bộ trưởng Quốc phòng Bồ Đào Nha rút lại kế hoạch mua máy bay, Canada cũng tuyên bố sẽ xem xét lại đơn đặt hàng. Tuy nhiên, không quốc gia nào đưa ra bằng chứng cụ thể về sự tồn tại của "công tắc ẩn" trên F-35.
Sự hoài nghi càng gia tăng khi Mỹ tạm ngừng viện trợ quân sự cho Ukraine, làm dấy lên lo ngại về việc Washington có thể sử dụng quyền kiểm soát công nghệ để gây sức ép với các đồng minh vận hành F-35.
Trước những tin đồn lan rộng, Văn phòng Chương trình F-35 (JPO) đã đưa ra tuyên bố khẳng định rằng "Không có công tắc tắt" nào trên F-35.
"Chương trình F-35 hoạt động theo các thỏa thuận đã được thiết lập vững chắc, đảm bảo tất cả các nhà khai thác F-35 có đầy đủ năng lực cần thiết để duy trì và vận hành máy bay một cách hiệu quả. Sức mạnh của chương trình nằm ở quan hệ đối tác toàn cầu, chúng tôi cam kết cung cấp cho tất cả các đối tác đầy đủ chức năng và hỗ trợ mà họ cần", JPO tuyên bố.
Lockheed Martin, nhà sản xuất F-35, cũng nhấn mạnh cam kết đảm bảo sức mạnh không quân cho khách hàng. Hãng cho biết chương trình F-35 đã vượt qua 1 triệu giờ bay trên 16 lực lượng quân sự vận hành loại máy bay này, khẳng định không có bất kỳ cơ chế bí mật nào có thể làm gián đoạn hoạt động của máy bay.
Mặc dù đã đặt mua 88 chiếc F-35A, chính phủ Canada hiện đang xem xét lại hợp đồng trị giá 19 tỷ CAD (tương đương 13,27 tỷ USD). Điều này xuất phát từ các chính sách thương mại cứng rắn của Tổng thống Donald Trump, bao gồm áp thuế đối với Ottawa và thậm chí có những phát biểu gây tranh cãi về việc sát nhập Canada thành tiểu bang thứ 51 của Mỹ.
Công chúng Canada đang gây áp lực để chính phủ hủy bỏ thỏa thuận này, đặc biệt khi đợt đầu tiên gồm 16 chiếc F-35A dự kiến sẽ được bàn giao vào đầu năm 2026. Hiện tại, chính phủ Canada đang cân nhắc chuyển sang các dòng máy bay của châu Âu như Gripen-E của Saab (Thụy Điển) hoặc thậm chí tham gia vào Hệ thống không chiến tương lai (FCAS), một dự án chung do Pháp, Đức và Tây Ban Nha dẫn đầu.
Tuy nhiên, theo một báo cáo nội bộ của Không quân Hoàng gia Canada (RCAF), lực lượng này đang đối mặt với vấn đề nghiêm trọng về khả năng sẵn sàng chiến đấu. Chỉ 40% kho vũ khí của RCAF được đánh giá là có thể sử dụng, trong khi 60% còn lại không đủ điều kiện triển khai trong trường hợp NATO huy động Canada tham gia chiến dịch quân sự.
Nguồn gốc tin đồn
Tin đồn về "công tắc ẩn" bắt nguồn từ phát biểu của Joachim Schranzhofer, giám đốc truyền thông của công ty quốc phòng Đức Hensoldt. Ông tuyên bố rằng F-35 có thể bị ngăn không cho hạ cánh nếu phần mềm lập kế hoạch nhiệm vụ không cho phép. Điều này đã gây ra làn sóng lo ngại trên toàn cầu, buộc nhiều quốc gia phải tìm hiểu kỹ về khả năng kiểm soát của Mỹ đối với F-35.
Máy bay chiến đấu Gripen của Thụy Điển. (Nguồn: Saab)
Ngay sau đó, giới chức quân sự Thụy Sĩ và Bỉ đã được Lầu Năm Góc trấn an rằng Mỹ không thể vô hiệu hóa máy bay của bất kỳ lực lượng không quân nào bằng một nút bấm.
Mặc dù Lầu Năm Góc và Lockheed Martin đã bác bỏ hoàn toàn tin đồn, nhưng nhiều chuyên gia vẫn cho rằng các quốc gia mua F-35 không có toàn quyền kiểm soát loại máy bay này.
Một trong những vấn đề lớn nhất là quyền truy cập vào mã nguồn của F-35. Lockheed Martin đã từ chối chia sẻ toàn bộ mã nguồn với bất kỳ khách hàng nước ngoài nào, kể cả các đồng minh thân cận nhất của Mỹ. Mã nguồn này chứa ít nhất 8 triệu dòng lệnh, đóng vai trò kiểm soát toàn bộ chức năng của máy bay.
Hơn nữa, mỗi nhiệm vụ huấn luyện hoặc chiến đấu do một chiếc F-35 thực hiện đều cần được xử lý thông qua các cơ sở điện toán chuyên dụng tại Mỹ, khiến các đối tác lo ngại rằng Washington có thể kiểm soát phần mềm quan trọng của máy bay.
