Bệnh xuất huyết tiêu hóa (XHTH) là một bệnh xuất huyết thường gặp. Tình trạng máu thoát khỏi lòng mạch của ống tiêu hóa vào trong lòng của ống tiêu hóa do nhiều nguyên nhân tác động gây nên. Bệnh cần có các biện pháp điều trị kịp thời nếu không sẽ có nguy cơ đe dọa tới tính mạng của người bệnh.
Tùy vào vị trí xuất huyết mà người ta chia XHTH ra làm hai loại: XHTH cao và XHTH thấp.
Xuất huyết tiêu hóa cao
Nguyên nhân thường nằm ở đường tiêu hóa bên trên góc Treitz. Trong trường hợp này cần phân biệt với nôn ra máu và ho ra máu. Khi bị XHTH cao, người bệnh sẽ có biểu hiện như: Nôn ra máu: bệnh nhân có cảm giác tanh lợm mùi máu trong miệng, sau đó buồn nôn và nôn ra máu tươi có thể lẫn máu cục và thức ăn. Máu không có bọt khí. Đại tiện phân đen: phân sệt, đen màu hắc ín, mùi thối khắm. Trong những trường hợp này phải khám hầu họng để loại trừ chảy máu từ mũi, họng. Khám hệ hô hấp để loại trừ ho ra máu.
Khi bị xuất huyết tiêu hóa cần đặt người bệnh nằm thẳng, đầu thấp rồi liên hệ ngay với nhân viên y tế để được cấp cứu kịp thời.
Các nguyên nhân hay gặp của XHTH cao gồm:
Loét dạ dày - tá tràng: XHTH là biến chứng rất thường gặp và rất nặng nề của loét dạ dày - tá tràng. Cũng có khi XHTH do bệnh nhân đã dùng những thuốc độc hại cho dạ dày chẳng hạn như corticoid và nhất là những thuốc chống viêm không steroid, ví dụ aspirin và những chất dẫn xuất của nó, đồng thời những loại thuốc chống đông máu làm thuận lợi cho sự chảy máu ở những thương tổn có từ trước.
Viêm dạ dày - tá tràng xuất huyết: Dùng thuốc độc hại đến dạ dày - tá tràng là nguyên nhân thường gặp dẫn đến viêm dạ dày - tá tràng, ngoài ra nó có thể làm thuận lợi cho những trường hợp loét chảy máu thậm chí thủng ổ loét. Ngoài những trường hợp ngộ độc rượu có thể đưa đến viêm dạ dày cấp chảy máu.
Vỡ tĩnh mạch thực quản giãn do tăng áp lực tĩnh mạch cửa: xơ gan là nguyên nhân hay gặp của vỡ tĩnh mạch thực quản.
Trào ngược dạ dày - thực quản- thoát vị thực quản: Đây là nguyên nhân thứ tư gây XHTH cao.
Hội chứng Mallory-Weiss: là do rách niêm mạc dạ dày ở chỗ nối tâm vị do cố sức để nôn ở những bệnh nhân có thoát vị khe hoành bởi sự trượt ở lỗ tâm hoành hay bất thường về vị trí của vùng tâm vị và phình vị lớn.
Viêm thực quản: những viêm thực quản hoại tử với dạng loét nông, phục hồi rất tốt với điều trị nội khoa.
Loét thực quản Barrett: là do định vị lạc chỗ của niêm mạc dạ dày ở vùng dưới thực quản bị loét do trào ngược. Ít tác dụng với điều trị nội khoa, do đó phải can thiệp phẫu thuật, thông thường cắt bỏ đoạn loét và nối thực quản với dạ dày.
Xuất huyết tiêu hóa thấp
XHTH thấp được định nghĩa là sự đào thải máu qua hậu môn. Gần 20% trường hợp chảy máu tiêu hoá thấp vẫn không giải thích được, nghĩa là rất khó chẩn đoán. Nguồn chảy máu nằm ở dưới góc Treitz. Khi bị XHTH thấp, người bệnh sẽ đại tiện phân máu hoặc phân đen. Nếu đen là do máu ứ đọng trong ống tiêu hoá, mùi đặc biệt thối khắm và thường có nguồn gốc ở cao. Máu đỏ tươi thường là do mới chảy và có nguồn gốc ở thấp (trĩ, u trực tràng...).
Các nguyên nhân hay gặp của XHTH thấp là trĩ, viêm túi thừa, loét đại tràng, u đại - trực tràng, bệnh lý ruột non: u lành tính hay ác tính ruột non và loét ruột non.
Mời độc giả đón đọc phần 2:"Sơ cứu khẩn cấp cho người xuất huyết tiêu hoá" vào lúc 8h ngày 1/9/2015
BS. Quốc Đạt
