Virus corona (CoV) là một họ virus lớn thường gây bệnh cho người từ bệnh cảm lạnh thông thường đến bệnh nặng, chúng có thể đe dọa tính mạng của người bệnh như hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS-CoV) năm 2002 và hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS-CoV) năm 2012. Tuy nhiên, từ tháng 12/2019, một chủng virus corona mới (Covid-19) gây viêm phổi tại Vũ Hán, Hồ Bắc (Trung Quốc) đã được xác định và có nguy cơ lan rộng.
Người nhiễm Covid - 19 có các triệu chứng cấp tính như ho, sốt, khó thở, có thể diễn biến đến viêm phổi nặng, suy hô hấp cấp tiến triển và tử vong, đặc biệt ở những người có bệnh mạn tính, suy giảm miễn dịch.Hiện nay bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và chưa có vắc-xin phòng bệnh.
Chẩn đoán viêm phổi cấp do nhiễm Covid-19
Chẩn đoán bệnh viêm phổi cấp do nhiễm virus corona chủng mới Covid - 19 cần phân biệt các trường hợp bệnh nghi ngờ, bệnh có thể và bệnh xác định.
Bệnh nghi ngờ: bao gồm các người bệnh: bị sốt và viêm phổi, viêm phổi kẽ, hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển ARDS (acute respiratory distress syndrome) dựa trên triệu chứng lâm sàng hoặc hình ảnh chụp phim X-quang phổi thấy bị tổn thương ở các mức độ khác nhau mà không giải thích được bằng nguyên nhân nhiễm trùng hay các nguyên nhân khác bao gồm tất cả các người bệnh có chỉ định lâm sàng và xét nghiệm bệnh viêm phổi cộng đồng; người bệnh đã sống hoặc đi du lịch đến vùng dịch tễ có bệnh do virus corona chủng mới trong vòng 14 ngày trước khi bắt đầu có triệu chứng ghi nhận; người bệnh có tiếp xúc trong thời gian ủ bệnh 14 ngày với các bệnh nhân bị sốt và nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính chưa rõ nguyên nhân xuất hiện trong vòng 14 ngày sau khi đi du lịch đến vùng dịch tễ có bệnh do virus corona chủng mới.
Bị sốt và có các triệu chứng bệnh lý hô hấp như ho, khó thở... và đã từng có mặt tại những cơ sở y tế ở các vùng dịch tễ đã xác định có các bệnh nhân mắc bệnh do virus corona chủng mới liên quan đến việc chăm sóc y tế hoặc tiếp xúc trực tiếp với động vật nuôi bị bệnh, động vật hoang dã ở các vùng dịch tễ trong vòng 14 ngày. Bị sốt hoặc có các triệu chứng hô hấp khởi phát trong vòng 14 ngày sau khi tiếp xúc với bệnh nhân có thể mắc bệnh hoặc khẳng định mắc bệnh do nhiễm virus corona chủng mới.
Tìm kiếm dấu hiệu bất thường trên phim chụp X-quang
Bệnh có thể: bao gồm các người bệnh: có bằng chứng dịch tễ là người bệnh đã tiếp xúc với bệnh nhân đã được chẩn đoán xác định bằng xét nghiệm gồm những người chăm sóc bệnh nhân như nhân viên y tế hoặc các thành viên trong gia đình, những người sống chung với người bệnh hoặc đến thăm người bệnh trong thời gian có biểu hiện bệnh lý.
Có bằng chứng lâm sàng là người bệnh có các biểu hiện triệu chứng lâm sàng, dấu hiệu bất thường trên phim chụp X-quang hoặc xét nghiệm giải phẫu bệnh lý nhu mô phổi như viêm phổi hoặc hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển phù hợp với định nghĩa về trường hợp bệnh; không được khẳng định bằng xét nghiệm bởi vì không lấy được mẫu bệnh phẩm hoặc không làm được xét nghiệm để chẩn đoán nguyên nhân gây nhiễm trùng hô hấp; không giải thích được các nguyên nhân gây nhiễm trùng hoặc các nguyên nhân khác.
Bệnh xác định: bệnh nhân có biểu hiện lâm sàng đã nêu ở trên và được khẳng định bằng xét nghiệm Real time RT-PCR (reverse transcription polymerase chain reaction) có kết quả dương tính với loại virus corona mới Covid-19.
Chẩn đoán phân biệt
Trong chẩn đoán bệnh nghi ngờ, bệnh có thể và bệnh xác định viêm phổi cấp do nhiễm mầm bệnh Covid-19 đã nêu ở trên; cần chẩn đoán phân biệt với một số bệnh lý khác có thể xảy ra trong thời gian bệnh viêm phổi do chủng mới của virus corona (Covid-19) bùng phát để tránh nhầm lẫn như: bệnh cúm nặng gồm cúm A/H1N1 hoặc cúm gia cầm A/H5N1... Hội chứng hô hấp cấp tính nặng do coronavirus SARS-CoV (Severe acute respiratory syndrome-coronavirus) và hội chứng viêm đường hô hấp vùng Trung Đông do coronavirus MERS-CoV (Middle East respiratory syndrome-Coronavirus). Bệnh viêm phổi không điển hình do các nguyên nhân khác gồm virus hợp bào hô hấp RSV (respiratory syncytial virus), adenovirus, mycoplasma...
Xét nghiệm cận lâm sàng xác định
Xét nghiệm cận lâm sàng là phương pháp giúp chẩn đoán xác định một cách chính xác trường hợp mắc bệnh viêm hô hấp cấp do nhiễm Covid-19. Kỹ thuật xác định nhiễm Covid-19 là kỹ thuật Real time RT-PCR với bệnh phẩm được lấy từ dịch đường hô hấp, đờm, dịch nội khí quản thu thập bằng tăm bông và bảo quản trong môi trường phù hợp. Cần lưu ý đối với các trường hợp lần đầu tiên nghi bị nhiễm virus corona chủng mới, các đơn vị y tế cần lưu mẫu và chuyển mẫu đến các cơ sở xét nghiệm được Bộ Y tế cho phép khẳng định.
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), xác nhận dương tính với virus corona chủng mới (Covid-19) được thực hiện bằng 2 kỹ thuật là giải trình tự gien thế hệ mới và Real time RT-PCR.
Để có thể chẩn đoán nhanh, các nhà khoa học thường sử dụng kỹ thuật Real time RT-PCR xác định sự hiện diện của những đặc điểm di truyền riêng biệt này trên mẫu bệnh phẩm vì không phải nơi nào cũng có thể ứng dụng kỹ thuật giải trình tự gien. Do kỹ thuật Real time RT-PCR có ưu điểm về thời gian và thực hiện đơn giản, vì vậy trong các tình huống khẩn cấp, đây là lựa chọn phù hợp nhất, giúp các cơ sở y tế chẩn đoán nhanh, hiệu quả. Việc sử dụng công nghệ này đã giúp giảm thời gian xét nghiệm từ 10 ngày xuống còn 24 giờ.
Việc thu thập, bảo quản và vận chuyển bệnh phẩm phải thực hiện theo đúng quy trình. Đồng thời phải thực hiện đầy đủ thêm các xét nghiệm cận lâm sàng thường quy cần thiết khác phục vụ cho việc chẩn đoán, tiên lượng và theo dõi bệnh nhân.
