Xét tuyển đại học: Có nên giới hạn số lượng nguyện vọng của thí sinh?

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến về việc giới hạn nguyện vọng xét tuyển đại học của thí sinh để có thể áp dụng trong mùa tuyển sinh năm 2026.

Bao nhiêu nguyện vọng là đủ?

Tại Hội nghị Giáo dục Đại học năm 2025, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho hay trong các năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trương không giới hạn nguyện vọng xét tuyển đại học cho thí sinh nhằm tạo điều kiện thuận lợi, tăng cơ hội đỗ tối đa cho các em. Tuy nhiên, việc này có thực sự tốt cho thí sinh hay không là vấn đề cần xem xét lại.

Vì vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo Bộ đã thực hiện khảo sát lấy ý kiến các cơ sở giáo dục đại học về việc giới hạn nguyện vọng đăng ký xét tuyển của thí sinh. Phiếu khảo sát đưa ra ba phương án: Tối đa 5 nguyện vọng, tối đa 10 nguyện vọng và không giới hạn nguyện vọng.

Giáo sư Nguyễn Đình Đức (Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội) cho hay ông đã nhiều lần lên tiếng về việc cần giới hạn nguyện vọng của thí sinh và cho rằng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quá “chiều” thí sinh khi không giới hạn nguyện vọng xét tuyển.

“Tôi cho rằng tối đa chỉ nên 5 nguyện vọng,” Giáo sư Nguyễn Đình Đức nói. Theo ông Đức, với số lượng nguyện vọng hạn chế, thí sinh sẽ phải cân nhắc kỹ hơn, tìm hiểu kỹ hơn về ngành nghề định theo học, về trường định đăng ký, về việc mình thực sự muốn làm, về tương lai muốn hướng đến, không thể đăng ký ào ào, không có định hướng. Điều này không tốt cho chính các em.

Đây cũng là quan điểm của Giáo sư Nguyễn Đức Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Theo ông Sơn, việc đăng ký nhiều nguyện vọng dàn trải thể hiện sự cam kết nghề nghiệp không rõ ràng, dẫn đến lãng phí. Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cho rằng khi có số lượng nguyện vọng giới hạn, thí sinh sẽ phải tìm hiểu kỹ hơn về ngành nghề mình định theo học có phù hợp với bản thân hay không.

Trong khi đó, Thạc sỹ Phạm Thái Sơn, Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường Đại học Công thương Thành phố Hồ Chí Minh lại cho rằng không nên giới hạn nguyện vọng xét tuyển. Ông Sơn cho hay thực tế tuyển sinh cho thấy với những em điểm cao, khả năng cạnh tranh tốt, thường số lượng nguyện vọng ít hơn. Với thí sinh tầm trung, khoảng từ 18 đến 25 điểm, thường đăng ký nhiều nguyện vọng, nhiều trường để tăng cơ hội trúng tuyển.

Cần định hướng nghề nghiệp sớm

Năm 2025, số lượng nguyện vọng đăng ký xét tuyển đại học của thí sinh đạt kỷ lục với hơn 7,6 triệu nguyện vọng, đây là con số đột biến khi tăng gấp đôi so với con số gần 4 triệu nguyện vọng năm 2024 và 3,4 triệu nguyện vọng năm 2023 trong khi số thí sinh đăng ký xét tuyển chỉ tăng hơn 100.000 em so với năm 2024 và tăng gần 200.000 em với với năm 2023.

Thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho thấy số thí sinh đăng ký 5 nguyện vọng chiếm tỷ lệ cao nhất với 39,6%; có 30,9% thí sinh đăng ký 10 nguyện vọng; 29,5% đăng ký trên 10 nguyện vọng. Đặc biệt có 6,7% thí sinh đăng ký trên 20 nguyện vọng.

Theo bà Nguyễn Thị Nhiếp, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông chuyên Chu Văn An, việc thí sinh đăng ký quá nhiều nguyện vọng cho thấy công tác hướng nghiệp ở bậc trung học phổ thông chưa thực sự đi vào chiều sâu, mới dừng ở mức khuyến khích chứ chưa trở thành quá trình bắt buộc, có hệ thống và có công cụ đánh giá khoa học. Việc lựa chọn nghề thiếu cân nhắc kỹ lưỡng dẫn đến lãng phí thời gian, nguồn lực cá nhân và mất cân đối trong nguồn nhân lực quốc gia.

Nhận thức được tầm quan trọng của định hướng nghề nghiệp, trong nhiều năm qua, Trường Trung học phổ thông chuyên Chu Văn An luôn tổ chức buổi học về định hướng nghề nghiệp, định hướng học tập không chỉ dành cho học sinh lớp 10 và lớp 12 mà còn dành cho cả cha mẹ học sinh. Các buổi học này được tổ chức ngay từ đầu năm học và do Hiệu trưởng đích thân đứng lớp.

Với lớp 10, mục tiêu của buổi học giúp học sinh định hình lộ trình học tập cho 3 năm ở bậc trung học phổ thông, khám phá bản thân và định hướng nghề nghiệp. Với lớp 12, buổi học giúp các em nhìn rõ bức tranh nghề nghiệp, thị trường lao động, cơ hội ngành học, cách thức tuyển sinh của các trường. Học sinh biết đối chiếu năng lực – sở thích – nhu cầu xã hội, xác định ngành, trường, phương thức xét tuyển để có định hướng, xác định mục tiêu, động lực, chiến lược học tập rõ ràng cho năm học cuối cùng, tránh tình trạng chọn nguyện vọng tràn lan.

Trong năm học, các lớp, nhóm lớp tổ chức rất nhiều các chương trình hướng nghiệp (đến các nhà máy, đơn vị kinh doanh, sản xuất…) hoặc mời chuyên gia đến trường tư vấn, chia sẻ…

Theo bà Nhiếp, dù đã tổ chức nhiều hoạt động, trường vẫn tự nhận thức cần làm tốt hơn nữa công tác hướng nghiệp cho học sinh. Việc định hướng nghề nghiệp tốt sẽ giúp học sinh khám phá năng lực, sở thích, nhận diện được điểm mạnh, điểm yếu của bản thân, xác định được giá trị sống mà mình theo đuổi. Các em xác định rõ mục tiêu học tập, từ đó có động lực để vượt qua áp lực, có chiến lược học tập rõ ràng và chủ động, tiết kiệm thời gian và chi phí. Nếu chọn sai ngành, các em sẽ lãng phí thời gian và tiền bạc để học lại và có thể lãng phí cả cuộc đời nếu không đủ can đảm để làm lại.

Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông chuyên Chu Văn An cho rằng để tăng hiệu quả công tác hướng nghiệp cho học sinh cần tích hợp hoạt động hướng nghiệp vào chương trình chính khóa, đào tạo đội ngũ giáo viên tư vấn, đa dạng hình thức trải nghiệm nghề… Bên cạnh đó cần sự đồng hành của phụ huynh, kết nối nhà trường-doanh nghiệp để tăng cường trải nghiệm thực tế cho học sinh và việc tăng cường tư vấn tuyển sinh của các trường đại học./.