Khu lưu niệm đồng bào, cán bộ chiến sĩ và học sinh miền Nam tập kết ra Bắc được xây dựng gần cảng Hới, phường Quảng Tiến, TP Sầm Sơn, được khởi công xây dựng vào tháng 8/2022.
Đây là dự án có ý nghĩa lịch sử to lớn nhằm hướng tới Kỷ niệm 70 năm đón tiếp đồng bào, cán bộ, chiến sĩ và học sinh miền Nam tập kết ra Bắc (1954-2024).
Dự án thực hiện trên quy mô hơn 40.000 m2, do UBND TP Sầm Sơn làm chủ đầu tư. Công trình có tổng vốn gần 255 tỷ đồng, trong đó ngân sách tỉnh hỗ trợ 76 tỷ đồng, vốn ngân sách TP Sầm Sơn và các nguồn huy động xã hội hóa khác gần 180 tỷ đồng.
Theo đại diện Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng TP Sầm Sơn, sau hơn một năm rưỡi khởi công, tượng đài và bức phù điêu (tổng giá trị xây lắp hơn 80 tỷ đồng) đạt 80% khối lượng, ước tính 64 tỷ đồng. Hạng mục này dự kiến hoàn thành vào tháng 7 để chuẩn bị cho sự kiện 70 năm đồng bào, cán bộ chiến sĩ miền Nam tập kết ra Bắc dịp tháng 10 năm nay.
Điểm nhấn của dự án nằm tại phân khu A với diện tích 1,3ha. Phân khu này gồm tượng đài "Con tàu tập kết", nhà trưng bày, hiện vật và phù điêu hình cánh cung. Trong đó, nhà trưng bày hiện vật được thiết kế bên trong lòng con tàu.
Hạng mục này được đầu tư với mức kinh phí hơn 80 tỷ đồng. Theo thiết kế, con tàu được làm bằng chất liệu bê tông cốt thép phối hợp với đá khối granite. Phù điêu hình cánh cung khoảng 50m2, chất liệu đồng đúc kết hợp đá khối granite. Ngoài ra, còn có kè chắn bảo vệ tượng đài và các hạng mục phụ trợ.
Phù điêu tái hiện những hoạt động của đồng bào, cán bộ chiến sĩ miền Nam trong quá trình di chuyển từ quê nhà đến khu vực tập kết phía Bắc, với điểm đến đầu tiên là Sầm Sơn.
Ngày 25/9/1954, các chuyến tàu chở cán bộ, đồng bào và các cháu học sinh miền Nam đầu tiên cập cảng Lạch Hới, thị xã Sầm Sơn (nay là thành phố Sầm Sơn, Thanh Hóa).
Phát huy truyền thống yêu nước và cách mạng, với tình cảm Bắc - Nam một nhà, tỉnh Thanh Hóa, thị xã Sầm Sơn đã khắc phục khó khăn, ra sức chuẩn bị cơ sở vật chất, lương thực, thực phẩm, nhu yếu phẩm cần thiết, tốt nhất để đón tiếp cán bộ, chiến sĩ, học sinh cùng nhiều gia đình cách mạng miền Nam tập kết như đón những người thân, với tình cảm ruột thịt "Nam - Bắc một nhà". Sự đón tiếp chu đáo, tận tình, tình cảm đằm thắm của đồng bào Sầm Sơn và tỉnh Thanh Hóa đã làm ấm lòng những người con miền Nam trên đất Bắc.
Trong bảy đợt (từ 15/10/1954 đến 1/5/1955) đã có 1.869 thương, bệnh binh; 47.346 cán bộ; 5.922 học sinh, sinh viên và 1.443 gia đình tập kết tại tỉnh Thanh Hóa.
Vi deo con tàu miền Nam tập kết ra Bắc.