Đái tháo đường – kẻ "âm thầm hủy diệt" thị lực vĩnh viễn!

Nguy cơ mất thị lực sau 15 năm mắc đái tháo đường

Ông C.V.H., 66 tuổi ở Bắc Từ Liêm, Hà Nội, bị tiểu đường đã hơn 17 năm. Cách đây 3 năm, mắt trái ông nhìn thấy ruồi bay, rồi mờ tăng dần. Nhưng cũng phải 2 năm sau, khi dấu hiệu nhìn nhòe, nhìn biến hình biến dạng chuyển sang mắt phải ông mới chịu đi khám.

ThS.BS. Nguyễn Thị Minh Ngọc, chuyên gia đáy mắt – võng mạc, Bệnh viện Mắt kỹ thuật cao Hà Nội (HITEC) cho hay: ông H., được chẩn đoán: 2 mắt bị bệnh võng mạc do đái tháo đường giai đoạn nặng, mắt phải bị xuất huyết dịch kính; mắt trái phù võng mạc, tăng sinh xơ.

Hiện bệnh nhân H., đang được theo dõi và điều trị tại HITEC, các dấu hiệu tổn thương mắt đã được quản lý và duy trì được thị lực tốt ở mắt phải, mắt trái thị lực còn ở mức trung bình.

BS Ngọc cho biết thêm: Bệnh võng mạc do đái tháo đường chỉ được phát hiện nhờ khám sàng lọc phát hiện các tổn thương trên võng mạc qua các hình ảnh thu nhận từ chụp hình đáy mắt. Tuy nhiên, hiện nay tại các cơ sở nội khoa/nội tiết chưa được trang bị các thiết bị cũng như nhân lực để làm việc này.

"Một thực trạng là người bệnh đái tháo đường thường chỉ tự đi khám bác sỹ chuyên khoa mắt khi đã có triệu chứng của hội chứng hoàng điểm như nói ở trên hoặc nhìn mờ, thấy ruồi bay. Khi đó bệnh được phát hiện ở giai đoạn muộn, nguy cơ đe dọa thị lực cao. Nếu được các bác sỹ nội hoặc nội tiết theo dõi và chỉ định, bệnh nhân sẽ được sàng lọc và có thể phát hiện bệnh sớm từ khi chưa có tổn thương võng mạc hoặc ở giai đoạn nhẹ …" - ThS.BS. Nguyễn Thị Minh Ngọc nói.

Bệnh võng mạc: Biến chứng nguy hiểm của đái tháo đường gây ra

Tạp chí Nhãn khoa quốc tế tháng 11/2021 đã dự báo tỷ lệ mắc bệnh võng mạc tiểu đường và gánh nặng đe dọa thị lực năm 2020 là 22,27% dân số toàn cầu. Tỷ lệ này sẽ tăng nhẹ vào năm 2030 là 25,9% – trung bình khoảng ¼ số dân trên thế giới. Tuy nhiên, ước tính đến 2045 thì tỷ lệ này tăng đến 55,6% - trung bình cứ 2 người dân trên thế giới thì 1 người có nguy cơ này. Tỷ lệ này cũng không khác biệt nhiều đối với cộng đồng dân Đông Nam Á.

Tổn thương võng mạc do đái tháo đường là một trong những biến chứng quan trọng nhất của bệnh đái đường và là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mù loà ở Việt Nam và trên thế giới.

Tại Việt Nam, theo một số báo cáo, ít nhất 30% người bệnh đái tháo đường có nguy cơ bị bệnh võng mạc do đái tháo đường. Bệnh xảy ra ở hầu hết các trường hợp bị đái tháo đường tiến triển sau 10-15 năm. Tiểu đường mắc càng lâu, kiểm soát đường huyết không tốt và không dứt điểm thì nguy cơ phát triển bệnh võng mạc càng cao.

Đường máu tăng cao kéo dài dẫn đến tắc nghẽn các mạch máu nhỏ (vi mạch) nuôi dưỡng võng mạc. Nguồn cấp máu cho võng mạc bị hạn chế sẽ tiết ra 1 chất kích thích phát triển các mạch máu mới (tân mạch). Những tân mạch này phát triển không hoàn thiện nên dễ bị rò rỉ, thoát dịch và vỡ gây xuất huyết làm ảnh hưởng đến thị lực, nếu không điều trị sớm sẽ xuất hiện nhiều biến chứng nguy hiểm khác trên mắt.

Bệnh võng mạc do đái tháo đường tiến triển qua 4 giai đoạn từ nhẹ đến nặng, từ chưa có triệu chứng đến mù lòa. Khi bệnh võng mạc do tiểu đường chưa tăng sinh nhẹ, tổn thương chỉ dừng ở những vi phình mạch – người bệnh hầu như không thấy các dấu hiệu bất thường ở cơ quan thị giác. Nếu không được phát hiện, bệnh sẽ "âm thầm" tiến triển và chuyển sang các giai đoạn: không tăng sinh vừa, nặng và tăng sinh với những tổn thương tân mạch gây xuất huyết dịch kính – võng mạc. Đặc biệt, phù hoàng điểm là một tổn thương vùng "điểm vàng" của mắt, có thể gặp trong bất kỳ giai đoạn nào của bệnh võng mạc tiểu đường. Khi đó người bệnh sẽ có những dấu hiệu của hội chứng hoàng điểm và xuất huyết: nhìn mờ, nhòe, nhìn biến hình, biến dạng, ruồi bay ... tình trạng sẽ ngày càng nặng nề hơn dẫn tới suy giảm thị lực không hồi phục và kết thúc bằng mù lòa.

Có những người bệnh đái tháo đường chỉ đến với bác sỹ mắt khi đã có những tổn thương rất nặng nề của bệnh võng mạc tiểu đường tăng sinh, tân mạch mống mắt và glôcôm tân mạch, vì đau nhức, giảm thị lực trầm trọng mà không biết đó là những biến chứng do đái tháo đường gây ra. Ở giai đoạn nặng, việc điều trị rất khó khăn, chỉ có thể phẫu thuật, rất phức tạp, tuy nhiên ít có khả năng phục hồi thị lực.

Hội đồng nhãn khoa Quốc tế khuyến cáo: Người bệnh đái tháo đường, ngay cả khi chưa xuất hiện bệnh võng mạc hoặc ở giai đoạn chưa tăng sinh nhẹ cũng cần khám mắt định kỳ mỗi 1-2 năm. Khi đã ở giai đoạn chưa tăng sinh vừa, thì tần suất khám bác sỹ chuyên khoa mắt là mỗi 6 tháng – 1 năm. Nếu bệnh đã ở những giai đoạn sau, người bệnh cần gắn bó thường xuyên với 1 bác sỹ chuyên khoa mắt.

Bạch Mai