Xuất huyết dưới nhện tự phát là một trong những nguyên nhân thường gặp trong cấp cứu nội - ngoại khoa thần kinh, với tỉ lệ khoảng 11 trường hợp trên 100.000 dân tại Mỹ, chiếm 6-8% tất cả các trường hợp đột qụy bao gồm xuất huyết não và nhồi máu não. Lứa tuổi thường gặp từ 40 - 60.
Xuất huyết dưới nhện được xác định khi có máu xuất hiện trong khoang dưới nhện. Khoang dưới nhện là khoang ở mặt ngoài não-tủy, nằm giữa màng nhện và màng nuôi, trong đó chứa nước não-tủy. Nguyên nhân gây xuất huyết dưới nhện tự phát thường gặp nhất là vỡ túi phình động mạch não.
Những biểu hiện: biểu hiện lâm sàng thường gặp của xuất huyết dưới nhện là triệu chứng đau đầu dữ dội và đột ngột được xem như là cơn đau đầu tồi tệ nhất trong đời, có thể kèm theo cảm giác chóng mặt, buồn nôn. Các triệu chứng khác có thể tiếp tục diễn tiến như: nói khó, yếu nửa người, yếu hai chi dưới, tổn hại về thị lực và thị trường, sụp mi mắt …
Chẩn đoán: một khi nghi ngờ có xuất huyết dưới nhện, bệnh nhân cần phải đến bệnh viện ngay để xác định chẩn đoán bằng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh.
Chụp cắt lớp sọ não (CT sọ não) không cản quang: được xem là xét nghiệm đầu tiên giúp chẩn đoán xác định khi nghi ngờ bệnh nhân có xuất huyết dưới nhện. Sau đó cần xác định nguyên nhân gây xuất huyết dưới nhện bằng chụp mạch máu não kỹ thuật số xoá nền (DSA), được xem là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán.
Ngày nay, với sự ra đời các thế hệ máy CT đa lát cắt gia tăng độ nhạy và độ chuyên biệt trong phát hiện túi phình vỡ cũng như chưa vỡ, ưu điểm ít xâm hại và thời gian thực hiện nhanh chóng. Cho nên CT tái tạo mach máu (CTA) cũng có thể là lựa chọn để xác định nguyên nhân xuất huyết dưới nhện.
Điều trị: sau xuất huyết dưới nhện có khoảng 20 - 30% tái vỡ trong vòng 30 ngày đầu, hơn 70% các trường hợp tái xuất huyết tử vong. Vì vậy, điều trị túi phình là loại bỏ túi phình hoàn toàn khỏi vòng tuần hoàn não, an toàn và vĩnh viễn càng sớm càng tốt. Loại bỏ túi phình có nhiều cách: can thiệp nội mạch dùng dụng cụ qua đường động mạch đưa các cuộn (coils) vào túi phình vỡ hoặc vi phẫu thuật kẹp cổ túi phình. Quyết định lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố làm sao cho bệnh nhân được an toàn nhất và hiệu quả điều trị cao nhất.
Hiện tại ở miền Nam nước ta chỉ có một số trung tâm có thể điều trị bệnh lý này như: BV. Chợ Rẫy, BV. 115, BV. Nguyễn Tri Phương… Tại BV. ĐH YD TP.HCM, chúng tôi có thể tiến hành cả hai phương pháp điều trị nói trên. Tất cả bệnh nhân xuất huyết dưới nhện đều được chẩn đoán và điều trị cấp cứu nhằm mang lại hiệu quả điều trị cao nhất và ngăn ngừa nguy cơ tử vong.
TS.BS. NGUYỄN MINH ANH
Phân khoa Ngoại Thần kinh BV. ĐHYD TP.HCM
