Vườn thực vật (thuộc Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng) là một khu rừng tự nhiên có diện tích hơn 77 ha. Vườn là nơi ươm trồng các giống cây rừng quý hiếm nhằm bảo tồn sự đa dạng sinh học. Đây cũng là khu du lịch sinh thái có nhà trưng bày mẫu vật, đường mòn diễn giải để mang nhiều kiến thức thú vị về thiên nhiên cho du khách.
Lan kim tuyến mọc tự nhiên dưới tán rừng nguyên sinh Phong Nha - Kẻ Bàng.
Theo anh Lê Thuận Kiên, Trung tâm Cứu hộ bảo tồn và Phát triển sinh vật cho biết, Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng có tính đa dạng sinh học cao, hiện đang lưu trữ nguồn gen của gần 300 loài lan rừng quý hiếm. Có thể kể tên một số loài như lan hài xanh, hài đốm, hài xoắn, lan kim tuyến, quế lan hương, lan giả hạc, lan nghinh xuân, lan long nhãn…
Trong đó, loài lan kim tuyến (Anoectochilus roxburghii) nổi bật về giá trị khoa học và dược liệu. Không chỉ có những bông hoa mĩ miều mà loài này còn được biết đến với danh xưng "thần dược" của rừng xanh.
Lan kim tuyến thuộc chi Anoectochilus, họ Orchidaceae. Về đặc điểm hình thái, loài lan này có thân nhỏ, cao khoảng 10 - 20 cm, lá hình trái xoan với vân lá nổi bật. Mặt trên của lá thường có màu nâu đỏ với gân ánh kim, mặt dưới đỏ nhạt, tạo vẻ óng ánh như kim tuyến. Hoa của chúng thường mọc thành cụm có 5 - 10 hoa nhỏ màu trắng hoặc hồng. Mỗi chùm hoa dài từ 10 - 15 cm với cánh hoa có lông tơ mịn và cánh môi đặc trưng với nhiều ria mỗi bên.
Lan kim tuyến nở hoa khi được đưa về trồng tại Vườn thực vật.
Loài lan kim tuyến thường sống dưới tán rừng nguyên sinh, triền núi đá vôi, khe suối ở độ cao khoảng 500 – 1.600 m. Vì không chịu được nắng gắt nên chúng sẽ chọn khu vực có đất giàu mùn, ẩm ướt, bóng râm để sinh trưởng.
Lan kim tuyến là dược liệu truyền thống được sử dụng trong một số bài thuốc cổ truyền của Việt Nam. Loài dược liệu này có tác dụng hỗ trợ bồi bổ khí huyết, tăng cường thể trạng, tăng hấp thu dinh dưỡng, hỗ trợ trẻ suy dinh dưỡng, giải nhiệt...
Hiện loài lan kim tuyến được đưa vào Sách đỏ Việt Nam, thuộc nhóm IA (nguy cấp) - nghiêm cấm khai thác thương mại. Nguyên nhân là vì loài lan này sinh trưởng chậm, yêu cầu khắt khe về độ ẩm và ánh sáng nên rất dễ bị suy kiệt nếu khai thác ồ ạt.
Được biết, để bảo tồn loài lan này, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Quảng Bình cũ (nay là tỉnh Quảng Trị) thực hiện "Nghiên cứu hoàn thiện quy trình sản xuất lan kim tuyến bằng phương pháp nuôi cấy mô nhằm bảo tồn nguồn gen tại tỉnh Quảng Bình".
Trồng thử nghiệm lan kim tuyến tại Vườn thực vật từ cây nuôi cấy mô.
Hoạt động này không chỉ có ý nghĩa khoa học trong công tác bảo tồn nguồn gen loài lan quý hiếm mà còn hướng đến ứng dụng thực tiễn trong công tác phát triển nguồn dược liệu quý. Từ đó góp phần vào sự phát triển bền vững của hệ sinh thái địa phương.
Được biết, lan kim tuyến là loài bị cấm khai thác, buôn bán thương mại từ tự nhiên do tính quý hiếm và nguy cấp. Nhưng chúng vẫn được trồng thương phẩm với điều kiện được cấp phép và kiểm soát quy trình, chứng minh việc bảo tồn và phát triển dược liệu không xâm hại đến nguồn rừng tự nhiên.
Lan kim tuyến quý hiếm cần được bảo tồn nghiêm ngặt, song cũng rất giá trị khi được nuôi trồng bài bản và bền vững.
Kỹ sư Kiên chia sẻ thêm, Vườn thực vật hiện đang lưu giữ và bảo tồn nhiều giống, loài cây quý hiếm khác của núi rừng Phong Nha - Kẻ Bàng. Đây sẽ là điểm đến lý tưởng cho những ai ưa thích khám phá thiên nhiên.
