Đậu mùa khỉ (monkey pox) là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có khả năng gây dịch, do virus đậu mùa khỉ gây ra. Bệnh lây truyền từ động vật sang người và từ người sang người qua tiếp xúc trực tiếp với tổn thương da, dịch cơ thể, qua quan hệ tình dục, giọt bắn đường hô hấp, vật dụng của người bị nhiễm và lây truyền từ mẹ sang con. Như vậy, nguy cơ đậu mùa khỉ lây lan thành dịch là rất lớn. Bệnh có các triệu chứng chính là sốt, phát ban dạng phỏng nước và sưng hạch ngoại vi, có thể gây biến chứng nặng dẫn tới tử vong.
Trở lại lịch sử bệnh, từ năm 1970, bệnh đậu mùa khỉ lưu hành tại 11 quốc gia châu Phi và hầu như không ghi nhận các ca bệnh tại khu vực khác. Đến tháng 5/2022, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thông báo ghi nhận ca bệnh tại một số khu vực châu Âu (chùm ca bệnh đầu tiên ghi nhận tại Anh). Đây là lần đầu tiên ghi nhận các ổ dịch tại các nước ngoài khu vực châu Phi. Từ đó dịch bệnh đã gia tăng liên tục cả về số ca mắc và số quốc gia, vùng, lãnh thổ ghi nhận ca bệnh. Hiện một số quốc gia gần Việt Nam như Thái Lan, Singapore, Đài Loan (Trung Quốc) đã ghi nhận ca bệnh xâm nhập.
Xét nghiệm chẩn đoán bệnh đậu mùa khỉ
Ngày 23/7/2022, Tổng giám đốc WHO công bố đợt bùng phát dịch đậu mùa khỉ hiện nay đáp ứng các tiêu chí đánh giá tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng quốc tế theo Điều lệ Y tế quốc tế. Hiện vẫn còn nhiều thông tin về bệnh cần được nghiên cứu và tìm hiểu thêm, đặc biệt là về phương thức lây truyền của virus.
1. Điều trị bệnh đậu mùa khỉ như thế nào?
Theo Cục Y tế dự phòng, nguyên tắc điều trị đậu mùa khỉ cần:
- Thực hiện giám sát và cách ly ca bệnh nghi ngờ/ xác định;
- Điều trị triệu chứng là chủ yếu;
- Đảm bảo dinh dưỡng, cân bằng nước điện giải và hỗ trợ tâm lý;
- Sử dụng thuốc điều trị đặc hiệu ở những trường hợp nặng và cơ địa đặc biệt (trẻ sơ sinh, người cao tuổi, người bị suy giảm miễn dịch,…) theo khuyến cáo của WHO và các quy định của Việt Nam.
- Theo dõi, phát hiện và xử trí kịp thời các tình trạng nặng, biến chứng của bệnh.
Phân tuyến điều trị
- Tại y tế xã/phường, quận/huyện: Ca bệnh không triệu chứng, ca bệnh nhẹ có các triệu chứng thông thường của bệnh.
- Tuyến tỉnh, trung ương: ca ệnh nặng hoặc có nguy cơ trở nặng (trẻ sơ sinh, người bị suy giảm miễn dịch, người cao tuổi, bệnh nền, phụ nữ mang thai); ca bệnh có biến chứng nặng.
- Các dấu hiệu nguy hiểm của bệnh cần theo dõi, xem xét chuyển tuyến điều trị:
- Giảm thị lực.
- Giảm ý thức, hôn mê, co giật.
- Suy hô hấp.
- Chảy máu, giảm số lượng nước tiểu.
- Các dấu hiệu của nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn.
Người có triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh đậu mùa khỉ nên thông báo ngay cho cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị. Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, các ca bệnh nghi ngờ mắc đậu mùa khỉ có một hoặc nhiều yếu tố dịch tễ:
- Trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng, có tiếp xúc với trường hợp bệnh xác định hoặc trường hợp bệnh có thể, thông qua tiếp xúc vật lý trực tiếp với da hoặc tổn thương da (bao gồm cả quan hệ tình dục), hoặc tiếp xúc với các vật dụng bị ô nhiễm như quần áo, giường, đồ cùng cá nhân của người bệnh.
- Có tiền sử đi du lịch đến các quốc gia có lưu hành bệnh đậu mùa khỉ trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng.
- Có bệnh cảnh lâm sàng nghi bệnh đậu mùa khỉ.
Ca bệnh xác định là trường hợp có kết quả xét nghiệm sinh học phân tử dương tính với virus đậu mùa khỉ. Dựa trên triệu chứng sốt, phát ban và hạch to, cần chẩn đoán phân biệt bệnh đậu mùa khỉ với các bệnh đậu mùa, thuỷ đậu, herpes lan tỏa và tay chân miệng.
Triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ.
Trong trường hợp bệnh nhân được phép chữa trị đậu mùa khỉ tại nhà theo phác đồ điều trị của bác sĩ, cần tuân thủ nghiêm ngặt những điều cần lưu ý sau:
- Chăm sóc và bảo vệ những vùng bị tổn thương để vết ban tự khô, không được chạm vào tổn thương ở miệng và mắt.
- Cách ly bệnh nhân tại phòng riêng, tránh tiếp xúc với người khác.
- Sử dụng phòng tắm riêng và vệ sinh sạch sẽ sau mỗi lần sử dụng.
- Làm sạch các bề mặt thường xuyên chạm vào với xà phòng hoặc chất khử trùng gia dụng. Tránh quét hoặc hút bụi vì có thể làm lây lan virus, khiến người khác bị nhiễm bệnh.
- Sử dụng vật dụng riêng như khăn tắm, ga giường, thiết bị điện tử
- Tự giặt riêng quần áo, khăn mặt…
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, nước, nước rửa tay có cồn.
Sử dụng thuốc:
Hiện chưa có thuốc đặc hiệu điều trị đậu mùa khỉ. Tiêm vaccine đậu mùa có thể phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ. Tuy nhiên hiệu quả của vaccine đậu mùa giảm dần theo thời gian.
Cách điều trị bệnh đậu mùa khỉ tùy thuộc vào tình trạng bệnh và thể trạng của từng bệnh nhân. Khi phát hiện triệu chứng nghi ngờ đậu mùa khỉ, người dân nên báo ngay cho các đơn vị y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng phác đồ, tránh nguy cơ lây lan và bùng phát thành đại dịch.
2. Cách nào để phòng bệnh đậu mùa khỉ?
Theo Cục Y tế dự phòng, các biện pháp phòng ngừa chung để tránh lây nhiễm đậu mùa khỉ bao gồm:
- Tránh tiếp xúc với người/động vật có thể bị bệnh (bao gồm cả động vật bị bệnh hoặc đã chết ở những khu vực xảy ra bệnh đậu mùa ở khỉ).
- Tránh tiếp xúc với vật dụng, bề mặt có nguy cơ nhiễm virus đậu mùa khỉ như khăn trải giường, quần áo người bệnh.
- Cách ly, điều trị người bệnh tại cơ sở y tế.
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và các dung dịch sát khuẩn thông thường sau khi tiếp xúc với người/động vật nghi ngờ nhiễm bệnh.
- Sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân khi chăm sóc người bệnh.
- Thực hiện đánh giá nguy cơ phơi nhiễm theo các quy định để có biện pháp xử trí phù hợp.
- Phòng bệnh đặc hiệu bằng vaccine: Sử dụng vaccine để phòng bệnh đậu mùa khỉ cho những nhóm đối tượng có nguy cơ cao.
- Phòng lây nhiễm tại các cơ sở điều trị: Thực hiện nghiêm ngặt việc cách ly các trường hợp bệnh nghi ngờ, có thể và xác định. Tuân thủ các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn, phòng lây nhiễm đối với cán bộ y tế, người chăm sóc người bệnh.
Mời độc giả xem thêm video:
Bệnh đậu mùa khỉ được Bộ Y tế xếp vào bệnh truyền nhiễm nhóm B
