Sáng 9/5, phát biểu tại phiên thảo luận về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), ĐBQH Lê Hoàng Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai cho rằng, bản thân ông không đồng ý với đề xuất giảm thuế thu nhập đặc biệt (TTĐB) đối với nước giải khát có đường xuống 8% bởi mức thuế này quá thấp.
Ông Lê Hoàng Anh lập luận: "Áp thuế TTĐB 10% có thể sẽ ảnh hưởng tới tăng trưởng" nhưng chỉ đúng trong điều kiện lý tưởng khi Việt Nam không phải đối mặt với nhiều bệnh tật thầm lặng đang "tàn phá" từng gia đình.
ĐBQH Lê Hoàng Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai.
Dẫn chứng cụ thể, đại biểu nói: Hơn 21 triệu người Việt Nam trưởng thành đang mắc bệnh tim mạch (tương đương 1/4 dân số). Trong đó có hơn 200.000 chết mỗi năm vì căn bệnh này (tương đương dân số của quận Ba Đình – Hà Nội).
Bên cạnh đó, hơn 5 triệu người Việt sống chung với tiểu đường; 40% trẻ em thành thị thừa cân béo phì. Đồ uống có đường không có giá trị dinh dưỡng đáng kể lại được tiêu thụ ngày càng nhiều, gia tăng ung thư.
Tính đến 2024, Việt Nam có hơn 360.000 người đang mắc "án tử" ung thư, mỗi năm có khoảng 180.000 ca mắc mới. Tỷ lệ tử vong do ung thư hơn 73,5%, cao hơn rất nhiều trung bình so với toàn cầu.
Theo thống kê, trung bình mỗi người dân uống tới 70 lít nước giải khát có đường/năm.
Phân tích thêm những số liệu về tỷ lệ người dân sử dụng đồ uống có đường tăng "phi mã" trong những năm qua, đại biểu nói: "Từ 1,59 tỷ lít năm 2009 lên 6,67 tỷ lít năm 2023, tăng 420%. Trung bình mỗi người Việt tiêu thụ hơn 70 lít nước/năm, gấp đôi mức kiến nghị để đảm bảo sức khỏe".
Theo ông, việc áp thuế với nước giải khát có đường không chỉ là chính sách thuế mà còn là lựa chọn chiến lược của các quốc gia có trách nhiệm. Thái Lan áp thuế từ năm 2017, Philippines, Malaysia thu hàng tỉ USD thuế từ đồ uống này và quan trọng hơn là giảm tỉ lệ bệnh tật, Brunei nhỏ hơn cũng áp thuế cao hơn Việt Nam.
"Chúng ta mới chỉ bàn và chỉ bàn theo hướng đạt "3 nhất" so với khu vực là mức thuế thấp nhất, tác động ít nhất tới bán lẻ và giảm ít nhất với người sử dụng. Nếu hôm nay không hành động, ngày mai chúng ta sẽ phải trả giá bằng ngân sách y tế, bằng năng suất lao động và bằng chính sinh mệnh của người dân", đại biểu nhấn mạnh.
Đồng thời, theo ông Hoàng Anh, việc áp thuế đủ mạnh cũng phù hợp với các cam kết quốc tế. Ông nhấn mạnh rằng: "Doanh nghiệp có quyền vận động vì lợi ích của họ, nhưng Quốc hội đại diện cho nhân dân có trách nhiệm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và định hướng sản xuất có trách nhiệm. Do đó, không nên giảm mức thuế xuống 8% mà giữ mức 10% từ năm 2026".
Tại Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, ông Phan Văn Mãi - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính cho biết, việc đề xuất áp thuế đối với nước giải khát có đường là bước đi đầu tiên trong tiến trình thực hiện các giải pháp nhằm hạn chế việc sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm có nhiều đường trong thực phẩm, đồ uống, góp phần định hướng sản xuất, tiêu dùng. Đây là một trong các nguyên nhân chính gây thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn.
UBTVQH xin giữ như dự thảo Luật, đồng thời đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để có thể cân nhắc khả năng bổ sung các sản phẩm khác có chứa đường vào diện chịu thuế TTĐB. Bên cạnh đó, UBTVQH cũng đề xuất lộ trình thực hiện từ năm 2027 áp dụng thuế suất 8%, từ năm 2028 áp dụng thuế suất 10%.
