Theo các nhà khoa học, đây chỉ là hiện tượng thường gặp do ảnh hưởng của tình trạng rối loạn nội tiết tố nữ ở phụ nữ.
Theo kết quả nghiên cứu có khoảng 60% các cục u trong vú phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ không phải là ung thư và trên 90% nữ ở vào tuổi tiền mãn kinh có thay đổi sợi - bọc tuyến vú và được xem là một biểu hiện của quá trình lão hóa.
Mỗi chu kỳ kinh nguyệt, dưới tác động của nội tiết tố sinh dục estrogen và progesterone, các mô tuyến vú giãn nở, giữ nước lại và căng lên, những vùng có mật độ chắc hơn, khi sờ có cảm giác như bướu. Sau khi hành kinh, các cảm giác này giảm dần rồi trở lại bình thường. Trải qua nhiều chu kỳ kinh nguyệt, việc kích thích này cứ lặp đi lặp lại làm cho mô tuyến vú trở nên chắc và hình thành các nang nhỏ chứa dịch, trong các ống dẫn bị tắc hoặc bị giãn, nhất là khi có tình trạng mất quân bình giữa hai nội tiết tố estrogen và progesterone, ở người tiền mãn kinh hoặc người thường xuyên bị tress. Khi đó, tuyến vú có những vùng bất thường tạo thành những u-cục hay những mảng chắc gồ lên dưới da hoặc những hạt rất nhỏ rải rác khắp hai vú.
Nếu sờ vào sẽ thấy các mảng hoặc dạng cục ở vú, người bệnh có thể nhận biết
Về triệu chứng, đau ở vú là triệu chứng thường gặp nhất, xảy ra ở trong thời kỳ kinh nguyệt, nhất là ở giai đoạn tiền mãn kinh, ở người có bộ ngực dày. Đau có thể xuất hiện ở 1 bên hoặc cả 2 vú, vị trí thường là 1/4 trên - ngoài hoặc vùng 1/2 dưới của vú. Có thể đau lan ra cánh tay cùng bên, mức độ đau và thời gian đau rất thay đổi tùy từng cơ địa mỗi người, có người chỉ đau nhẹ vào 1 tuần lễ trước ngày có kinh, ít đau hơn khi có kinh, có người đau liên tục, hoặc có cảm giác căng ở hai vú. Nếu sờ vào sẽ thấy các mảng hoặc dạng cục ở vú, đây là dấu hiệu thường gặp, người bệnh có thể nhận biết hoặc phát hiện qua siêu âm hay chụp nhũ ảnh. Người bệnh có cảm giác đau hay khó chịu khi ấn vào, một số trường hợp có nang to, tròn, chắc, di động, chứa nhiều dịch tạo cảm giác căng căng khi ấn vào.
Ngoài các triệu chứng trên, người bệnh có thể kèm theo rối loạn kinh nguyệt, đau bụng hoặc đau lưng nhiều khi hành kinh.
Về chẩn đoán, ngày nay siêu âm là phương tiện được chỉ định rộng rãi, không gây độc hại, an toàn, đơn giản, giúp xác định tính chất đặc hay nang, số lượng, vị trí xơ nang tuyến vú. Ngoài ra, có thể kết hợp nhũ ảnh, nhưng chỉ sử dụng khi thật cần thiết, vì gây đau nhiều, có tia phóng xạ và không có giá trị hơn siêu âm, ít áp dụng trong các trường hợp tuyến vú mỏng, hoặc chọc hút bằng kim nhỏ (FNA) khi sang thương dạng đặc.
Về điều trị, để khắc phục tình trạng các triệu chứng đau và tăng nhạy cảm nhiều ở vú, nên chuẩn bị cho mình một trạng thái tâm lý thoải mái, vui vẻ, làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, cân bằng chế độ dinh dưỡng. Nên ăn cơm gạo lứt để bổ sung nhiều vitamin nhóm B, bổ sung lượng calcium có trong bơ sữa, tăng lượng magnesium có trong trái cây rau quả để giảm ứ nước, giảm căng ngực. Tránh các thức ăn có nhiều muối, dùng nhiều thức ăn giàu kali như cam - quýt - chuối; tránh các chất kích thích như rượu - bia - cà phê - thuốc lá; uống nhiều nước; chỉ dùng thuốc giảm đau khi các triệu chứng đau và tăng nhạy cảm nhiều ở vú như paracetamol 500mg, uống không quá 3 viên trong ngày; chườm nóng tại chỗ, dùng nịt ngực thích hợp.
Điều trị ngoại khoa chỉ thực hiện khi các nang chứa dịch to căng đau, và những xơ nang có kết quả siêu âm, nhũ ảnh hay chọc hút bằng kim nhỏ có nghi ngờ ác tính.
