Chất thải y tế cần được thu gom, xử lý đúng cách
Trong bối cảnh hệ thống y tế ngày càng phát triển, khối lượng chất thải y tế phát sinh cũng ngày một gia tăng, đặt ra thách thức lớn đối với công tác quản lý môi trường và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Chất thải y tế, đặc biệt là chất thải nguy hại, nếu không được thu gom, xử lý đúng quy định có thể trở thành nguồn lây nhiễm nguy hiểm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và con người. Do đó, việc đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm trong lĩnh vực này là yêu cầu cấp thiết và mang tính chiến lược lâu dài.
Chất thải y tế, đặc biệt là chất thải nguy hại, nếu không được thu gom, xử lý đúng quy định có thể trở thành nguồn lây nhiễm nguy hiểm.
Rác thải y tế không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là thách thức đối với sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững. Hiện nay, rác thải y tế được xử lý bằng nhiều phương pháp như thiêu đốt, tiệt trùng nhiệt ướt, xử lý hóa học và chôn lấp an toàn. Tuy nhiên, nếu việc quản lý và xử lý không đúng quy trình có thể dẫn đến ô nhiễm đất, nước, không khí, làm lây lan dịch bệnh và gây nguy hiểm cho cộng đồng.
Chính vì thế, ngoài nâng cao nhận thức, ý thức cho người dân thì việc tăng cường quy định quản lý và áp dụng công nghệ xanh trong xử lý chất thải là những giải pháp quan trọng nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của rác thải y tế đối với môi trường và sức khỏe con người.
Nguồn phát sinh chất thải y tế phát sinh chủ yếu tại các bệnh viện; các cơ sở y tế khác như trung tâm vận chuyển cấp cứu, phòng khám sản phụ khoa, nhà hộ sinh, phòng khám ngoại trú, trung tâm lọc máu; các trung tâm xét nghiệm và nghiên cứu y sinh học; ngân hàng máu... và đặc biệt ở các khu vực xét nghiệm, khu phẫu thuật, bào chế dược. Hầu hết các chất thải y tế đều có tính chất độc hại và tính đặc thù khác với các loại chất thải khác.
Theo số liệu thống kê của Bộ Y tế, cả nước có 51.962 cơ sở y tế, bao gồm 13.641 cơ sở y tế công lập và 38.321 cơ sở y tế ngoài công lập, trong đó có 73 cơ sở y tế công lập tuyến trung ương (42 bệnh viện; 31 cơ sở khác); 838 cơ sở y tế công lập tuyến tỉnh (428 bệnh viện; 410 cơ sở y tế dự phòng); 1.599 cơ sở y tế công lập tuyến huyện (570 bệnh viện; 649 trung tâm y tế tuyến huyện và 380 phòng khám đa khoa khu vực); 11.131 trạm y tế xã; 321 bệnh viện ngoài công lập; 38.000 phòng khám ngoài công lập.
Với số lượng cơ sở y tế lớn, các nguồn phát thải cũng theo đó ngày càng gia tăng. Đây cũng là áp lực lớn đối với công tác quản lý, xử lý chất thải, nước thải y tế trong thời gian tới. Với tổng lượng nước thải y tế phát sinh trung bình 130.000 m3/ngày, đêm; tổng lượng chất thải rắn y tế phát sinh trung bình khoảng 441 tấn/ngày, trong đó chất thải rắn y tế nguy hại là 71,5 tấn/ngày trên cả nước thì yêu cầu đặt ra đối với công tác kiểm soát nguồn thải, xử lý chất thải càng nặng nề.
Để rác thải y tế không làm ảnh hưởng đến người bệnh
Thông tư số 20/2021/TT-BYT quy định rất cụ thể về hoạt động thu gom chất thải y tế, nhất là chất thải lây nhiễm; chất thải không lây nhiễm; chất thải thông thường.
Cụ thể, đối với thu gom chất thải y tế lây nhiễm: Cơ sở y tế phải quy định luồng đi và thời điểm thu gom chất thải lây nhiễm phù hợp để hạn chế ảnh hưởng đến khu vực chăm sóc người bệnh và khu vực khác trong cơ sở y tế; Dụng cụ thu gom chất thải phải bảo đảm kín, không rò rỉ dịch thải trong quá trình thu gom; Chất thải lây nhiễm phải thu gom riêng từ nơi phát sinh về khu vực lưu giữ chất thải tạm thời trong cơ sở y tế. Trước khi thu gom, túi đựng chất thải phải buộc kín miệng, thùng đựng chất thải phải có nắp đậy kín.
Rác thải y tế cần xử lý.
Chất thải có nguy cơ lây nhiễm cao phải xử lý sơ bộ ở gần nơi phát sinh chất thải để loại bỏ mầm bệnh bằng thiết bị khử khuẩn. Đối với cơ sở y tế không có thiết bị khử khuẩn chất thải, trước khi thu gom túi đựng chất thải có nguy cơ lây nhiễm cao phải buộc kín miệng túi và tiếp tục bỏ vào túi đựng chất thải lây nhiễm thứ 2, buộc kín miệng túi và bỏ vào thùng thu gom chất thải lây nhiễm, bên ngoài thùng có dán nhãn "CHẤT THẢI CÓ NGUY CƠ LÂY NHIỄM CAO", được thu gom, lưu giữ riêng tại khu lưu giữ chất thải lây nhiễm để xử lý hoặc chuyển cho đơn vị có chức năng xử lý theo quy định;
Chất thải lây nhiễm dạng lỏng thu gom vào hệ thống thu gom nước thải y tế của cơ sở y tế và quản lý theo quy định về quản lý nước thải y tế; Tần suất thu gom chất thải lây nhiễm từ nơi phát sinh về khu lưu giữ chất thải trong khuôn viên cơ sở y tế tối thiểu một lần một ngày. Đối với các cơ sở y tế có lượng chất thải lây nhiễm phát sinh dưới 05 kg trong một ngày, chất thải lây nhiễm được thu gom với tần suất tối thiểu một lần một ngày, chất thải lây nhiễm sắc nhọn được thu gom tối thiểu là một lần một tháng.
Đối với thu gom chất thải nguy hại không lây nhiễm: Chất thải nguy hại không lây nhiễm được thu gom, lưu giữ riêng tại khu lưu giữ chất thải trong cơ sở y tế; Thiết bị y tế bị vỡ, hỏng, đã qua sử dụng thải bỏ có chứa thủy ngân được thu gom và lưu giữ riêng trong các hộp bằng nhựa hoặc các vật liệu phù hợp, bảo đảm không bị rò rỉ, phát tán hơi thủy ngân ra môi trường.
Bên cạnh đó, thông tư cũng quy định về thu gom chất thải rắn thông thường; Thu gom chất thải lỏng không nguy hại; Khí thải; Thu gom nước thải.
Bảo vệ môi trường y tế là trách nhiệm của không chỉ riêng ngành y tế mà cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban, ngành liên quan như tài nguyên môi trường, công an, quản lý thị trường, chính quyền địa phương và đặc biệt là sự giám sát của người dân. Bên cạnh đó, cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến quy định pháp luật về quản lý chất thải y tế tới đội ngũ cán bộ y tế, nhân viên vệ sinh và cả bệnh nhân, người nhà bệnh nhân – những người trực tiếp tiếp xúc với hệ thống y tế hàng ngày.Phân loại tại nguồn là bước quan trọng nhất. Cần trang bị đầy đủ các loại thùng rác riêng biệt với màu sắc và biểu tượng rõ ràng cho từng loại chất thải (nguy hại lây nhiễm, nguy hại không lây nhiễm, tái chế, thông thường).
Cần khuyến khích và đầu tư vào các công nghệ xử lý rác thải y tế tiên tiến, thân thiện với môi trường như hấp tiệt trùng, khử khuẩn bằng sóng vi ba (lò vi sóng). Các công nghệ này giúp tiêu diệt mầm bệnh hiệu quả mà không phát sinh khí thải độc hại.
Thay vì mỗi cơ sở tự xử lý, cần xây dựng các khu xử lý rác thải y tế tập trung theo cụm địa lý, sử dụng công nghệ cao để đảm bảo xử lý triệt để và kiểm soát chặt chẽ. Giám sát và kiểm tra định kỳ: Các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc tuân thủ các quy định về quản lý rác thải y tế tại các cơ sở y tế. Áp dụng các chế tài xử phạt nghiêm minh đối với các trường hợp vi phạm.
