Trong thời gian gần đây đã xảy ra một số vụ ngộ độc do thu hái, ăn các loại quả rừng có chứa độc tố tự nhiên tại các tỉnh miền núi phía Bắc. Điển hình là vụ ngộ độc tại tỉnh Cao Bằng vào ngày 01/8/2014 làm 10 người mắc trong đó có 03 người tử vong; tại tỉnh Hà Giang vào ngày 02/8/2014 làm 03 người mắc trong đó có 02 người tử vong do ăn quả hồng trâu.
Độc tính của quả hồng trâu
Sau khi có thông tin, các cơ quan chức năng đã phối hợp với Trung tâm phòng chống nhiễm độc - Học viện Quân y, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật thuộc Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam đã điều tra, lấy mẫu, định loài và nghiên cứu độc tính. Kết quả như sau:
Loài thực vật gây ra các vụ ngộ độc trên là cây hồng trâu (Capparis versicolorGriff), họ Màn màn (Capparaceae). Tên gọi theo địa phương khác là: cây rom, cây mề gà, cây khua mật, cây móc quạ (Thái Nguyên), chi pản sloa (Cao Bằng)... Cây hồng trâu thường mọc ở khu vực núi đá, nó thuộc dạng cây dây leo, vỏ thân cây màu xanh nhạt, có gai nhọn, cứng. Lá cây to gần bằng 2 ngón tay người lớn, dài từ khoảng 11-12 cm, màu của lá xanh đậm. Quả tròn to gần bằng quả trứng gà, vỏ nhẵn mượt không có lông, quả non vỏ màu xanh nhạt, khi quả chín vỏ có màu tím và hơi mềm, bửa vào trong có lớp vỏ mầu hồng, mỗi quả có từ 4 - 6 hạt, các hạt có một lớp cùi màu trắng đục, nhiều nước và mềm bao bọc, bên trong cùi có một hạt to bằng hạt ngô có màu tím và hơi dẹp. Quả hồng trâu chín vào thời gian tháng 6, 7, 8 hằng năm.
Độc tố của quả hồng trâu là alcaloid, chứa chính trong nhân hạt (chưa thấy trong cùi) của quả. Độc tính của chúng tác động chủ yếu lên tế bào cơ tim và gây phù phổi cấp. Thử nghiệm trên động vật cho thấy liều tối thiểu gây chết qua đường tiêu hóa của hạt có cả cùi đối với thỏ là 18g/kg thể trọng, đối với chuột cống trắng là 72g/kg thể trọng (động vật chết do suy hô hấp và trụy tim mạch).
Xử trí ngộ độc quả hồng trâu
Hiện không có thuốc điều trị đặc hiệu, điều trị căn nguyên và điều trị triệu chứng là chủ yếu; cần vận chuyển nạn nhân đến bệnh viện bằng xe cơ giới (tuyệt đối không để bệnh nhân đi bộ); gây nôn, rửa dạ dày càng sớm càng tốt, uống than hoạt với liều 1-2 g/kg thể trọng kèm theo 4-6 gói sorbitol (nếu không có thể cho uống lòng trắng trứng), tăng cường thải độc tố, duy trì chức năng sống (trợ tim, trợ hô hấp, chống co giật, chống phù phổi cấp), xét nghiệm, theo dõi và điều chỉnh chất điện giải trong máu.
Để phòng chống hiệu quả những trường hợp ngộ độc tương tự cần tuyệt đối không ăn quả hồng trâu và cũng như các loài quả dại khác kể cả chỉ ăn thử nghiệm một lần.
Chính quyền và y tế địa phương cần tích cực tuyên truyền để người dân có ý thức không ăn các loại quả dại, đặc biệt là những quả dại chưa biết để phòng ngộ độc.
(Theo Cục An toàn vệ sinh thực phẩm)
