Điều luật về "cái chết êm ái" ban hành lần đầu tiên tại Thụy Sĩ năm 1942 đã biến đất nước này thành một "cửa ngõ dẫn đến thiên đường" của thế giới, nơi bất cứ người nào tuyệt vọng vì bệnh tật đều có thể tìm đến để chấm dứt cuộc sống theo ý nguyện. Nó cũng đã mang về cho Thụy Sĩ nguồn lợi nhuận không nhỏ thông qua cái gọi là "dịch vụ du lịch vĩnh biệt". Tuy nhiên, hiện nay, chính phủ Thụy Sĩ đang phải đối đầu với sự bùng nổ của ngành dịch vụ được cho là "nhân đạo" nhưng cũng gây nhiều tranh cãi này.
Bến đỗ cuối cùng của những người tuyệt vọng
Không có gì ngạc nhiên khi bắt gặp ở các sân bay lớn của Thụy Sĩ rất nhiều hành khách với visa du lịch trong tay nhưng bộ dạng lại ốm yếu, già nua, sức lực kiệt quệ và tâm trạng đầy tuyệt vọng. Những người này tìm đến Thụy Sĩ không phải để du lịch thưởng ngoạn thông thường, họ là khách hàng của một tour du lịch đặc biệt được gọi là "du lịch một đi không trở lại" hay "du lịch vĩnh biệt".
Trong khoảng 10 năm trở lại đây, những trung tâm cung cấp dịch vụ du lịch đặc biệt này mọc lên khá nhiều ở Thụy Sĩ với phạm vi hoạt động xuyên quốc gia và khu vực. Chúng đã giúp cho hàng ngàn người trên thế giới thực hiện được ước mơ cuối cùng trong đời: có một cái chết nhẹ nhàng êm ái, thoát khỏi sự hành hạ của bệnh tật. Khách hàng chọn tour du lịch "một đi không trở lại" thường là những người mắc bệnh nan y vô phương cứu chữa. Họ đến Thụỵ Sĩ một mình hoặc cùng vài người thân hay bạn bè. Với khoản lệ phí 10.000 france Thụy Sĩ (tương đương 9.200USD) và 3 điều kiện: tài liệu chứng minh mắc bệnh nan y, xác nhận đồng ý của thân nhân, xác nhận quyết định tự tìm đến cái chết là tự nguyện, họ sẽ được thu xếp để có "cuộc hành trình cuối cùng" một cách suôn sẻ theo đúng ý muốn. Ngay sau khi đặt chân đến Thụy Sĩ trong vai khách du lịch, những người muốn chết sẽ được đưa đến một trung tâm hỗ trợ mà họ đã đăng ký trước. Tại đây, trước tiên họ sẽ được cho uống một loại thuốc chống nôn. Sau đó y tá sẽ mang tới một liều thuốc độc và hỏi lại khách hàng đã sẵn sàng chưa? Việc uống thuốc hoặc mở van đường truyền cho thuốc vào cơ thể nhất thiết phải do khách hàng tự thực hiện và sẽ được camera ghi lại để đảm bảo rằng các trung tâm chỉ đóng vai trò trợ giúp mà không can thiệp hay thúc ép họ. Chỉ sau 5 phút, họ sẽ rơi vào tình trạng hôn mê và tiếp đó tim ngừng đập. Cái chết đến nhẹ nhàng và không đau đớn. Ngoài thân nhân của người tự nguyện chết còn có đại diện cảnh sát được mời đến làm chứng. Thi hài họ sẽ được giao cho người thân hoặc sẽ được hoả táng và gửi tro về gia đình.
Thụỵ Sĩ là một trong số ít những quốc gia trên thế giới được phép giúp đỡ người khác "chết" hợp pháp (ngoài ra chỉ có bang Oregon (Mỹ), Hà Lan và Bỉ). Mỗi năm ở Thụy Sĩ có khoảng 400 người chủ động tìm đến cái chết với sự hỗ trợ của hàng chục bệnh viện, trung tâm. Dignitas - một trung tâm trợ giúp quyền được chết lớn ở Thụy Sĩ cho biết, kể từ khi thành lập (1998) đến nay, họ đã giúp cho khoảng gần 1.000 người được chết theo ý muốn. Điều đáng nói là hơn 90% khách hàng đến đây từ nhiều nước khác nhau, đứng đầu là người Đức, sau đó là Anh, Pháp, Mỹ thậm chí có cả công dân những nước xa xôi như Libăng hay Israel... Các quy định về quyền được chết ở Thụy Sĩ "thoáng" hơn hẳn những địa chỉ còn lại và không bắt buộc bệnh nhân phải là công dân nước sở tại. Chính điều này đã biến Thụy Sĩ thành địa chỉ được lựa chọn nhiều nhất của những người nước ngoài muốn chủ động chấm dứt cuộc sống - điều bị cấm tuyệt đối ở nước họ.
 Một bệnh nhân người Anh lắng nghe lời tư vấn của nhân viên trước khi tự sát. |
Không thể để du lịch vĩnh biệt trở thành "đặc sản"
Sự tồn tại của điều luật "chết êm ái" ở Thụy Sĩ trong hơn 60 năm qua đương nhiên đã gây ra nhiều tranh cãi. Những người ủng hộ "cái chết nhân đạo" này thì bày tỏ sự biết ơn vì đã giúp họ và thân nhân thoát khỏi tuyệt vọng. Nhưng những lời chỉ trích mà chính phủ Thụy Sĩ phải đối mặt cũng không ít. Nhiều người cho rằng Thụy Sĩ đã góp phần làm trầm trọng thêm nạn tự sát vốn đã ở mức báo động trong xã hội phương Tây. Ngay cả người dân Thụy Sĩ cũng không cảm thấy tự hào khi đất nước mình được chọn làm "cánh cửa cuối cùng đến thiên đường" của nhiều người. Họ không muốn một ngày nào đó, "du lịch vĩnh biệt" sẽ trở thành một "đặc sản" của Thụy Sĩ, giống như đồng hồ, nhà băng hay khách sạn.
Trước thực tế này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Thụy Sĩ - bà Eveline Widmer Schlumpf đã nhiều lần kêu gọi dân chúng chống lại dịch vụ "du lịch vĩnh biệt" và yêu cầu chính phủ phải có đạo luật nhằm chấm dứt sự tồn tại của dịch vụ này. Tuy nhiên, yêu cầu của bà Bộ trưởng đã không được đáp trả. Mãi đến hồi tháng 7 vừa qua, vấn đề "du lịch vĩnh biệt" bỗng trở nên nóng bỏng khi nhạc trưởng nổi tiếng nhất nước Anh là Edward Downes cùng vợ tình nguyện đến Thụy Sĩ để kết thúc cuộc đời. Cái chết của vợ chồng ông Downes như giọt nước làm tràn ly khiến mẫu thuẫn giữa Anh và Thụy Sĩ trong vấn đề này trở nên gay gắt. Theo luật pháp Anh, hình phạt tối đa cho ai đó giúp đỡ một người mắc bệnh nan y tự sát là 14 năm tù. Tuy nhiên tòa án nước Anh lại không thể buộc tội các trung tâm hỗ trợ của Thụy Sĩ đã giúp đỡ hàng trăm công dân Anh thực hiện hành vi tự sát trong suốt nhiều năm qua.
Trước làn sóng chỉ trích mạnh mẽ của công dân trong nước và những rắc rối liên quan đến các công dân nước ngoài, chính phủ Thụy Sĩ hôm 28/10 đã quyết định đưa ra một dự luật gồm 2 đề xuất: một là cấm hoàn toàn hình thức hỗ trợ tự tử, hoặc hai là phải thắt chặt các quy định liên quan đến hình thức này. "Với tư cách là một quốc gia, chúng tôi không hứng thú với việc trở thành điểm đến hấp dẫn của những người muốn chết. Tôi hy vọng trong tương lai, sẽ không còn có chuyện ai đó đi du lịch qua đây để rồi chết sau đó vài ngày" - bà Widmer Schlumpf nói.
Trong những phản ứng đầu tiên, ông Ludwig Minelli, người sáng lập Trung tâm Dignitas, gọi các dự luật nói trên là "lạc hậu và quan liêu". Ông cho rằng việc hạn chế hoạt động trợ giúp tự sát sẽ không làm giảm số lượng người tự tử mà chỉ khiến họ tìm đến cái chết bằng những cách thức đau đớn hơn. "Thông qua việc xóa bỏ hình thức trợ giúp tự sát cho những người ốm nặng mạn tính hoặc bị thương tổn về thần kinh, chính phủ sẽ cổ súy cho các vụ tự sát đơn độc trên đường ray tàu hỏa" - ông nói.
Hiện các dự thảo luật đang được đưa ra để thăm dò ý kiến người dân. Hoạt động thăm dò sẽ kéo dài tới tháng 3 năm sau, trước khi dự luật được trình lên Quốc hội Thụy Sĩ để xem xét và ra quyết định. Những người am hiểu tình hình cho rằng phía quốc hội có lẽ sẽ nghiêng về phía thắt chặt kiểm soát hơn là cấm hoàn toàn hỗ trợ tự sát.
Chí Thành (Theo China.com và BBC)