Tôi đã từng nghe ai ví von như thế trong một lần nói chuyện về người thầy thuốc đặc biệt này. Ấn tượng chung của bao người quen biết vị bác sĩ sắp bước vào tuổi "cổ lai hy" này là ông làm việc như thể sẽ không dành riêng cho mình một ngày nghỉ ngơi, thư giãn...
Những nghĩ ngày cuối tuần giữa tháng 12 này, gặp BS. Đông A (xin được gọi ông thân thương như thế!) khi bác vẫn bị "bao vây" bởi hàng trăm công việc lớn nhỏ (từ nhiều năm nay, BS Đông A vẫn tự nguyện làm việc vào những ngày nghỉ), mà việc nào xem ra cũng quan trọng hơn việc gặp gỡ để... viết bài của tôi cả. Đến khi gặp, bác cũng chỉ nói về những điều tâm huyết, đau đáu nhất với ngành y nước nhà, với các thày thuốc mà ít nói về quá trình để trở thành ... anh hùng lao động. Cái cớ tôi xin được BS. Đông A giành thời gian để viết bài là bác vừa được nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng lao động trong thời kỳ đổi mới.
 Anh hùng lao động trong thời kỳ đổi mới, BS. Trần Đông A.
|
Có lẽ nhắc tới người thầy thuốc đức độ, tài năng này, không chỉ người trong giới y học mà đông đảo quần chúng nhân dân đều tỏ lòng ngưỡng mộ. BS Đông A đã từng là "cảm hứng" của hàng trăm nhà báo trong và ngoài nước. Một bộ phim tài liệu của nữ đạo diễn Hải Anh gần đây cũng xây dựng khá thành công chân dung Trần Đông A, "một đỉnh cao về y đức", "một bác sĩ Nhi khoa hàng đầu, cống hiến không ngừng nghỉ"... Và mới đây, "người bạn ghép gan" (theo cách gọi của BS. Đông A) đã chung tay với bác trong những ca phẫu thuật ghép gan đầu tiên tại Bệnh viện Nhi Đồng 2 cho đến tận bây giờ - Giáo sư người Bỉ Raymond Reding đã viết một cuốn sách mang tên "Le Roman de Sai Gon" (Lịch sử Sài Gòn) lấy cảm hứng từ... cuộc đời thăng trầm của BS Trần Đông A. Khi nhận được bản thảo nhờ góp ý, BS. Đông A đã thật sự xúc động trước tình cảm của người đồng nghiệp nước ngoài: "Vì yêu quý mà ông ấy viết sách để phổ biến văn hoá nước mình, đáng trân trọng lắm chứ!".
Ngay cả giáo sư hàng đầu về ghép tạng, Chủ tịch Hội ghép tạng Nhi thế giới, GS.TS. Richard N. Fine trong chuyến thăm một số nước Đông Nam Á (tháng 8 vừa qua) đã "tự nguyện" bỏ tiền túi trang trải chi phí bay qua TP.HCM và có buổi báo cáo chuyên đề tại BV Nhi Đồng 2 mặc dù trong lịch trình không định trước. BS. Đông A chỉ "trách khéo", khiến GS. Fine đã không thể chối từ khi người "mời" mình là đồng nghiệp Trần Đông A!
BS. Trần Đồng A tốt nghiệp bác sĩ nội trú trước năm 1975, chuyên khoa cấp II phẫu thuật Nhi 1987 và là Giáo sư giảng dạy tại ĐH Pháp hơn 10 năm. Từ năm 1978, bác công tác tại BV Nhi Đồng 2. Cách đây hơn 20 năm, bác cùng các giáo sư, bác sĩ lúc bấy giờ đã tách thành công cặp song sinh Việt - Đức. Ca mổ đã trở thành một sự kiện quốc tế. Báo chí nước ngoài bình luận: Ca mổ Việt - Đức ngoài tài năng của ê kíp phẫu thuật còn là bài học về những điều kỳ diệu của cuộc sống", là thành tựu của "lòng nhân đạo mênh mông...". Mới đây, trong một lần nói chuyện với Nguyễn Đức, anh đã nói về "bố A" với tất cả tình yêu và lòng kính trọng như với bậc sinh thành. "Bố A vừa là cha, cũng vừa là thầy. Trở thành một nhân viên của BV Từ Dũ, Đức luôn tâm niệm phải noi gương bố A...".
 Dù đã về hưu nhưng BS. Trần Đông A chưa hề có một ngày nghỉ. |
Con người BS. Đông A lời nói luôn đi đôi với việc làm. Công trình nghiên cứu bác cho công bố đều dựa trên thực tế hoặc làm cơ sở cho thực hành. Nghiên cứu về giãn đường mật chính ở trẻ em Việt Nam, kế đó là ghép thận trẻ em từ thận của người cho sống... là những công trình tiêu biểu nhất của BS. Đông A. Trong những ca bệnh cực kỳ phức tạp như Hội chứng thực bào máu; Bệnh Toxic Shock phối hợp với bệnh Kawasaki... BS. Đông A trực tiếp là người đứng mổ. Ngay cả các ca "thai trong thai phức tạp ở trong lồng ngực và đa thai", cắt gan phải trẻ sơ sinh và u gan khổng lồ"... được điều trị thành công, bác cũng là tác giả. Trong lĩnh vực đào tạo, giảng dạy và hợp tác quốc tế, BS. Đông A cũng trở thành người đưa y học nước nhà tiếp cận với thế giới. Vừa qua, nhân kỷ niệm 30 năm bình thường hoá quan hệ ngoại giao Việt Nam - Bỉ (1978-2008), BS. Đông A đã được chọn báo cáo điển hình về sự hợp tác của hai chính phủ, bác chọn báo cáo về chuyển giao công nghệ cao bằng công trình ghép gan. Đây là thế mạnh của Bỉ đã chuyển giao thành công rực rỡ với VN.
Với những người kế cận, BS. Đông A luôn chân tình: "Các em có điều kiện tuyệt vời về mọi mặt mà thời chúng tôi không có. Nhưng bên cạnh đó là cám dỗ bởi mặt trái của kinh tế thị trường. Bước vào nghề y là một cuộc dấn thân thực sự, cần có một chữ Tâm..."
"Công danh đã được hợp về nhàn", câu thơ của cụ Nguyễn Trãi từ mấy thế kỷ trước không biết đã từng một lần rung lên trong suy nghĩ của con người đã ở đỉnh cao của vinh quang như Anh hùng Trần Đông A? Và bác đã cho tôi một lời giải đáp...
Trước khi mất, phát biểu trước đài BBC, đồng chí Sáu Dân (Cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt, người BS. Đông A luôn nhắc đến với tất cả tấm lòng) có nói rằng BS. Đông A là người mà ông đích thân giới thiệu, tiến cử với Đảng. Từ sự "giao phó" ấy cộng với khát vọng được cống hiến nhiều hơn đã "lôi" vị bác sĩ đang sắp bước vào tuổi "cổ lai hy" bước sang hoạt động chính trị. Nhưng xét cho cùng, đó là sự lựa chọn giúp cho BS. Đông A có cơ hội để... "vất vả nhiều hơn" cho y tế nước nhà, cho nhân dân. BS. Đông A tâm sự: "Xưa nay, bác sĩ "nhảy" sang làm chính trị có thể kể đến như Bộ trưởng ngoại giao Pháp, Thầy thuốc phẫu thuật không biên giới Bernard Kouchner (trước ngày 30/4 đã ở dưới hầm phẫu thuật của BV Nhi Đồng 2) hay như một bác sĩ là đại sứ Mỹ tại Liên hiệp quốc, Thượng nghị sĩ Pháp... Tôi quan niệm, y khoa ở thế kỷ 21 đã trở thành một khoa học xã hội, là nền y học phục vụ xã hội. Mình đã được yêu cầu làm nhiều hơn (ngoài chuyên môn) thì phải thêm một lần nữa "dấn thân"... Với cương vị là Phó Chủ tịch Hội Nghị sĩ vì sức khỏe nhân dân và Đại biểu Quốc hội khóa XI, XII, BS. Đông A có những góp ý, đóng góp trực tiếp cho Luật hiến ghép tạng, Luật bảo hiểm y tế, Luật khám chữa bệnh... "Mười hai điều y đức là cần nhưng chưa đủ, là người hoạt động lâu năm trong ngành tôi nghĩ mình có thể góp phần xây dựng hệ thống pháp luật cho ngành y tế". Theo BS. Đông A, kiện toàn hệ thống luật của ngành không chỉ đảm bảo cho mối quan hệ thày thuốc và bệnh nhân mà còn là điều kiện để thu hút các bác sĩ nước ngoài có trình độ cao vào làm việc, qua đó, chúng ta lại có cơ hội gián tiếp được học hỏi, trau dồi thêm kiến thức, trình độ để phục vụ nhân dân...
Bận việc nước, việc ngành, nhưng BS. Đông A vẫn luôn dành thời gian để khám, chữa bệnh và thực hiện các ca phẫu thuật. Hàng chục ba lô, cặp táp đựng tài liệu, dụng cụ... trong phòng làm việc tại bệnh viện vẫn luôn sẵn sàng cho những chuyến đi. "Cánh chim" Trần Đông A vẫn chưa một ngày mỏi mệt. "Nhà khoa học chân chính luôn phải vượt qua những thách đố, luôn phải tự đặt ra những ngưỡng mới để vươn tới. Người tự mãn trong khoa học chẳng khác gì một người đã chết". Tôi ghi nhớ gương mặt bừng sáng của BS. Đông A khi bác "khoe": "Hiện giờ tôi cảm thấy sức khỏe không có gì khác như khi mổ tách Việt - Đức. Với tôi, đó là một niềm hạnh phúc".
Bài và ảnh: Tuân Nguyễn