Nhà sát bên người nguy cơ cao nhưng khai báo xa... 2km
Trung tuần tháng 2, gia đình 4 người của anh Nguyễn Quốc Ng. (33 tuổi, xã Sơn Lôi, Bình Xuyên, Vĩnh Phúc) về quê vợ ở xã Nghi Xuân, Nghi Lộc để tránh dịch. Lúc này, tâm dịch COVID-19 ở Sơn Lôi đang bùng phát mạnh, toàn xã đã cách ly, hạn chế đến mức cao nhất người ra vào.
Nhận được thông tin có gia đình đến từ vùng dịch, nhà chức trách huyện Nghi Lộc cũng như xã Nghi Xuân đã khẩn trương phun hóa chất khử trùng toàn xóm, đồng thời triển khai việc cách ly. Trong thời gian cách ly 14 ngày, chính quyền đã cung cấp nhu yếu phẩm, ngoài ra, hàng xóm cũng tận tình giúp đỡ họ. Nhưng không ai ngờ, gia đình này lại khai báo y tế gian dối. “Lúc gặp gia đình này, ban đầu thì họ khai ở Sơn Lôi, nhà họ cách rất xa người mắc COVID-19 - khoảng 2km. Khi cách ly xong 14 ngày, họ thừa nhận, ở xã Sơn Lôi, gia đình có mở tiệm bán tạp hóa và bên cạnh nhà có người xác định dương tính với COVID-19”, lãnh đạo Trung tâm y tế huyện Nghi Lộc kể.
Thời gian qua, có thể nói, cả hệ thống chính trị đã phải vào cuộc phòng chống dịch bệnh COVID-19. Nỗ lực đó đã mang lại nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn nhiều trường hợp chỉ vì sự ích kỷ của bản thân, vì không muốn phải cách ly đã gian dối khai báo y tế. Chỉ vì một vài cá nhân, nỗ lực của cả đất nước trong gần 2 tháng trời đã đổ xuống sông, xuống biển.
TTƯT.BSCKII Nguyễn Xuân Hồng - Phó Giám đốc Sở Y tế Nghệ An cho biết, nếu bệnh nhân COVID-19 số 17 (26 tuổi, Hà Nội) khai báo trung thực, chính xác thì đã được cơ quan chức năng cách ly ngay từ khi bước xuống máy bay. Hậu quả sẽ không phức tạp như hiện tại.
Du khách khai báo y tế tại Cửa khẩu Quốc tế Nậm Cắn, Kỳ Sơn, Nghệ An.
Lỗ hổng ý thức
Trao đổi về vấn đề này, BS. Luyện Văn Trịnh - Trưởng phòng Nghiệp vụ y (Sở Y tế Nghệ An) cho rằng, thời gian tới, cần tăng cường kiểm soát để phát hiện sớm những trường hợp khai báo gian dối mặc dù công việc này được dự báo rất khó khăn, phụ thuộc nhiều vào sự ý thức của mỗi người dân.
“Nếu người lao động từ nước ngoài về, ngoài hộ chiếu còn có thẻ lao động, trên đó ghi rõ làm việc chỗ nào, có phải từ vùng dịch về hay không. Còn những người đi hội thảo ở nước ngoài về thì có thẻ hội thảo ghi rõ địa điểm. Chúng ta cần căn cứ vào những hồ sơ này để kiểm soát”, BS. Trịnh nói và cho hay. Tuy nhiên, có nhiều trường hợp rất khó kiểm soát, đó là đi du lịch ở nước ngoài về, đặc biệt là ở các nước EU - nơi mà có thể qua lại giữa các nước dễ dàng.
Hiện nay, nhiều cách chống gian lận khai báo y tế cũng đã được áp dụng tại các cửa khẩu như đối chiếu thông tin khai báo giấy tờ cá nhân, thẻ lưu trú. Nhân viên kiểm dịch cũng khai thác sâu về tiền sử dịch tễ, phối hợp với công an điều tra về quá trình di chuyển, xác minh thông tin trên tờ khai y tế thông qua bên thứ ba...
Các nhân viên chịu trách nhiệm sàng lọc tại cửa khẩu chuẩn bị bộ câu hỏi để kiểm tra trong trường hợp nghi ngờ, ví dụ hỏi đặc điểm địa bàn sinh sống tại nước ngoài, các khu vực đã đi qua. Một số trường hợp nhân viên kiểm dịch gọi điện thoại tại chỗ để xác minh số điện thoại, kiểm tra địa chỉ cư trú thông qua công an địa phương...
Trong khi đó, BS. Võ Văn Thắng - Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Nghi Lộc, Nghệ An cho rằng, không thể cứ trông chờ vào sự trung thực của người dân. Bởi tâm lý của nhiều người muốn giấu diếm bản thân đến từ vùng dịch để trốn tránh việc cách ly cũng như sợ bị người dân xung quanh kỳ thị. Theo BS. Thắng, hiện nay, ngành y tế phải cử từng tổ công tác đến từng nhà dân có người đang ở nước ngoài để thu thập thông tin, lập danh sách cụ thể. Để khi những người này về nước sẽ dễ dàng phân loại để cách ly theo đúng quy định. Trong quá trình thu thập, phải tuyên truyền để người dân biết được việc khai báo không trung thực sẽ bị xử phạt. “Chúng ta phải dựa vào các quy định của pháp luật vì trên thực tế đã có luật rõ ràng. Nhưng luật chưa phổ biến nên người dân không biết”, BS. Thắng nói.
Các hình thức xử phạt đối với việc không khai báo hoặc khai báo gian dối làm lây lan dịch bệnh, trốn tránh cách ly y tế.
Cụ thể, Điều 10 Nghị định 176/2013/NĐ-CP quy định người nào từ chối hoặc trốn tránh việc áp dụng quyết định cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đối với người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A sẽ bị phạt tiền 5-10 triệu đồng.
Còn theo quy định tại Điều 8 Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 thì hành vi “Che giấu, không khai báo hoặc khai báo không kịp thời các trường hợp mắc bệnh truyền nhiễm theo quy định của pháp luật” là một trong những hành vi bị nghiêm cấm. Do đó, các hành vi trốn tránh các biện pháp phòng tránh dịch bệnh đều bị xử lý. Tùy tính chất và mức độ của hành vi mà người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hay xử lý hình sự.
Theo Điểm a Khoản 2 Điều 6 Nghị định 176/2013/NĐ-CP quy định “Che giấu hiện trạng bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A của bản thân hoặc của người khác mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A” sẽ bị phạt tiền từ 500 ngàn đồng đến 1 triệu đồng.
Về trách nhiệm hình sự, theo Điểm c Khoản 1 Điều 240 BLHS 2015, người nào thực hiện “Hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người” thì bị phạt tiền 50-200 triệu đồng hoặc bị phạt tù 1-5 năm. Nếu hậu quả làm chết người thì khung hình phạt là bị phạt tù 5-10 năm. Nếu hậu quả làm chết 2 người trở lên thì khung hình phạt là bị phạt tù 10-12 năm (Điều 240 BLHS). Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền 20-100 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định 1-5 năm.