Hồi mới lên Tây Nguyên, tôi nghe nói ở Đăk Tô đang trưng bày cái xe tăng do ông Hữu Thỉnh, tác giả bài thơ Năm anh em trên một chiếc xe tăng lái và nhờ lái chiếc tăng này mà ông làm bài thơ sau được nhạc sĩ Doãn Nho phổ nhạc để bây giờ đi bất cứ đâu ta cũng thấy có người hát. Song cũng không phải ai cũng tường, cũng rõ sự tích của chiếc xe tăng anh hùng này, cũng như xuất xứ của bài thơ, bài hát nổi tiếng kia.
Trước khi trở thành nhà thơ nổi tiếng, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam như hiện nay, Hữu Thỉnh là một chiến sĩ lái xe tăng thứ thiệt. Đơn vị anh cũng đánh vào Đăk Tô Tân Cảnh mùa hè năm 1972 và trong vài lần đi với anh về đây, anh vẫn chỉ vanh vách những nơi dấu xích xe tăng anh đã qua. Nhưng anh không phải là người lái chiếc tăng T54 số hiệu 377 anh hùng kia. Anh kể, khi xe tăng của anh tiến vào thì chiếc tăng 377 đã bị bắn cháy. Một vết đạn to bằng chiếc bát ăn cơm khoan qua chiếc xe tăng ở gần tháp pháo. Mở cửa chui vào, một cảnh tượng bi thương bày ra trước mắt: Tất cả đã cháy thành than. Trong ấy lăn lóc một nắm cơm cháy đen. Anh lặng lẽ gạt nước mắt nhặt nắm cơm, thực chất là một cục than, cho vào bòng trở lại xe mình. Sau đó, bộ phận tử sĩ tiếp cận chiếc xe và làm thủ tục chôn cất liệt sĩ. Nắm cơm này đã được Hữu Thỉnh trao lại cho Bảo tàng Tăng thiết giáp và hiện nay đang được bảo quản tại đây.
 |
Bài thơ Năm anh em trên một chiếc xe tăng ra đời từ âm hưởng ấy. Nó không viết cụ thể về chiếc xe 377, nhưng những ám ảnh về nó, ký ức bi tráng và oai hùng về nó, cộng với quá trình trải nghiệm với tư cách người lính tăng thực thụ đã vào sống ra chết với kíp xe tăng của mình, chứng kiến sự đoàn kết, yêu thương nhau, nhường cơm sẻ áo, chung nhau mọi thứ trên chiếc xe tăng nhỏ hẹp trên dằng dặc chiến trường khốc liệt, sự dũng cảm, sẵn sàng hy sinh quên mình của đồng đội đã khiến anh lính tăng Hữu Thỉnh dồn cảm xúc để bật ra những câu thơ vừa rất bình dị, vừa lẫm liệt, vừa dào dạt yêu thương, vừa hảo sảng..., mà chỉ lính tăng thứ thiệt mới viết được như thế: “Năm anh em trên một chiếc xe tăng/như năm bông hoa nở cùng một cội/như năm ngón tay trên một bàn tay/đã xung trận là năm người như một”...
Nhưng thực sự thì kíp xe tăng 377 ấy chỉ có bốn chiến sĩ, đấy là Thiếu úy Nguyễn Nhân Triển- Trung đội trưởng - Trưởng xe, hạ sĩ Hoàng Văn Ái - pháo thủ, hạ sĩ Trần Quang Vịnh - lái xe, hạ sĩ Nguyễn Đắc Lương - pháo thủ, họ đã dũng cảm tiêu diệt 7 xe tăng M41 của địch trong chiến dịch xuân hè Bắc Tây Nguyên, góp phần giải phóng hoàn toàn Đăk Tô-Tân Cảnh ngày 24/4/1972 và cả 4 chiến sĩ đã anh dũng hy sinh. Bốn chiến sĩ và chiếc xe tăng ấy thuộc Trung đội 3, Đại đội 7, Tiểu đoàn 297, mặt trận Tây Nguyên (nay là Đại đội 7, Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 273, Quân đoàn 3). Tài liệu ghi lại cuộc chiến đấu oai hùng ấy như sau: Rạng sáng ngày 24/4/1972, bộ đội ta nổ súng tiến công tiêu diệt địch tại cụm cứ điểm Đăk Tô - Tân Cảnh. Sau 30 phút nổ súng của bộ binh và pháo binh, xe tăng của ta dũng mãnh lao lên, tiêu diệt các lô cốt, hỏa điểm của địch. Kíp xe tăng 377 đã dũng mãnh tấn công, như một mũi thép lướt qua công sự, chiến hào, vật cản của địch, đánh vào trung tâm sở chỉ huy Trung đoàn 42 ngụy. Sau khi làm chủ căn cứ Tân Cảnh, xe 377 được lệnh tiếp tục tiêu diệt địch ở căn cứ Đăk Tô 2. Xe tăng 377 dẫn đầu trung đội vận động với tốc độ cao, dũng cảm vượt qua các trận địa và sự ngăn chặn ác liệt của máy bay địch, đến Đăk Tô 2 sớm nhất. Quân địch thấy lực lượng của ta ít, chúng điều xe tăng ra ngăn chặn. Nguyễn Nhân Triển bình tĩnh chỉ huy xe tăng 377 tả xung, hữu đột, bắn cháy 7 chiếc M41 của địch, làm rối loạn đội hình của chúng. Chúng tôi đã dừng xe ở nơi chiếc xe 377 bị bắn cháy, nó ở cách nơi nó đang đứng bây giờ chừng mười cây số, gần phía sân bay Phượng Hoàng trước một cứ điểm rất kiên cố của địch thời ấy. Theo một số sĩ quan xe tăng có kinh nghiệm thì nhìn vết đạn có thể đoán nó bị một chiếc M41 bắn cháy. Sức nóng khủng khiếp của quả đạn đã biến tất cả phía trong xe tăng thành tro.
Những ngày này sẽ có rất nhiều người hát Năm anh em trên một chiếc xe tăng, có thể sẽ thêm một chút thú vị, một phút lắng lòng, một sự tự hào và cả nỗi niềm trắc ẩn nếu biết thêm một chút về người làm ra bài thơ cũng như sự tích chiếc xe tăng anh hùng. Những chiến sĩ của kíp xe tăng này đã được Chủ tịch nước ký quyết định truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân năm 2009.|
|