Vụ án "lập quỹ trái phép" tại Nông trường sông Hậu đã qua phiên tòa phúc thẩm và dư luận xôn xao về bản án tòa tuyên. Xôn xao không hẳn vì bị can được coi là "chủ mưu" từng là anh hùng mà là thái độ xã hội khi đối chiếu pháp luật với thực tiễn để từ một bản án cụ thể có thể rút ra những bài học. Trước hết là chuyện "Lập qũy" thì qũy này có từ thời cố Giám đốc, AHLĐ Năm Hoằng và con gái ông, AHLĐ Trần Ngọc Sương tiếp thu và phát triển. Ai cũng biết lập "qũy đen" là trái phép vì kẻ lập ra với mục đích lừa dối cơ quan chức năng nhằm tư túi. Thế nhưng Qũy Công đoàn ở Nông trường sông Hậu (NTSH) có thể coi là qũy đen không khi mà qũy này giúp phát triển nông trường từ ngày còn là vùng đất sình lầy hoang hóa, khi mà ngày ấy có chủ trương kế hoạch 3 dành cho công đoàn chăm lo đời sống anh em trong đơn vị? Điều lạ là khi Nông trường 2 lần được phong tặng danh hiệu AHLĐ, bản thân hai cha con cũng là hai GĐ nông trường được phong tặng danh hiệu AHLĐ thì qũy này vẫn tồn tại. Vậy quan niệm về Qũy Công đoàn này lúc ấy và hiện nay ra sao trong con mắt cơ quan chức năng tỉnh Cần Thơ? Không lẽ cơ quan chức năng tỉnh Cần Thơ gần đây mới biết có qũy và khi biết thì lập tức khởi tố vụ án?.
Cái đúng ngày hôm qua có thể hôm nay không còn đúng và sự chấn chỉnh cho phù hợp hoàn cảnh mới là cần thiết. Thế nhưng Qũy Công đoàn từ thời Giám đốc Năm Hoằng tồn tại liên tục đến nay đã có ai, cơ quan nào nhắc nhở, chấn chỉnh? Khái niệm tội danh "lập qũy trái phép" đã rõ, vậy người kế nhiệm (dù là con gái người tiền nhiệm hay không phải, dù là AH hay người bình thường) tiếp thu qũy của người tiền nhiệm chủ xướng và duy trì nó sao lại thành người "Lập qũy"?.
Khi người đứng đầu một đơn vị, cơ quan ra tòa thì thiệt hại kể cả vật chất và tinh thần trước hết giáng vào tập thể do người đó lãnh đạo và chịu sự phẫn nộ của cộng đồng trong tập thể đó. Lạ là Giám đốc Ba Sương ra tòa vì tội "lập qũy trái phép" lại có 500 hộ trong nông trường kêu oan và 110 người tự nguyện đi tù thay. Đáng ngạc nhiên hơn là trước hiện tượng hy hữu này trong lịch sử pháp đình, cơ quan có trách nhiệm cần bình tĩnh xem xét lòng dân với cách nhìn thực tế thấu đáo hơn, song thật tiếc có quan chức lại tỏ ra nghi ngờ có ai tổ chức xúi giục làm chuyện này? Không tin dân làm sao lãnh đạo được và 500 hộ dân với 110 người xin đi tù thay đâu phải là trẻ con, đâu phải là những con rối.
Bà Ba Sương hiện là bị can đang có đơn xin giám đốc thẩm. Là bị can hiện tại nhưng bà và cha của bà đã có công rất lớn để xây dựng một nơi sình lầy thành Nông trường Sông Hậu hùng mạnh một thời, tạo ra mô hình nông trường XHCN rất có tính hiện thực. Hàng vạn bà con nông dân đã nhờ vào nông trường để có cuộc sống khấm khá. Nay bà Sương đang trong vòng lao lý, ốm đau, không nhà cửa, không gia đình, phải ở nhờ căn nhà của người em gái thuê của nông trường, thế mà ông tân Giám đốc nông trường đang tâm ký giấy đòi nhà khiến đồng nghiệp của chúng tôi trên một tờ báo phải thốt lên "Vô tâm và nhẫn tâm". Chuyện đòi nhà có thật cần thiết lúc này không hay đằng sau việc đòi nhà như một đòn đánh dồn người nữ Anh hùng một thời nay đang bơ vơ, không chồng không con, ốm yếu, không nơi tá túc vào bước đường cùng và liệu còn có mục đích gì?
Án tuyên và ai đó vào tù để cuộc sống trong sạch hơn nhưng sao ở vụ án này, án đã tuyên mà lòng dân và dư luận không yên, thiếu một sự đồng thuận?
Tôi không bàn về nội dung bản án đúng sai nhưng là người từng đến tận nơi, chứng kiến những ngày NTSH hùng mạnh, là điển hình tiên tiến của cả nước được Đảng, Nhà nước, nhân dân ghi nhận cứ băn khoăn day dứt mãi một điều: Quỹ Công đoàn của cố Giám đốc Anh hùng Trần Năm Hoằng lập ra ngày ấy là đúng hay sai mà sao bây giờ mới được "phát hiện" ra? Liệu Quỹ Công đoàn được người kế nhiệm là nữ AHLĐ Trần Ngọc Sương tiếp quản, duy trì có thành "qũy trái phép" khiến bà và đồng sự dính vòng lao lý thì sau vụ án này, NTSH hay tên mới là Công ty nông nghiệp Sông Hậu có tiếp tục được truyền thống xưa, rạng rỡ hơn hay nhạt nhòa dần để trở thành sự nuối tiếc quá khứ thành tích thật, anh hùng thật của một thời?.
Lê Quý Hiền