Gần đây, trong những lần làm việc với Trung tâm Y tế huyện Tam Nông (Đồng Tháp), tôi đã được các y-bác sĩ nơi đây giới thiệu về y sĩ Nguyễn Thị Lan Hương - Phó Trưởng Trạm Y tế kiêm Phó Ban chuyên trách Dân số-KHHGĐ xã Phú Đức là một trong số ít cán bộ của huyện Tam Nông sớm được tặng thưởng huy chương "Vì sự nghiệp dân số". Đây là niềm vui và vinh dự của bản thân y sĩ Lan Hương sau nhiều năm vượt khó, nhiệt tâm phấn đấu vì chính sách dân số-kế hoạch hóa gia đình, góp phần làm chuyển đổi nhận thức của người dân một xã trung tâm vùng Đồng Tháp Mười trong việc thực hiện sinh đẻ có kế hoạch, giảm nhanh tỷ lệ phát triển dân số ở địa phương!
Từ thị trấn Tràm Chim, qua cầu dây văng bắc ngang dòng kênh Đồng Tiến, rồi xuôi theo tuyến tỉnh lộ 844 để đến Trạm y tế xã Phú Đức. Rất may, tôi đã gặp y sĩ Lan Hương trên đường đi công tác ở cơ sở về. Khi biết được mục đích của cuộc gặp gỡ này, y sĩ Lan Hương khiêm tốn từ chối, vì nghĩ rằng "mình vẫn còn yếu kém so với một số đồng nghiệp khác"... Phải thuyết phục mãi, y sĩ Lan Hương mới chịu kể về những ngày đầu khi mới về vùng đất nhiễm phèn từng được vang danh "muỗi kêu như sáo thổi, đỉa lội tựa bánh canh" này. Y sĩ Lan Hương bộc bạch: "Tôi sinh năm 1965, đến với ngành y từ năm 1987. Quê ở phường 2, thành phố Cao Lãnh, sau khi tốt nghiệp khóa y sĩ sản nhi tại Trường Trung học y tế Đồng Tháp, tôi kết duyên với anh Trần Hữu Trí, quê ở huyện Tam Nông, là bạn học chung trường. Về quê chồng, tôi được phân công đến Trạm y tế xã Phú Hiệp; còn anh Trí giữ chức Trưởng Trạm y tế xã Tân Công Sính (cũ) nay là thị trấn Tràm Chim và bây giờ, anh Trí là bác sĩ Giám đốc Trung tâm y tế huyện Tam Nông!".
Năm 1987, y sĩ Lan Hương nhận nhiệm vụ tại Trạm y tế xã Phú Hiệp. Lúc bấy giờ, điều kiện sinh hoạt, công tác ở đây vô cùng khó khăn khắc nghiệt. Đời sống người dân rất nghèo khổ, trình độ học vấn hạn chế, giao thông đi lại còn nhiều cản trở, không có đường bộ, chỉ đi lại bằng đường thủy... Mỗi ngày, từ xã muốn ra huyện chỉ có một chuyến đò. Nếu trễ đò thì phải đi bộ trên con đường mòn, qua nhiều cầu tre lắc lẻo... rất mất thời gian, công sức. Chuyện sinh đẻ của chị em phải "phó thác" cho các "bà mụ vườn". May mắn thì "mẹ tròn con vuông", còn rủi ro thì hậu quả khó lường! Xã không có trụ sở Trạm y tế, y sĩ Lan Hương phải ở nhờ trong nhà dân để công tác. Hơn một năm sau, y sĩ Hương được UBND xã cấp cho một căn phòng vừa để ở vừa để làm việc. Từ khi y sĩ Lan Hương có mặt tại địa phương thì chuyện đỡ đẻ đã được thay đổi nâng lên theo hướng khoa học. Người phụ nữ không còn phải chịu sự may rủi khi phải "đi biển mồ côi một mình". Công tác được 5 năm, vào năm 1991, y sĩ Lan Hương được điều động đến đảm nhiệm chức vụ Phó Trưởng Trạm y tế xã Phú Đức. Năm 1993, y sĩ Lan Hương kiêm nhiệm luôn vai trò Phó Trưởng Ban chuyên trách dân số-KHHGĐ xã Phú Đức cho đến nay...
Y sĩ Lan Hương đang trao đổi với tác giả bài viết. |
Ở vùng quê hẻo lánh này, y sĩ Lan Hương luôn thấu hiểu cảnh nghèo đói của nhiều hộ dân là sinh đẻ nhiều nên chị đã làm việc rất tích cực, không quản ngại gian nan vất vả. Với tấm lòng đam mê và bằng sự kiên trì, xông xáo quyết tâm phấn đấu, nỗ lực thực hiện hoàn thành nhiệm vụ được giao, y sĩ Lan Hương thường xuyên được lãnh đạo ngành dân số-KHHGĐ và ngành y tế cấp trên triển khai, hướng dẫn và tập huấn chuyên môn nghiệp vụ do tỉnh, huyện tổ chức. Y sĩ Lan Hương còn dành thời gian nghiên cứu tài liệu chính sách về dân số-KHHGĐ, nghe đài, xem tivi, đọc báo, nhất là báo Đồng Tháp, báo Sức khỏe và đời sống, báo Gia đình và xã hội... để trang bị thêm kiến thức, nâng cao trình độ. Y sĩ Lan Hương tâm sự: "Đến nay, trải qua hơn 23 năm công tác trong ngành y tế và trên 17 năm phụ trách chương trình dân số-KHHGĐ, có rất nhiều lần tôi trực tiếp đi tuyên truyền, vận động thực tế, tiếp xúc với nhiều đối tượng... giáo dục, thuyết phục người dân tự nguyện chấp nhận áp dụng quy mô gia đình ít con, khỏe mạnh, hạnh phúc, giàu có. Từ đó, tôi đã tích lũy được khá nhiều kiến thức bổ ích và những kinh nghiệm quý để vận dụng vào nhiệm vụ kịp thời, đúng lúc và đạt hiệu quả cao...". Y sĩ Lan Hương còn xây dựng mạng lưới cộng tác viên dân số-KHHGĐ nhiệt tình, tâm huyết phụ trách ở từng khu vực dân cư, tranh thủ kinh phí mở nhiều lớp tập huấn nghiệp vụ để nâng cao kiến thức và cùng các thành viên đến tận từng xóm, ấp, cụm, tuyến dân cư để điều tra, nắm chắc các đối tượng trong độ tuổi sinh đẻ chưa áp dụng kế hoạch hóa gia đình; tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng và hoàn cảnh từng gia đình mà có kế hoạch tư vấn kịp thời, đúng lúc... Ngoài những lần đến tận nhà đối tượng để vận động, cấp phát những phương tiện tránh thai, y sĩ Lan Hương còn tranh thủ thuyết phục những người quen khi có dịp gặp nhau trong cuộc sống thường ngày. Y sĩ Hương luôn bám sát địa bàn, tổ chức họp tổ, nhóm, tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của từng gia đình, từng đối tượng và tham mưu với Trưởng Ban DS-KHHGĐ xã, phối hợp chặt chẽ với các ngành, đoàn thể địa phương hỗ trợ vốn kịp thời cho những hộ khó khăn đã thực hiện KHHGĐ bằng biện pháp triệt sản để họ có vốn làm ăn, phát triển kinh tế gia đình... Một câu hỏi luôn đặt ra đối với y sĩ Lan Hương là: làm thế nào để giúp đối tượng hiểu rõ mục đích, ý nghĩa và tầm quan trọng của việc sinh đẻ có kế hoạch? Từ đó, y sĩ Hương luôn tìm mọi cách tiếp cận với những gia đình đông con, nghèo khổ và các gia đình đã có đủ 2 con để tâm tình, giải thích cặn kẽ và thuyết phục họ chấp nhận thực hiện sinh đẻ có kế hoạch bằng các biện pháp tránh thai thích hợp, an toàn... Y sĩ Hương bày tỏ: "Là y sĩ sản nhi, tôi có điều kiện tiếp xúc, gần gũi với nhiều phụ nữ nên được nhiều chị em tin tưởng. Khi chị em đến sinh nở hoặc khám phụ khoa, tôi tranh thủ tìm hiểu hoàn cảnh cuộc sống... Và khi nắm chắc đối tượng rồi mới đi vận động. Ít khi nào mình nói một lần mà họ nghe, phải nhiều lần giải thích, động viên, phân tích lợi hại, họ mới đồng ý đi triệt sản. Nếu lúc vận động, gặp đối tượng phản ứng quyết liệt, tôi sẵn lòng cảm thông và bình tĩnh tìm mọi cách giúp đỡ đối tượng vượt qua khó khăn; tuyên truyền, thuyết phục đối tượng hiểu rõ về chính sách dân số-KHHGĐ là thiết thực và lợi ích cho gia đình mình. Vận dụng phương châm "mưa dầm thấm sâu", "lạt mềm buộc chặt"... tôi kiên trì giải thích cho đối tượng hiểu: nếu để sinh con nhiều thì sẽ có tác hại cho bà mẹ và trẻ em; rồi sẽ ảnh hưởng đến kinh tế gia đình và xã hội... Tiếp đó, tôi dẫn chứng cụ thể về trường hợp của những người đã áp dụng triệt sản trước, đến nay tình trạng sức khỏe và sinh hoạt vợ chồng vẫn bình thường; đời sống vật chất, tinh thần đã được cải thiện; con cái đều được học hành; gia đình đã hạnh phúc hơn trước... Và sau khi đối tượng đi triệt sản về nhà, tôi cùng với cộng tác viên thường xuyên đến thăm hỏi, động viên và giúp đỡ đối tượng. Từ đó, đã tạo được niềm tin cho mọi người!".
Chính sự kiên trì, bền bỉ như thế, y sĩ Lan Hương luôn nhẹ nhàng thuyết phục, không chỉ bằng lời nói mà bằng cả việc làm cụ thể nên nhận thức của nhân dân về công tác dân số-KHHGĐ đã được chuyển biến tích cực, nâng cao. Năm nào công tác dân số-KHHGĐ ở xã Phú Đức cũng đạt và vượt chỉ tiêu trên giao. Đến cuối năm 2009, toàn xã đã có 838 cặp vợ chồng áp dụng các biện pháp tránh thai, đưa tỷ lệ các cặp vợ chồng đang áp dụng các biện pháp tránh thai hiện đại lên 75,5%; tỷ lệ tăng dân tự nhiên giảm còn 1,23%... Trong năm 2009, xã Phú Đức có 184 chị đặt vòng, 171 anh sử dụng bao cao su, 254 chị uống thuốc viên tránh thai, 195 người tiêm thuốc ngừa thai và 2 người triệt sản. Riêng 6 tháng đầu năm 2010, xã Phú Đức đã có thêm 635 người áp dụng các biện pháp tránh thai hiện đại, đạt hơn 72% chỉ tiêu. Trong đó, có 139 chị đặt vòng, 145 anh sử dụng bao cao su, 220 chị uống thuốc viên tránh thai, 129 người tiêm thuốc ngừa thai và 2 người triệt sản. Hơn 17 năm qua, bản thân y sĩ Lan Hương tự vận động được gần cả ngàn lượt chị em chấp nhận đặt vòng tránh thai, hơn 60 trường hợp triệt sản và nhiều đối tượng áp dụng các biện pháp tránh thai thích hợp. Nổi bật, có nhiều đối tượng triệt sản nhưng gia cảnh quá neo đơn, y sĩ Hương vừa xuất tiền cá nhân giúp đỡ vừa đề xuất với lãnh đạo địa phương hỗ trợ vốn vay từ các nguồn quỹ tín dụng và giới thiệu học nghề, giải quyết việc làm... để họ làm ăn, tăng gia sản xuất, cải thiện cuộc sống. Dù trải qua nhiều gian khó, y sĩ Nguyễn Thị Lan Hương vẫn cố gắng, nổ lực vượt qua, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Bởi, bên cạnh chị còn có sự động viên, chia sẻ, góp sức của chồng con. Y sĩ Lan Hương cũng muốn bà con địa phương xóa bỏ quan niệm, tập tục lạc hậu như: "trời sanh voi-sanh cỏ", "có con trai để nối dõi tông đường"... mà nâng cao nhận thức "gia đình chỉ một, hai con ấm no, hạnh phúc, nước non mạnh giàu", "dù gái hay trai, chỉ hai là đủ"... để có cuộc sống sung túc, không còn cảnh nghèo khó, cực nhọc do gia đình đông con nữa... Ông Nguyễn Văn Xiêm, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã Phú Đức (nguyên phó chủ tịch UBND xã, trưởng ban dân số-KHHGĐ xã) nhận xét: "Phú Đức là xã vùng sâu của huyện Tam Nông còn lắm khó khăn, trình độ dân trí còn hạn chế... nên dẫn đến việc thực hiện KHHGĐ ở đây rất thấp. Từ năm 1993 đến nay, khi y sĩ Lan Hương làm phó ban chuyên trách dân số-KHHGĐ thì nhận thức của người dân được nâng lên, số cặp vợ chồng áp dụng KHHGĐ tăng đáng kể! Y sĩ Lan Hương rất linh hoạt và tâm huyết với công tác này nên đã đưa xã Phú Đức vươn lên nhiều năm liền là điểm sáng về công tác dân số-KHHGĐ của huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp!"
Từ năm 1993 đến nay, xã Phú Đức liên tục đạt thành tích xuất sắc về công tác dân số-KHHGĐ của huyện Tam Nông và tỉnh Đồng Tháp, được ngành y tế, Chi cục Dân số-KHHGĐ tỉnh và UBND huyện tặng nhiều giấy khen kèm hiện vật. Bản thân y sĩ Nguyễn Thị Lan Hương cũng vinh dự nhận được nhiều bằng khen, giấy khen của Sở Y tế, ngành Dân số-KHHGĐ tỉnh và UBND huyện... Đặc biệt, vào cuối năm 1998, y sĩ Lan Hương đã vinh dự được tặng thưởng huy chương "Vì sự nghiệp dân số". Nhìn gương mặt và nụ cười rạng rỡ của y sĩ Nguyễn Thị Lan Hương, tôi hiểu được trong đó có cả một quá trình kiên trì, tích cực, làm việc vất vả và cả niềm đam mê, hạnh phúc, hy sinh thầm lặng của một nữ y sĩ luôn mang niềm vui đến cho mọi người, giúp nhiều gia đình nhẹ bớt lo toan trong cuộc sống bộn bề khó khăn... Dù bận nhiều công việc, nhưng y sĩ Lan Hương vẫn sắp xếp thời gian thật khoa học, vừa lo cho chồng học từ y sĩ lên bác sĩ, chăm sóc, dạy dỗ hai đứa con trai học hành chu đáo. Một cháu đang học Đại học Đồng Tháp, một cháu đang học đại học tại thành phố Cần Thơ. Vợ chồng y sĩ Nguyễn Thị Lan Hương và bác sĩ Trần Hữu Trí cùng hai đứa con trai hiện đang sống thật đầm ấm và hạnh phúc trong căn nhà tường khang trang, thoáng rộng bên cạnh khu du lịch sinh thái Vườn Quốc gia Tràm Chim lộng gió...
Trần Trọng Trung(Đồng Tháp)