Trong thập niên 2010, số lượng T-80 từng bị giảm mạnh do chi phí vận hành cao hơn so với mẫu phổ biến hơn là T-72. Thực tế chiến trường gần đây đã khiến các chỉ huy đánh giá lại: khả năng cơ động vượt trội của T-80 trở thành lý do chính để tăng cường sử dụng loại xe này.
Xe tăng chiến đấu chủ lực T-80. (Nguồn: MW)
Biến thể hiện đại T-80BVM là phiên bản được triển khai rộng rãi nhất hiện nay. Trước khi cuộc xung đột bùng nổ năm 2022, chỉ có 4 đơn vị trang bị T-80BVM; nay con số đã tăng lên 23 đơn vị.
So với các mẫu T-72 và T-90, T-80 nổi bật ở tốc độ tiến và tốc độ lùi cao hơn rõ rệt, tiếng ồn động cơ nhỏ hơn và khả năng khởi động trong điều kiện lạnh tốt hơn — những điểm mạnh quan trọng trong tác chiến cơ động và vận hành trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
Lịch sử sản xuất và quyết định tái khởi động
T-80 từng được sản xuất tại hai trong số ba nhà máy sản xuất xe tăng lớn thời Liên Xô, nhưng sau khi Liên bang tan rã, ưu tiên giảm chi phí đã khiến loại xe này dần mất vị thế. Sản lượng được duy trì ở mức rất thấp trong suốt những năm 1990, chủ yếu để tránh thất nghiệp khu vực và sản xuất chính thức dừng vào năm 2001.
Hiệu suất nổi bật của T-80 trên chiến trường Ukraine được cho là yếu tố then chốt dẫn tới quyết định công bố vào tháng 9/2023, về việc tái khởi động dây chuyền sản xuất T-80, dự kiến bắt đầu lại vào gần cuối thập kỷ. Trong khi chờ sản xuất mới, ngành công nghiệp quốc phòng vẫn có thể cung cấp T-80BVM cho tiền tuyến bằng cách hiện đại hóa các xe T-80B và T-80BV do Liên Xô để lại trong kho.
Các gói nâng cấp cho T-80 bao gồm: trang bị pháo chính 2A46M-4, lắp động cơ mới công suất 1.250 mã lực (tăng khoảng 25% so với trước), khả năng dùng nhiều loại đạn mới, tích hợp giáp phản ứng nổ Relikt và kính ngắm nhiệt cùng nhiều cải tiến khác, tất cả nhằm nâng cao hỏa lực, cơ động và khả năng sống sót của xe trên chiến trường hiện đại.
Đặc điểm kỹ thuật nổi bật
T-80 là một trong hai xe tăng trên thế giới sử dụng động cơ tua-bin khí (bên cạnh M1 Abrams của Mỹ). Mặc dù một số biến thể Abrams nặng tới gần 80 tấn, còn T-80 chỉ vào khoảng 45 tấn, tỷ lệ công suất-trọng lượng của T-80 lớn hơn đáng kể.
Trọng lượng nhẹ hơn của T-80 không đồng nghĩa với đánh đổi về bảo vệ: một số biến thể T-80 có mức độ bảo vệ giáp sánh ngang hoặc vượt trội so với Abrams, T-80 còn được trang bị pháo chính lớn, những yếu tố khiến thiết kế của nó được coi là hiệu quả trong giai đoạn Chiến tranh Lạnh và vẫn có giá trị ngày nay.
Đánh giá từ thực tế tác chiến
Quân đội Nga liên tục ca ngợi hiệu năng chiến đấu của T-80. Một chỉ huy Nga tham gia đối đầu với các đơn vị Ukraine, trong đó có xe tăng Leopard do Đức cung cấp, từng nhấn mạnh vào cuối năm 2023 rằng, tính cơ động của T-80 là lợi thế nổi bật so với Leopard. Ông nói: "Leopard thường bị mắc kẹt trong bùn, còn xe của chúng tôi với động cơ tua-bin khí không sợ bùn hay tuyết tan, nó vượt qua mọi ổ gà". Ông cho rằng khả năng này giúp các đơn vị xe tăng hoạt động linh hoạt trong mọi điều kiện thời tiết, hỗ trợ bộ binh và vượt qua công trình phòng ngự đối phương mà không bị chậm lại.
Dù chi phí sản xuất và bảo trì T-80 cao hơn so với mẫu rẻ hơn như T-90M, việc khôi phục sản xuất được kỳ vọng sẽ làm tăng tỷ lệ đội xe được trang bị T-80 trong lực lượng. Tuy nhiên, vì chi phí là yếu tố quan trọng, T-80 khó có khả năng được sản xuất với số lượng lớn tương đương T-90M. Thay vào đó, T-80 sẽ xuất hiện như một phương tiện cấp chiến thuật có sức mạnh và cơ động cao, được bố trí vào các đơn vị tinh nhuệ và những nhiệm vụ đòi hỏi tốc độ cùng khả năng vượt địa hình.
