Xây đập dâng trên sông Hồng càng sớm càng tốt
Chiều 24/3, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến để nghe báo cáo, cho ý kiến về Quy hoạch thủy lợi lưu vực sông Hồng-sông Thái Bình, lưu vực sông Cửu Long thời kỳ 2022-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Theo báo cáo của Viện Quy hoạch Thủy lợi (đơn vị tư vấn lập quy hoạch), Quy hoạch Thủy lợi lưu vực sông Hồng-sông Thái Bình bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với các quy hoạch về phòng, chống thiên tai và thủy lợi, tài nguyên nước, địa phương; đồng bộ giữa phát triển hạ tầng thủy lợi với phát triển hạ tầng các ngành khác, kế thừa hệ thống thủy lợi đã đầu tư, xây dựng.
Các đại biểu trao đổi về một số nội dung trọng tâm của Quy hoạch thủy lợi lưu vực sông Hồng-sông Thái Bình, lưu vực sông Cửu Long thời kỳ 2022-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Các công trình thủy lợi phục vụ đa mục tiêu, có tầm nhìn dài hạn, nhằm khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn nước, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh nguồn nước, bảo vệ môi trường nước; góp phần phòng, chống thiên tai do nước gây ra, bảo vệ môi trường, sinh thái. Quy hoạch theo hướng "mở" để có thể điều chỉnh, bổ sung linh hoạt theo yêu cầu phát triển kinh tế- xã hội và biến đổi khí hậu, nước biển dâng.
Trên dòng chính, đơn vị tư vấn đề xuất các giải pháp điều tiết hồ chứa thượng nguồn, xây dựng mới một số đập dâng, kiểm soát xâm nhập mặn cửa sông.
Tại các vùng thủy lợi (Trung du, miền núi, đồng bằng sông Hồng) sẽ nâng cấp, sửa chữa, xây dựng mới hồ chứa, đập dâng, trạm bơm, tuyến chuyển nước, cống tiêu… phục vụ tưới, cấp nước và tiêu, thoát nước.
Cùng với giải pháp công trình là giải pháp phi công trình như tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong quy hoạch, xây dựng, quản lý, khai thác công trình thủy lợi, bảo vệ nguồn nước.
Tổng nhu cầu sử dụng đất để thực hiện Quy hoạch khoảng 6.700 ha, số vốn khoảng 105 nghìn tỷ đồng. Các công trình, dự án được đề xuất trong Quy hoạch được xây dựng, tính toán dựa trên các kịch bản phát triển kinh tế-xã hội, biến đổi khí hậu, nước biển dâng khác nhau.
GS.TS Đào Xuân Học, Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam cho rằng việc xây dựng 2 đập dâng Xuân Quan (sông Hồng), Long Tửu (sông Đuống) sẽ tạo thuận lợi rất lớn để lấy nước cho các sông Nhuệ, sông Tích, sông Đáy,… và các hệ thống thủy lợi ven sông nhưng không ảnh hưởng đến khả năng thoát lũ, vì vậy, làm càng nhanh, càng sớm càng tốt.
Tại cuộc làm việc, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân đề nghị đơn vị tư vấn rà soát kỹ, cập nhật số liệu thủy văn, lưu lượng nước, mực nước để bảo đảm tính tương thích với quy hoạch thủy điện, hiệu quả kinh tế, tác động của hệ thống thủy lợi đối với dòng chảy, thủy điện…
Lãnh đạo TP. Hà Nội, các tỉnh Ninh Bình, Hải Dương, Hưng Yên, Hà Nam đã góp ý cụ thể vào đề xuất cải tạo, nâng cấp, xây dựng mới một số đập dâng, công trình thủy lợi bảo đảm phòng, chống thiên tai (nhất là sau cơn bão số 3 năm 2024 – bão Yagi), cấp đủ nước sản xuất, sinh hoạt, giảm ô nhiễm các dòng sông, cải thiện tình trạng thoát nước đô thị…
Ứng dụng công nghệ mới, hiện đại để quy hoạch các vùng thoát lũ
Lưu vực sông Hồng-sông Thái Bình thuộc lãnh thổ Việt Nam có diện tích 88.860 km2, thuộc 25 tỉnh, thành phố, với dân số khảng 34 triệu người.
Trên lưu vực sông Hồng-sông Thái Bình có khoảng 2.260 công trình thủy lợi, cấp nước cho 860.000 ha đất canh tác, 151.000 ha nuôi trồng thủy sản, 870 triệu m3 nước sinh hoạt công nghiệp, tiêu thoát nước cho 1,37 triệu ha.
Hệ thống hồ chứa tham gia phòng, chống lũ khoảng 8,45 tỷ m3. Hệ thống đê dài 2.108 km, 744 km kè bảo vệ cho hơn 18 triệu dân, 1 triệu ha đất nông nghiệp và hạ tầng kinh tế-xã hội.
Ba vấn đề đặt ra đối với lưu vực sông Hồng-sông Thái Bình là: Biến đổi khí hậu, thiên tai bất thường, cực đoan; phụ thuộc nguồn nước biên giới (chiếm khoảng 40%); áp lực phát triển kinh tế-xã hội. Trong khi đó, hệ thống công trình thủy lợi quy mô nhỏ, thiết kế cũ, công nghệ cũ, chưa tính toán đầy đủ yêu cầu phục vụ đa mục tiêu.
Kết luận cuộc làm việc, Phó Thủ tướng nhấn mạnh 2 quy hoạch có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của các địa phương tại lưu vực sông Hồng-sông Thái Bình, sông Cửu Long trong bối cảnh biến đổi khí hậu, ảnh hưởng của sự thay đổi nguồn nước thượng nguồn, sức ép phát triển kinh tế-xã hội khiến công tác quản lý, khai thác sử dụng tài nguyên nước tích hợp, đa mục tiêu trở nên rất cần thiết, cấp bách.
Đơn vị tư vấn tiếp thu, làm rõ các ý kiến tại cuộc họp, trong đó, cần thống nhất, gắn kết chặt chẽ quy hoạch thủy lợi lưu vực sông Hồng-sông Thái Bình, sông Cửu Long với các quy hoạch khác, cùng với tư duy thiết kế mở và động.
"Quy hoạch thủy lợi không chỉ giải quyết những mục tiêu ngắn hạn, không hối tiếc mà còn đáp ứng tầm nhìn dài hạn, tránh chắp vá, lãng phí; bảo đảm tính kết nối đồng bộ, tổng thể giữa nhiệm vụ cấp nước cho sinh hoạt, nông nghiệp, công nghiệp, thủy điện… với nhiệm vụ thoát nước đô thị, xử lý ô nhiễm môi trường" Phó Thủ tướng nói và nhấn mạnh, khả năng kết nối đồng bộ, liên thông của hệ thống thủy lợi phụ thuộc rất lớn vào địa hình, dòng chảy ở từng khu vực, đòi hỏi cách tiếp cận tổng thể, sự hiểu biết thật sâu sắc về lưu vực sông, nhất là trong điều kiện thời tiết cực đoan, thay đổi nguồn nước từ thượng nguồn.
Theo Phó Thủ tướng, các công trình thủy lợi không chỉ là đê, hồ chứa, trạm bơm điều tiết… đứng riêng lẻ mà cần nhìn rộng ra với khả năng kết nối các đô thị, công trình đô thị.
Đơn vị tư vấn phải sử dụng các mô hình tính toán mô phỏng trong từng thời điểm thời tiết cực đoan ở lưu vực sông Hồng-sông Thái Bình để lý giải và có phương án giải quyết đồng bộ, tổng thể, ứng dụng công nghệ mới, hiện đại để có thể thay đổi quy hoạch các vùng thoát lũ trước đây qua đó tác động trở lại tư duy phát triển kinh tế-xã hội của địa phương .
