Mới đây, một đôi bạn trẻ đang yêu dại dột cùng rủ nhau uống thuốc trừ sâu tự tử. Khi phát hiện, việc xử lý không kịp thời dẫn đến kết quả một người chết và người còn lại cũng chịu ảnh hưởng nặng nề cả thể xác lẫn tinh thần.
Triệu chứng nhiễm độc hóa chất thuốc trừ sâu thường được biểu hiện dấu hiệu cấp tính qua đường da và đường tiêu hóa. Thực tế ghi nhận dấu hiệu và triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào loại hóa chất gây ngộ độc và đôi khi có thể nhầm lẫn đối với một số bệnh khác trên lâm sàng.
Dấu hiệu ngộ độc thuốc trừ sâu
Khi bị ngộ độc thuốc trừ sâu, cơ thể có những dấu hiệu đặc trưng như tình trạng sức khỏe chung rất yếu và rất khó chịu. Da bị kích thích, có cảm giác bỏng, rát, toát mồ hôi nhiều, da xạm tái. Mắt bị ngứa, cũng có cảm giác bỏng, rát, chảy nước mắt, nhìn mờ, đồng tử mắt bị co lại hay giãn ra. Hệ thống tiêu hóa bị ảnh hưởng với cảm giác bỏng rát ở miệng và họng, tiết nước bọt nhiều, nôn, mửa, đau bụng và tiêu chảy. Hệ thần kinh bị tác động với triệu chứng nhức đầu, chóng mặt, rối loạn tâm thần, co giật, choáng váng, nói líu lưỡi, không có ý thức. Hệ hô hấp cũng biểu hiện triệu chứng ho, tức ngực, khó thở và thở khò khè...
Khi đối diện với nạn nhân nghi ngờ bị ngộ độc thuốc trừ sâu, cần khai thác thêm các thông tin có liên quan từ người nhà cung cấp như nạn nhân có làm việc và tiếp xúc với thuốc trừ sâu không? Các dấu hiệu bị nhiễm độc xảy ra như thế nào? Có biết chính xác loại hóa chất thuốc trừ sâu nào nạn nhân dùng phun trong nông nghiệp, uống nhầm hay sử dụng để tự tử? Lượng thuốc trừ sâu uống vào người nhiều hay ít? Nạn nhân uống thuốc trừ sâu từ thời gian nào? Ngoài ra, cần xem xét kỹ các thông tin ghi nhận được trên bao bì, dụng cụ dùng để phun và nhãn, mác hóa chất thuốc trừ sâu.
Xử trí sơ cấp cứu ngộ độc
Trong trường hợp nạn nhân ngộ độc nặng thuốc trừ sâu có thể bị ngừng thở, vì vậy phải khẩn trương tiến hành phương pháp hô hấp nhân tạo. Phải xem xét thật kỹ trước khi thực hiện, nếu thấy nạn nhân không uống thuốc trừ sâu nhưng bị nhiễm độc qua đường khác thì có thể hô hấp nhân tạo bằng thổi miệng. Đặt nạn nhân nằm ngửa với tư thế ngửa cổ và một tay giữ sau gáy. Một tay khác đặt lên trán và dùng ngón tay cái, ngón tay trỏ giữ mũi không cho không khí thoát ra. Đặt miệng áp sát và thổi mạnh vào miệng của nạn nhân. Phải thổi hơi đủ mạnh vào miệng nạn nhân để làm phồng được phổi, khi thổi hơi phải nhìn vào ngực nạn nhân để xem phổi có phồng lên hay không. Nếu phục hồi được hô hấp thì thấy ngực thở phồng lên, khi đó không cần thổi nữa mà để nạn nhân tự thở ra. Thổi hơi mạnh tiếp tục thêm một lần nữa, cứ như vậy thực hiện từ 10 - 12 lần trong một phút, mỗi lần thổi trong vòng 5 giây.
Việc hô hấp nhân tạo cần phải thực hiện kiên trì cho đến khi cứu sống được nạn nhân. Nếu phát hiện nạn nhân có uống thuốc trừ sâu thì phương pháp hô hấp nhân tạo bằng thổi hơi qua miệng không được sử dụng vì sẽ gây nguy hiểm cho người sơ cấp cứu, trường hợp này phải hô hấp nhân tạo bằng máy thở hỗ trợ.
Nếu gặp trường hợp hóa chất thuốc trừ sâu bám dính vào vào da và mắt, cần phải rửa ngay mắt bằng một lượng nước sạch nhiều trong thời gian 5 phút. Cởi ngay quần áo thấm ướt hóa chất đang mặc trên người và chuyển ngay nạn nhân ra khỏi nơi bị nhiễm độc. Cần tắm cho nạn nhân bằng cách dội nước sạch và xà phòng trong vòng 10 phút. Nếu không có sẵn nguồn nước tại chỗ, cần lau da bằng quần áo và giấy lau để làm sạch hóa chất thuốc trừ sâu bám dính.
Cần chú ý không nên kích thích làm cho nạn nhân nôn mửa trừ khi biết đích xác nạn nhân có uống loại hóa chất thuốc trừ sâu dạng độc tính cao và chưa cho uống thuốc chống độc vội khi chưa chẩn đoán xác định được. Không nên cho nạn nhân nôn mửa khi uống phải dạng hóa chất dầu phụ hoặc các sản phẩm pha như dầu diezel, dầu hỏa vì có thể gây ra hiện tượng xông hơi của hóa chất qua chất nôn mửa và điều này có thể làm tăng độ nguy hiểm nhiễm độc nhiều hơn nhiễm độc chỉ đơn thuần qua đường tiêu hóa. Cần xem kỹ nhãn, mác của sản phẩm để đánh giá hóa chất có độ độc tính cao. Chú ý chỉ nên kích thích cho nôn mửa nếu nạn nhân còn tỉnh táo. Cần để nạn nhân ở tư thế đứng hay ngồi và móc họng cho nạn nhân nôn mửa. Sau đó, bất kỳ nạn nhân có nôn mửa hay không nôn mửa đều cho uống than hoạt với nửa cốc nước sạch và lặp lại cho đến khi có thể cho uống thuốc chống độc được.
Nạn nhân sau khi được sơ cấp cứu cần chuyển ngay đến bệnh viện nơi gần nhất. Mức độ điều trị nạn nhân bị nhiễm độc thuốc trừ sâu phải tuân theo hướng dẫn quy định của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đồng thời danh sách các độc chất cần được thông báo cụ thể đến các cơ sở y tế
Xử trí điều trị và phòng ngừa ngộ độc
Khi chuyển đến bệnh viện hay cơ sở y tế, cần giữ cho nạn nhân ở tư thế nằm nghỉ vì mỗi khi bị nhiễm độc hóa chất thuốc trừ sâu loại phosphore hữu cơ hay carbamate thì thường xảy ra tình trạng xấu khi di chuyển. Phải đặt nạn nhân nằm với tư thế đầu dốc. Nếu nạn nhân hôn mê thì đẩy mặt ngửa ra với động tác đẩy cằm ra, kéo trán vào nhằm tạo nên sự thoáng khí ở đường thở. Cần đắp chăn ấm nếu nạn nhân cảm thấy lạnh và làm mát bằng cách chườm nước lạnh nếu mồ hôi ra nhiều. Chú ý khi nạn nhân nôn mửa nên thận trọng vì họ có thể hít chất nôn mửa vào đường hô hấp. Khi nạn nhân có hiện tượng co giật nên dùng vật cản đệm vào răng để phòng chấn thương miệng, lưỡi. Không cho phép nạn nhân hút thuốc và uống rượu trong thời gian điều trị. Không cho nạn nhân uống sữa, chỉ cho uống nước sạch, nước đun sôi để nguội.
Để phòng ngừa nhiễm độc thuốc trừ sâu trong quá trình lao động, công tác có tiếp xúc với hóa chất độc hại thì người đi phun hoặc tẩm hóa chất phải đội mũ, mang khẩu trang, đi ủng, mang găng tay và mặc quần áo bảo hộ lao động. Thời gian lao động được rút ngắn từ 1 - 2 giờ để tắm, giặt quần áo và rửa, bảo quản dụng cụ. Không ăn uống, hút thuốc lá khi đang làm việc có tiếp xúc với thuốc trừ sâu. Khi phun hay tẩm hóa chất, gia đình phải dọn dẹp, che chắn các dụng cụ nấu nướng, đựng thức ăn. Khi phun hóa chất ở trong nhà, tất cà mọi người phải ra ngoài, sau từ 10 - 15 phút mới được vào nhà. Một số loại hóa chất thuốc trừ sâu hiện nay sử dụng để phun vào tường vách nếu sau khi phun người để lưng trần dựa vào thì sẽ bị nóng rát nên cẩn thận không được tiếp xúc với về mặt phun. Khi bị bám dính hóa chất vào tay, chân. mặt... cẩn rửa ngay bằng xà phòng và nước sạch.
TTƯT.BS. NGUYỄN VÕ HINH
