1. Hướng dẫn mới của WHO - Cột mốc trong nỗ lực chấm dứt ba bệnh lây truyền từ mẹ sang con
Theo đó, các quốc gia được khuyến khích triển khai dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn diện, hiệu quả và lấy người bệnh làm trung tâm cho phụ nữ mang thai, bà mẹ cho con bú và trẻ em gái. Mục tiêu chung là bảo đảm những đứa trẻ chào đời không nhiễm HIV, giang mai hoặc viêm gan B, góp phần hình thành một thế hệ khỏe mạnh hơn trong tương lai.
Tại Hội nghị Khoa học HIV lần thứ 13 của Hiệp hội AIDS Quốc tế (IAS), diễn ra mới đây tại Kigali (Rwanda), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã giới thiệu hướng dẫn đầu tiên hỗ trợ các quốc gia xây dựng chương trình toàn diện và tích hợp nhằm loại trừ ba bệnh lây truyền từ mẹ sang con: HIV, giang mai và viêm gan B.
Hướng dẫn này dựa trên Khung Loại trừ Ba Mục tiêu của WHO, nhấn mạnh phương pháp tiếp cận tích hợp, lấy con người làm trung tâm, nhằm ngăn ngừa lây truyền các bệnh nhiễm trùng từ mẹ sang con. Nội dung được xây dựng trên 4 trụ cột chính và 4 yếu tố xuyên suốt trong quá trình triển khai.
Thực hiện sàng lọc, chẩn đoán sớm và điều trị cho phụ nữ mang thai nhiễm HIV, giang mai hoặc viêm gan B để loại trừ lây nhiễm từ mẹ sang con.
Bên cạnh đó, WHO cũng đưa ra một chiến lược toàn diện dành cho chính phủ, hệ thống y tế và các bên liên quan, giúp đánh giá, cải thiện và mở rộng các chương trình loại trừ, hướng tới mục tiêu bảo vệ sức khỏe bà mẹ và trẻ em.
TS. Meg Doherty, Giám đốc Chương trình Toàn cầu về HIV, Viêm gan và Nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục của WHO, nhấn mạnh: “Hướng dẫn mới này là một cột mốc quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm chấm dứt lây truyền HIV, giang mai và viêm gan B từ mẹ sang con. Tài liệu được ban hành trong bối cảnh nhu cầu về một cách tiếp cận tích hợp trong chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em ngày càng cấp thiết, nhằm bảo đảm hoàn thành các mục tiêu y tế toàn cầu vào năm 2030 và bảo vệ sức khỏe cho các thế hệ tương lai”.
Các nghiên cứu điển hình từ nhiều quốc gia đã được trình bày nhằm minh họa những thực hành hiệu quả và cung cấp các mô hình tham khảo, giúp định hướng cho lộ trình của các nước trong mục tiêu loại trừ lây truyền từ mẹ sang con vào năm 2030.
2. Bài học kinh nghiệm từ Kenya và Namibia trong chiến lược Triple Elimination
“Triple Elimination” có nghĩa là: Loại trừ đồng thời ba bệnh lây truyền từ mẹ sang con (EMTCT – Elimination of Mother-To-Child Transmission), bao gồm:
- HIV
- Giang mai (syphilis)
- Viêm gan B (HBV)
Mục tiêu của Triple Elimination là đảm bảo trẻ sinh ra không bị lây nhiễm ba bệnh này từ mẹ, thông qua các chương trình phòng ngừa, sàng lọc, điều trị và chăm sóc toàn diện cho phụ nữ mang thai, phụ nữ cho con bú và trẻ sơ sinh.
Nói cách khác, Triple Elimination là một chiến lược y tế công cộng toàn cầu nhằm tạo ra một thế hệ trẻ em sinh ra khỏe mạnh, không mắc ba bệnh truyền nhiễm trên.
- Kenya bắt đầu hành trình hướng tới loại trừ ba bệnh lây truyền từ mẹ sang con (HIV, giang mai và viêm gan B – Triple Elimination) từ năm 2018, với việc thành lập một nhóm chuyên trách xây dựng khung chương trình EMTCT giai đoạn 2022 – 2023. Đến năm 2024, quốc gia này thành lập Nhóm Công tác Kỹ thuật về Triple Elimination để điều phối hoạt động.
Công tác giám sát và triển khai được phân cấp xuống các quận, huyện nhằm tăng cường năng lực và giám sát hiệu quả. Đại diện cộng đồng người sống chung với HIV cũng tham gia tích cực vào các hoạt động vận động chính sách, nâng cao nhận thức và đóng góp vào việc xây dựng, thẩm định khung chiến lược quốc gia giai đoạn 2022–2027.
Kenya hiện cung cấp nhiều dịch vụ EMTCT cùng các hướng dẫn thực hành tốt, bao gồm: tư vấn và hỗ trợ bà mẹ, thành lập nhóm đồng đẳng, xét nghiệm kép HIV/giang mai… Quốc gia này cũng đang nỗ lực triển khai tiêm chủng viêm gan B ngay sau sinh, tích hợp quản lý giang mai và viêm gan B vào hồ sơ bệnh án điện tử sức khỏe bà mẹ - trẻ em (MNCH), mở rộng chẩn đoán sớm ở trẻ sơ sinh và khắc phục tình trạng thiếu hụt vật tư y tế.
- Namibia đã mở rộng chiến lược loại trừ kép HIV/giang mai (áp dụng từ năm 2020) bằng cách đưa viêm gan B vào chương trình loại trừ ba bệnh lây truyền từ mẹ sang con vào năm 2023. Việc phân tích tình hình và tham vấn các bên liên quan đã giúp quốc gia này xây dựng lộ trình 2020–2024, bao gồm kế hoạch hành động, cập nhật hướng dẫn chuyên môn và tích hợp chiến lược Triple Elimination vào hệ thống đào tạo cũng như quản lý thông tin y tế.
Năm 2023, Namibia được WHO trao Giải Đồng về Lộ trình loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con (MTCT HIV Path to Elimination). Đặc biệt, Namibia cũng trở thành quốc gia đầu tiên và duy nhất tính đến nay được trao Giải Bạc về Lộ trình loại trừ lây truyền viêm gan B từ mẹ sang con.
3. Bốn trụ cột chính của WHO trong loại trừ HIV, giang mai và viêm gan B
1. Cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cho phụ nữ và trẻ em: Bảo đảm phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh được tiếp cận dịch vụ y tế toàn diện, an toàn và kịp thời.
2. Dự phòng lây truyền từ mẹ sang con: Thực hiện sàng lọc, chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả cho phụ nữ mang thai nhiễm HIV, giang mai hoặc viêm gan B; kết hợp dự phòng bằng thuốc, tiêm chủng và chăm sóc thai sản chuẩn.
3. Chăm sóc và điều trị suốt vòng đời: Đảm bảo phụ nữ, trẻ em và gia đình được quản lý, theo dõi và hỗ trợ lâu dài sau sinh, bao gồm điều trị kháng vi-rút, tiêm chủng viêm gan B và các dịch vụ y tế liên quan.
4. Hệ thống y tế bền vững và lấy con người làm trung tâm: Tăng cường quản lý, nhân lực, tài chính và chuỗi cung ứng thuốc – vaccine; bảo đảm mọi dịch vụ được tổ chức linh hoạt, tôn trọng quyền của người bệnh và dễ tiếp cận cho cộng đồng.
Mời bạn đọc xem thêm:
