Bánh chưng
Nhắc đến Tết không thể không nói đến bánh chưng xanh. Những tấm bánh vuông vức được gói khéo léo, tài hoa ấy vừa tượng trưng cho đất trời, vừa là biểu tượng cho ẩm thực ngày Tết cổ truyền của dân tộc.
Bánh được làm từ loại gạo nếp ngon, thịt lợn, đậu xanh và được gói vuông vắn bằng lá dong, sau đó đem luộc trong khoảng 8-10 giờ cho đến khi chín. Bánh rền dẻo, thơm mùi thơm của gạo nếp và có màu xanh của lá dong.
Sự kết hợp của sự dẻo thơm của gạo nếp, vị ngọt bùi của đậu xanh với vị béo của thịt mỡ, vị cay nhẹ của tiêu sẽ mang hương vị Tết thêm trọn vẹn, đầy đủ và sung túc.
Theo BS. Lê Thân (Bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Quảng Nam), bánh chưng dưới góc độ Đông y là một bài thuốc bổ, mỗi thành phần của bánh là một vị thuốc:
Gạo nếp: Vị ngọt, tính ấm, vào kinh tỳ. Gạo nếp chín nhừ trong thủy hỏa có công năng ôn trung, kiện tỳ ích khí, hỗ trợ tiêu hóa.
Thịt lợn: Là thực phẩm có hàm lượng dinh dưỡng cao, vị mặn, tính bình, tác dụng vào kinh thận, có tác dụng bổ thận.
Đậu xanh (bỏ vỏ): Vị ngọt và mặn, tính bình, vào 2 kinh tỳ - thận, vừa có tác dụng kiện tỳ, vừa có tác dụng bổ thận. Ngoài ra, đậu xanh còn có tác dụng dưỡng can, thanh nhiệt, giải độc, làm sáng mắt, tiêu phù thũng.
Lá dong: Ngoài tác dụng làm khuôn giữ ruột bánh, tạo hình dáng, tạo mùi thơm đặc biệt sau khi luộc bánh chưng, tạo màu xanh bên ngoài tượng trưng cho sự sống trên trái đất ra. Nó còn có tác dụng giã rượu, chữa say rượu, giải độc; bánh chưng gói bằng lá chuối, lá dứa hoặc các loại lá khác không có tác dụng này.
Xôi gấc
Trong mâm cỗ ngày Tết không thể thiếu đĩa xôi nếp. Với mong muốn một năm nhiều may mắn, các gia đình thường lựa chọn xôi gấc để dâng lên mâm cúng ông bà tổ tiên, trời đất. Xôi sau khi nấu phải có màu đỏ đặc trưng của quả, hương vị ngọt bùi và gạo chín đều mềm dẻo khi ăn.
Hơn nữa, xôi gấc không chỉ có tác dụng cung cấp năng lượng cho cơ thể mà còn có tác dụng làm đẹp và giúp cơ thể chống lại một số bệnh thường gặp. Ăn xôi gấc giúp cải thiện thị lực, hỗ trợ tiêu hóa, ổn định thần kinh...
Thịt kho trứng
Món thịt kho trứng tuy giản dị nhưng luôn giữ vị trí không thể thiếu trên mâm cơm Tết của người miền Nam. Nhắc đến nồi thịt kho là nghĩ ngay tới những bữa cơm sum vầy, nó còn xuất hiện trên cả mâm cúng tổ tiên ngày Tết.
Tầm quan trọng của nồi thịt kho không chỉ đơn thuần là một món ăn gia đình, mà nó mang một ý nghĩa văn hóa lâu đời và đậm nét truyền thống dân tộc. Món ăn tuy đơn giản, tưởng dễ làm mà làm thì không dễ, nhất là cách chọn thịt, cách ướp gia vị được pha trộn công phu. Để có món thịt kho thật đậm đà, đúng vị ngon như mong muốn cần có vài mẹo nhỏ để món thịt kho mềm và có màu nâu vàng sóng sánh.
Theo ThS.BS. Doãn Thị Tường Vi, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng lâm sàng, thịt kho là món ăn ngon, giàu dinh dưỡng. Đặc biệt, khi kho thịt với nước cốt dừa, miếng thịt sẽ rất thơm ngon mùi thịt và dừa rất hấp dẫn. Nhưng nếu ăn thịt kho với lượng nhiều và thường xuyên thì món ăn này lại không tốt cho sức khỏe. Người có bệnh lý mạn tính, gan nhiễm mỡ, rối loạn chuyển hóa, bệnh tim mạch, huyết áp cần cân nhắc khi ăn món ăn này.
Bên cạnh đó, cần phải bổ sung thêm chất xơ để cân bằng lại dinh dưỡng. Ăn đa dạng sẽ giúp bạn vẫn thưởng thức được món thịt kho tàu ngon, hấp dẫn mà không lo bị lên cân và rối loại chuyển hóa...
Nem rán
Đĩa nem rán giòn rụm thơm nức được coi là món "quốc hồn quốc túy" của người Việt Nam. Dù truyền thống hay hiện đại, mâm cỗ Tết sẽ không bao giờ thiếu nem rán.
Nguyên liệu chính cho món nem rán gồm thịt nạc dăm, miến dong, mộc nhĩ, nấm hương, trứng, cà rốt, su hào, giá đỗ (có thể thay đổi một số loại củ quả theo mùa). Nem rán là một món ăn vừa có hương vị hấp dẫn lại vừa dung hòa được đầy đủ nguyên liệu từ tinh bột - rau - thịt ở mức vừa đủ, giúp ngày Tết vẫn đủ dinh dưỡng mà không bị đơn điệu.
Canh măng
Ngày Tết mà không nhắc đến canh măng thì quả thật là điều vô cùng sai sót. Nồi canh măng nấu cùng chân giò là một món ăn không thể thiếu của người dân miền Bắc và của người Hà Nội mỗi dịp Tết đến Xuân về. Đó cũng là một nét văn hóa thể hiện truyền thống của người Việt từ xa xưa với thói quen ăn những món có nguồn gốc từ thiên nhiên như măng, khoai... Bát canh măng ngày Tết không cầu kì về nguyên liệu, chỉ có sự kết hợp của măng khô và chân giò nhưng lại đặc biệt thơm ngon và đòi hỏi người chế biến nhiều công phu, tỉ mỉ.
Bát canh măng là sự kết hợp hoàn hảo giữa vị thơm của măng và béo ngậy của chân giò được ninh kỹ. Khi thưởng thức, măng phải mềm, giòn mà vẫn không mất đi mùi vị đặc trưng. Được bưng bát canh hít hà làn hơi nóng tỏa ra xen lẫn mùi măng thơm nồng là cảm giác dù ai có đi đâu xa cũng khó lòng quên được.
Thịt đông
Thịt đông là món ăn truyền thống quen thuộc đối với người dân miền Bắc vào mỗi dịp đầu năm. Trong tiết trời lạnh, thịt đông trở nên ngon hơn. Thịt đông được làm từ thịt lợn, đôi khi được sử dụng thêm cả gà và một mảng bì lợn. Tất cả sau đó đều được ninh nhừ. Sau khi nấu xong nồi thịt được lấy ra khỏi bếp, múc ra từng bát nhỏ rồi cất vào ngăn mát tủ lạnh. Phần thịt trong như thạch thể hiện cho sự thuận lợi, suôn sẻ trong cả một năm. Sự hòa quyện, gắn kết giữa các thành phần của món ăn như một lời chúc may mắn dành cho tất cả các thành viên trong gia đình.
BS. Lê Quang Hào, Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, thịt đông bảo quản được lâu hơn các thực phẩm khác. Song thịt đông nhiều chất đạm và béo khiến người ăn dễ ngán, tăng cân, béo phì vì những nguyên liệu để chế biến thịt đông có chứa nhiều cholesterol xấu.
Theo BS. Lê Quang Hào, thịt đông chứa chất keo gelatin tốt cho sức khỏe, làm đẹp da. Nhưng trong thịt còn có nhiều mỡ trắng, không tốt cho những người máu nhiễm mỡ máu, rối loạn chuyển hóa. Trẻ em ít vận động ăn nhiều thịt đông cũng có nguy cơ cao béo phì, tăng cân.
Để giảm độ béo, nên ăn thịt đông với dưa chua, dưa hành, dưa cải muối giúp cơ thể tiêu hóa dễ dàng hơn. Ăn kèm thêm những loại rau xanh để tăng cường vitamin, hạn chế lượng đạm vào cơ thể.
Ngoài ra, thịt đông phải được bảo quản cẩn thận trong ngăn mát tủ lạnh. Mỗi lần ăn, nên lấy ra lượng vừa đủ và ăn hết, tránh ôi thiu gây ngộ độc. Lưu ý chỉ bảo quản thịt đông trong ngăn mát không quá 5-7 ngày.
Canh khổ qua nhồi thịt
Với mỗi gia đình miền Nam thì món canh khổ qua nhồi thịt là một món ăn thường ngày quen thuộc. Và nó cũng được sử dụng trong những ngày Tết với ý nghĩa đẩy lùi những khó khăn đi qua. Không những thế, đây cũng là món ăn bổ dưỡng giải nhiệt cơ thể trong những ngày Tết.
Không chỉ là món ăn lấy may, canh khổ qua còn rất mát và bổ. Vị đắng trong trái khổ qua chính là bài thuốc thanh nhiệt, giải độc, trị rôm sảy mụn nhọt rất hiệu quả. Ngoài ra, món canh khổ qua cũng là món canh giải nhiệt, mát và bổ trong những ngày Tết vốn dư thừa calo Nhiều gia đình chọn nấu món canh này như một bài thuốc để thanh nhiệt, giải độc vô cùng hiệu quả trong những ngày nắng nóng, hoặc ăn uống nhiều dầu mỡ như ngày Tết.
Mỗi món ăn ngày Tết lại mang một màu sắc, hương vị và có ý nghĩa riêng. Trong không khí sum họp, đầm ấm, hãy cùng nhau vào bếp để tăng thêm sự gắn kết giữa các thành viên trong gia đình, góp phần thêm hương vị vui tươi trong không khí ngày xuân.
Dưa hành muối
Dưa hành muối là một món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết của người Việt Nam. Dưa hành thường được sử dụng như một đồ ăn kèm với bánh chưng hoặc với các loại thịt nhiều mỡ như thịt đông, thịt kho tàu... giúp gia tăng hương vị của món ăn. Chứa nhiều các lợi khuẩn probiotic, dưa hành muối có thể tăng cường lợi khuẩn cho các bữa ăn, giúp cơ thể tiêu hóa thức ăn dễ dàng hơn. Hành là loại củ có tính chất cay nóng và ấm. Ăn hành muối sẽ giúp làm ấm cho cơ thể trong mùa đông.
Bên cạnh việc lợi khuẩn thì dưa hành muối còn có tác dụng chống lại các gốc tự do, ngăn chặn các chất chống oxy hóa. Tác dụng này có khả năng bảo vệ các tế bào trong cơ thể, ngăn ngừa những vấn đề về bệnh tim mạch, ung thư và lão hóa trong cơ thể.
Dù có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, tuy nhiên người bình thường không nên ăn quá 3 lần/tuần vì tính chất cay, nóng của hành sẽ có thể gây ngứa.
Là thực phẩm lên men và có nhiều muối, người bị bệnh dạ dày, có bệnh về đường tiêu hóa, người bệnh tim mạch, gan hay huyết áp... nên hạn chế món ăn "khoái khẩu" này.
