Cách nào để xe cũ tương thích với xăng E10?
Bộ Công Thương đề xuất từ 1/1/2026, toàn bộ xăng được pha chế, phối trộn, kinh doanh để sử dụng cho phương tiện cơ giới dùng động cơ xăng trên toàn quốc là xăng E10. Giai đoạn 2 (từ đầu năm 2031), toàn bộ xăng được phối trộn, pha chế, kinh doanh để sử dụng xe xăng trên toàn quốc là xăng E15 hoặc xăng sinh học với tỷ lệ phối trộn khác do Bộ trưởng Công Thương quy định.
Chính sách trên được kỳ vọng góp phần giảm phát thải, bảo vệ môi trường, song cũng dấy lên nhiều băn khoăn từ phía doanh nghiệp và người tiêu dùng về tính khả thi cũng như chi phí phát sinh.
Xăng E10 dễ dàng hấp thụ nước trong không khí gây khó khăn cho quá trình bảo quản.
Ông Phạm Đức Nam (Từ Liêm, TP Hà Nội) cũng lo ngại xăng E10 ảnh hưởng động cơ xe, bộ phận nạp piston, đặc biệt là các chi tiết bằng cao su, nhựa, nhôm dễ bị hư hỏng nhanh hơn so với xăng khoáng. Anh cho biết từng dùng xăng E5 và cảm nhận rõ khi vặn ga xe thường bị khựng, giật, nhất là lúc khởi động nên từ đó đến nay chỉ trung thành với xăng RON 95.
"Tôi cho rằng do trước đây Nhà nước đã không công bố và yêu cầu các hãng sản xuất xe hơi phải đáp ứng nhiên liệu sinh học E10 từ năm nào, nên các hãng chỉ sử dụng vật liệu dây dẫn nhiên liệu, bơm nhiên liệu phù hợp xăng khoáng thôi, không phù hợp cho việc sử dụng xăng sinh học E10". Ông Phạm Đức Nam cho rằng, nhà nước đã cấp phép cho các hãng sản xuất, nhập khẩu, bán xe tại Việt Nam. Vì vậy Nhà nước cần có giải pháp cho các xe không tương thích xăng E10.
Bộ Công thương thừa nhận xăng E5RON92 đã được bán trên phạm vi toàn quốc nhưng tỷ lệ tiêu thụ có xu hướng giảm, từ mức trên 40% tổng lượng xăng tiêu thụ trong nước giai đoạn 2018-2019 xuống còn khoảng 20% từ năm 2023 đến nay. Nguyên nhân một phần do tâm lý hoài nghi về tác động đối với động cơ vẫn tồn tại ở nhiều nhóm người tiêu dùng.
Điều này không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà tại nhiều quốc gia khác, tình trạng cũng tương tự. Nhưng hiện nay, xăng E10 đang được sử dụng phổ biến, người dân coi đó là xăng thông thường.
Bộ Công Thương dẫn chứng, Philippines có số lượng ô tô bình quân đầu người thấp hơn tại Việt Nam, năm 2019 ước tính dưới 50 ô tô/1.000 người (Philippines có nhiều xe máy và xe jeepney, thay vì ô tô cá nhân). Độ tuổi trung bình của ô tô là khoảng 11-12 năm, tương tự như Việt Nam và Thái Lan, cho thấy số lượng đáng kể những phương tiện từ những năm 2000.
Quốc gia Đông Nam Á này triển khai chương trình xăng pha ethanol thông qua Đạo luật nhiên liệu sinh học năm 2006 (RA 9367), bắt đầu với E5 và sau đó bắt buộc sử dụng E10 trong tất cả các loại xăng trên toàn quốc từ tháng 4/2023. Theo đó, mọi loại xăng được bán ra (bất kể chỉ số octan) phải chứa 10% ethanol.
Trong khi tại Việt Nam hiện vẫn tồn tại song song nhiều loại xăng (E5 RON92 và RON95), thì ở Philippines, E10 đã trở thành loại nhiên liệu mặc định cho tất cả người dùng. Điều này đồng nghĩa, nếu phương tiện không tương thích với E10 thì gần như không có lựa chọn thay thế khả thi. Do đó, đảm bảo khả năng tương thích của đội xe là mối quan tâm đặc biệt tại thời điểm ban hành lệnh.
Sau khi tham khảo ý kiến của các nhà sản xuất ô tô và nghiên cứu dữ liệu quốc tế, Bộ Năng lượng Philippines (DOE) đưa ra quan điểm chính thức rằng việc sử dụng xăng pha ethanol 10% là an toàn cho tất cả động cơ xăng, giúp người tiêu dùng bớt lo ngại.
TS Phạm Hữu Tuyến, Trung tâm nghiên cứu các nguồn động lực và phương tiện tự hành (Trường Cơ khí, Đại học Bách khoa Hà Nội), cho biết xăng E10 phù hợp với đa số các phương tiện đang lưu hành, nhưng có thể ảnh hưởng nhất định tới phương tiện thế hệ cũ, sử dụng cơ chế hòa khí. Vì vậy, ông Tuyến khuyến nghị các nhà sản xuất, nhập khẩu ô tô, xe máy ở Việt Nam cần công bố danh sách các mẫu xe tương thích với xăng E10, có khuyến cáo trong trường hợp cần thiết.
Thách thức trong bảo quản xăng E10
Theo PGS.TS Đỗ Văn Dũng, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM, xăng E10 là loại nhiên liệu sinh học, gồm 90% xăng khoáng và 10% ethanol - cồn sinh học sản xuất từ thực vật như ngô, sắn, mía thông qua quá trình lên men và chưng cất. Ở Việt Nam, nguồn ethanol đến từ các nhà máy sản xuất trong nước và nhập khẩu từ Mỹ.
Tại Việt Nam, việc áp dụng xăng sinh học không phải là mới. Từ năm 2017, Chính phủ đã khuyến khích sử dụng xăng sinh học E5 (pha 5% ethanol), nhưng gặp trở ngại về nguồn cung và nhận thức của người dân. Tới nay, với xăng E10, tỷ lệ ethanol đã tăng lên.
"Một trong những lợi ích lớn nhất của xăng E10 là khả năng giảm phát thải khí nhà kính. Ethanol cháy sạch hơn xăng hóa thạch nhờ có nguyên tử oxy trong phân tử, giúp giảm lượng CO2, hydrocarbon (HC) và các chất ô nhiễm khác lên đến 20-30% so với xăng thông thường", ông Dũng nhận xét.
Dù có nhiều lợi ích, song PGS.TS Đỗ Văn Dũng chỉ ra rằng, vấn đề cung cấp và lưu trữ chính là thách thức cho xăng E10. Bởi, ethanol dễ hấp thụ nước từ không khí, dẫn đến phân tách pha, làm nhiên liệu trở nên kém chất lượng và gây hỏng động cơ. Do đó, với khí hậu ẩm ở Việt Nam, các trạm xăng cần đầu tư hệ thống kín để tránh tình trạng này, dẫn đến chi phí ban đầu cao.
Thách thức đặt ra nằm ở việc ethanol là chất có tính hấp thụ nước cao, có thể hấp thụ nước trong không khí nếu như bình nhiên liệu không kín hoàn toàn, dẫn đến hiện tượng tách pha. Hiện tượng này dễ bắt gặp nếu người dùng đổ xăng sinh học và không sử dụng phương tiện trong thời gian dài. Ngoài ra, chất này còn làm ăn mòn các chi tiết máy, bình chứa, đường dẫn xăng... và ảnh hưởng đến các vật liệu cao su.
"Các chủ xe cũng nên lưu ý điều này và kiểm tra độ kín nắp thùng xăng, nhất là khi để lâu không chạy", ông nói.
Về mặt kinh tế, việc chuyển đổi sang sử dụng xăng E10 có thể làm tăng chi phí bảo dưỡng cho một số phương tiện cũ. Dẫn dữ liệu từ một nghiên cứu, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TPHCM cho hay, xăng E10 làm giảm hiệu suất nhiên liệu ở xe máy cũ, tăng tiêu hao lên 2-5%.
PGS.TS Đỗ Văn Dũng cho hay, hầu hết phương tiện hiện đại đều tương thích với xăng E10. Theo danh sách từ ACEA (Hiệp hội Ô tô châu Âu), tất cả ô tô xăng từ năm 2000 trở đi đều an toàn với loại xăng này.
Ở Việt Nam, các hãng như Toyota, Honda và Ford xác nhận xe từ 2011 phù hợp hoàn toàn với xăng E10. Đối với xe máy, hầu hết mẫu từ năm 1986 (như Honda, Yamaha, Harley-Davidson) đều dùng được, miễn là không để xăng lâu trong bình. Trong khi đó, xe mới từ năm 2010 trở đi được tối ưu hóa cho xăng E10, thậm chí hiệu suất xe được cải thiện.
Ngược lại, xe không phù hợp với xăng E10 bao gồm xe ô tô đời cũ trước năm 2000, đặc biệt xe châu Âu như một số mẫu Alfa Romeo trước 2011 hoặc xe yêu cầu xăng octane cao (98+). Xe máy cũ (trước 1986) có thể gặp vấn đề ăn mòn bộ chế hòa khí.
Theo các chuyên gia, mặc dù hầu hết ô tô đời mới đều tương thích với xăng sinh học nhưng mỗi hãng xe đều có những quy định về việc sử dụng nhiên liệu khác nhau. Việc sử dụng không đúng loại nhiên liệu khuyến cáo có thể ảnh hưởng đến chính sách bảo hành. Do đó, người dùng cần kiểm tra loại nhiên liệu phù hợp với ô tô thông qua sách hướng dẫn hoặc liên hệ trực tiếp với đại lý ủy quyền của hãng xe đó.
