Xương mác và các cơ chung quanh giúp xoay ngoài và di chuyển lên trên, ra ngoài khi bàn chân gập mu và nhận lực tải tĩnh tác động lên chân. Khi có bất thường về cẳng chân nên khám và cận lâm sàng để có chẩn đoán xác định và có hướng điều trị, nhất là điều trị bằng Y học cổ truyền giúp phục hồi tổn thương khớp chày mác trên.
Khớp chày mác trên
Có ba khớp ở vùng gọi là khớp gối: khớp chày đùi, khớp bánh chè đùi, và khớp chày mác trên. Khớp chày mác trên là một khớp nhỏ, giữa đầu xương mác và mặt sau dưới ngoài của mâm chày, là khớp trượt di chuyển trước sau, trên - dưới và xoay theo sự xoay của xương chày và bàn chân. Xương mác xoay ngoài và di chuyển lên trên, ra ngoài khi bàn chân gập mu và nhận khoảng 16% lực tải tĩnh tác động lên chân. Các chức năng chính của khớp chày mác trên là phân tán lực xoắn vặn do các vận động của bàn chân và giảm gập góc xương chày ra ngoài. Khớp chày mác và xương mác hấp thụ và kiểm soát lực căng hơn là lực ép lên chi dưới. Phần giữa của xương mác có khả năng chịu được các lực căng nhiều hơn bất kỳ phần nào khác của khung xương.
Xương mác là một xương dài, ở ngoài cẳng chân mảnh khảnh như ống sậy, to hai đầu, trông giống như cái mác (nên gọi là xương mác). Đầu trên còn gọi là chỏm xương mác, mặt trong chởm có một diện khớp tiếp xúc xương chày gọi là khớp chày-mác.
Đau khớp chày mác trên thường là kết quả của viêm khớp. Ngoài ra còn do chấn thương, các khớp xương chày mác thường bị tổn thương do té ngã với bàn chân xoay vào trong và đầu gối gập lại. Những nguyên nhân ít phổ biến hơn là xơ cứng rải rác, nhiễm trùng, u xương. Ngoài ra, đau vùng khớp chày mác trên dễ bị phát triển từ viêm gân, viêm bao hoạt dịch, và các bất thường của dây chằng, sụn tại vùng gối.
Hầu hết bệnh nhân bị đau khớp chày mác trên là đau thứ cấp do vấn đề thoái hóa khớp, viêm khớp sau chấn thương, có đau xung quanh khớp chày mác trên mặt ngoài gối. Động tác duỗi gối và xoay trong làm cho cơn đau tồi tệ hơn; nghỉ ngơi và chườm ấm giúp giảm đau. Cơn đau có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ.
Ngoài cơn đau đã đề cập trước đó, bệnh nhân bị viêm khớp chày mác trên thường giảm dần phạm vi của chuyển động, gây khó khăn cho các động tác đơn giản hàng ngày như đi bộ, leo cầu thang, và vào và ra khỏi ô tô, có thể gây cứng khớp buổi sáng. Đau và hạn chế vận động lâu ngày sẽ gây yếu cơ, và mất sự hỗ trợ từ các cơ và dây chằng cuối cùng làm cho khớp chày mác trên không ổn định. Sự bất ổn này thể hiện rõ khi bệnh nhân cố gắng đi trên các bề mặt không đồng đều hoặc leo cầu thang.
Cận lâm sàng: X-quang đầu gối được chỉ định ở tất cả bệnh nhân có nghi ngờ đau khớp chày mác trên. MRI khớp gối được chỉ định nếu nghi ngờ hoại tử vô trùng hoặc có khối u.
Xoa bóp - bấm huyệt vùng gối bị đau, chú ý mặt ngoài đầu gối
Vuốt cẳng chân: dùng 2 tay người xoa bóp bấm huyệt ép sát vào khối cơ của cẳng chân của người được xoa bóp bấm huyệt, khi thực hiện 2 bàn tay làm luân phiên nhau.
Bóp nắn cơ vùng cẳng chân: để chân chống cẳng chân làm với đùi một góc 1200 người xoa bóp bấm huyệt dùng tay bóp nắn cơ vùng ngoài cẳng chân người được xoa bóp bấm huyệt.
Nhào cơ: dùng 2 tay người xoa bóp bấm huyệt vặn chéo để nhào cơ các nhóm cơ mặt bên ngoài cẳng chân của người được xoa bóp bấm huyệt.
Vuốt cẳng chân / bóp nắn cơ cẳng chân; Tách cơ bụng chân / lắc cơ; Miết quanh khớp gối và xoa bóp mặt ngoài cẳng chân
Tách cơ: dùng các ngón tay người xoa bóp bấm huyệt ấn vào khe của cơ bụng chân và tách ra 2 bên, trong khi đó 2 ngón tay cái người xoa bóp bấm huyệt vẫn đặt ở mặt trước cẳng chân người được xoa bóp bấm huyệt.
Lắc cơ: bàn tay người xoa bóp bấm huyệt áp sát vào khối cơ cẳng chân người được xoa bóp bấm huyệt lắc qua lắc lại vài lần hoặc lắc từ ngoài vào trong.
Vuốt cơ: bàn tay áp sát cơ vùng cẳng chân vuốt các cơ từ cẳng chân lên vùng ngoài khoeo và gối.
Xoa vuốt cẳng chân: cẳng chân thẳng 2 tay xoa vuốt từ cổ chân lên gối sao cho ngoài cẳng chân được xoa bóp đều. Sau đó miết mặt ngoài bằng ngón cái phía ngoài từ cổ chân lên sát xương chày vòng qua dưới gối ra phía ngoài cẳng chân. Vuốt dọc rồi vuốt ngang, miết dọc rồi miết ngang đều khắp vùng cẳng chân chú ý vùng mặt ngoài gối.
Miết quanh khớp gối, chú ý mặt ngoài gối vùng xương chày mác trên: Dùng 2 bàn tay người xoa bóp bấm huyệt áp sát vào trên dưới xương bánh chè (khi chân duỗi ra) quanh xương bánh chè và khớp gối. Miết mặt ngoài khớp gối dọc theo cẳng chân.
Tìm điểm đau và day điểm đau(a thị huyệt): nếu ấn đau vùng mặt ngoài khớp gới thầy đau, nếu điểm đau chói khó chịu (cự án) nên day nhanh mạnh, thời gian ngắn 5 - 10 phút, nếu ấn mặt ngoài khớp gối dễ chịu (thiện án), day ấn nhẹ dễ chịu 15 - 20 phút.
Day ấn huyệt vùng gối: Túc tam lý, Dương lăng tuyền, Tất nhãn...
Vận động khớp gối: người xoa bóp bấm huyệt đứng bên cạnh, để bắp chân người được xoa bóp - bấm huyệt trên cẳng tay, tay kia để vào đầu gối; làm động tác co duỗi vài lần, xem cơ cẳng chân mềm; rồi đột nhiên duỗi chân, ấn mạnh đầu gối để duỗi mạnh ra (có thể phát ra tiếng kêu); làm 1 - 2 lần.
