Đặc biệt, loại virut này tấn công vào tất cả các dây thần kinh của cơ thể, với đặc điểm của bệnh chỉ gây tổn thương thần kinh một bên. Zona là tên gọi của bệnh khi virut Zona vào gây bệnh tại hạch gối và theo đường đi của dây thần kinh sọ số VII (dây thần kinh mặt) và số VIII (dây thần kinh thính giác).
Dấu hiệu nhận biết
Khi bị nhiễm virut Zona, người bệnh sốt 38-39˚C, đau mình mẩy, đau nhức đầu, người mệt mỏi, nước tiểu vàng... Bắt đầu bằng dấu hiệu đau tai dữ dội, cảm giác rát như bị bỏng, khó chịu dọc theo ống tai ngoài, vùng da trước và sau tai. Bệnh nhân cảm nhận thấy đau nhức sâu trong tai. Triệu chứng đau tai diễn biến thành từng cơn, kéo dài trong vài ngày. Đôi khi cảm giác đau này lan xuống miệng, họng kèm theo rối loạn cảm giác ở họng, lưỡi làm người bệnh ăn uống như dùng phải đồ nóng.
Da vùng đau rát dần dần có những mụn nước nhỏ bằng đầu đinh ghim ngày càng nhiều, trong lòng chứa dịch màu vàng chanh nằm rải rác trên vùng da nắp tai, loa tai, cửa ống tai (gọi là vùng Ramsey - Hunt: đây là những nhánh của dây thần kinh). Sau vài ngày, những mụn nước này vỡ đi, lúc đó vị trí các mụn nước hình thành các vảy rồi bong dần để lại nhiều vết sẹo lấm tấm trắng trên da. Một số trường hợp virut zona làm tổn thương dây thần kinh điều khiển vận động cơ mặt (dây VII), bệnh nhân sẽ có biểu hiện liệt mặt cùng bên với mụn nước. Người bệnh phàn nàn bị nghe kém bên tai cùng với tai bị bệnh. Trong tai xuất hiện tiếng ù như tiếng ve kêu, dế kêu. Bệnh nhân có thể có biểu hiện chóng mặt, đi loạng choạng.
Tổn thương da do zona.
Nguy cơ cao ở người lớn tuổi
Bệnh zona thường gặp ở mọi lứa tuổi, trừ trẻ sơ sinh nhưng xảy ra ở người lớn nhiều hơn, có tới gần 70% người bị zona trên 45 tuổi, gần 5% trường hợp trẻ dưới 15 tuổi. Người khỏe mạnh cũng bị zona tấn công nhưng thường gặp hơn ở người cao tuổi, càng nhiều tuổi thì nguy cơ mắc bệnh càng cao.
Người có sức đề kháng kém hoặc đang dùng các hóa chất tiêu diệt tế bào ung thư, thuốc ức chế miễn dịch, người suy giảm miễn dịch... là những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao. Nếu không điều trị đúng, bệnh zona nặng sẽ dẫn đến nhiều biến chứng.
Biến chứng thường gặp nhất là đau dây thần kinh sau zona, nhất là ở người cao tuổi. Các cơn đau đôi khi kéo dài cả năm sau khi vết thương trên da đã lành. Nhiều trường hợp bị biến chứng gây bội nhiễm da, tạo thành mụn mủ loét sâu, viêm màng não, viêm tụy cắt ngang, xuất huyết giảm tiểu cầu... do điều trị bệnh muộn và sai cách. Nguy hiểm hơn khi zona tấn công dây thần kinh tam thoa ở mặt, mụn nước sẽ mọc trên mặt, trong miệng và mắt, tổn thương vào dây thần kinh thị giác sẽ gây mù mắt, bệnh tấn công vào tai có thể làm giảm thính lực.
Dễ lây lan
Biểu hiện ban đầu của bệnh zona là đau dây thần kinh hoặc dị cảm trước khi xuất hiện thương tổn, đau nhức, cảm giác bỏng rát, ngứa, đôi khi thấy bứt rứt khó chịu ở một vùng da. Đau trong giai đoạn này có thể nhầm với đau nửa đầu, thiên đầu thống, đau do bệnh lý tim, đau bụng ngoại khoa.
Bệnh zona thần kinh là bệnh truyền nhiễm, có thể dễ lây lan trong gia đình và khu vực vào mùa hè, mùa mưa, khi thời tiết giao mùa do tiếp xúc hoặc sinh hoạt chung với những người mắc bệnh. Bệnh có thể tự khỏi trong vòng 2 - 3 tuần và có thể dễ dàng lây truyền từ người này sang người khác.
Khi ở chung với những người mắc bệnh zona, những người đã tiêm ngừa zona hay thủy đậu không có miễn dịch bền vững vẫn có thể lây bệnh thông qua việc tiếp xúc thông thường như dùng chung khăn mặt, khăn tắm với người bệnh. Khi những mụn nước do bệnh zona đã khô, bệnh không còn khả năng lây nhiễm. Ngoài ra, bệnh có thể lây truyền từ người bị nhiễm sang trẻ em hay người lớn mà những người này trước đây không mắc bệnh thuỷ đậu, những người đã mắc bệnh thuỷ đậu sẽ không bị nhiễm zona từ người khác.
Chẩn đoán bằng cách nào?
Thăm khám lâm sàng thấy ở trước hay sau tai bệnh nhân có nổi những hạch nhỏ. Da ống tai ngoài dày, đỏ, có nhiều mụn nước ở các giai đoạn khác nhau, cái thì đã vỡ, cái đã tạo sẹo, có cái đang chứa dịch vàng. Nếu bệnh nhân chà xát nhiều vào vùng này, mụn nước sẽ bị nhiễm trùng làm bội nhiễm, có thể gây viêm tấy lan toả ống tai ngoài, viêm sụn vành tai... Màng nhĩ sung huyết đỏ. Đo thính lực đồ kém tiếp nhận. Xét nghiệm máu không có nhiều giá trị, chỉ thấy bạch cầu giảm mức độ ít. Nghiệm pháp miễn dịch huỳnh quang tìm virut cũng chỉ mang tính chất gợi ý. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào diễn biến và triệu chứng lâm sàng là dấu hiệu đau và mụn nước nằm ở vùng của các dây thần kinh, một bên.
Cách trị zona
Khi nhiễm virut zona thường được sử dụng nhóm thuốc kháng virut (aceclorvir) hay dùng là zovirax liều thay đổi tuỳ theo tuổi. Kháng sinh chống bội nhiễm, kháng viêm, chống phù nề... Nếu có kèm theo liệt mặt, cần sử dụng thuốc chuyên biệt và sử dụng vitamin B1, B6, B12 liều cao uống hoặc tiêm. Thuốc tăng cường miễn dịch cũng đang được áp dụng điều trị phối hợp. Tại chỗ: bôi thuốc mỡ kháng viêm, chống virut như mỡ zovirax vùng có mụn nước để giảm đau, chống viêm, chống tạo sẹo, chống tình trạng bội nhiễm của các mụn nước.
Người bệnh cần phải tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ trong quá trình điều trị. Tuyệt đối không điều trị theo mách bảo như: đắp đỗ xanh, gạo nếp hoặc các lá thuốc nam, ngậm rồi phun một loại chất lỏng lên vùng tổn thương da. Cách làm đó không chữa được bệnh mà còn tăng nguy cơ bội nhiễm da, gây loét, kích ứng da...
Zona thường gây bệnh khi cơ thể bị suy giảm sức đề kháng, một số trường hợp có HIV ( ) và Zona là một trong những biểu hiện khi bệnh chuyển sang giai đoạn muộn. Do đó, để tránh bị bệnh, việc giữ để có được một cơ thể khoẻ mạnh bằng chế độ ăn uống, tập thể dục, lối sống và sinh hoạt lành mạnh góp phần rất quan trọng.
