Đến hẹn lại lên, năm học mới tại TP.HCM vừa bắt đầu cũng là lúc “đội quân” hàng rong lại “đổ bộ” bao vây trường học. Từ cấp tiểu học, phổ thông đến đại học, nơi nào cũng có hàng rong. Trong khi đó, vấn đề vệ sinh thực phẩm của những hàng quán rong này vẫn đang bị bỏ ngỏ...
Vây kín cả cổng trường…
Đón con trai học lớp 3 sau giờ học buổi sáng về nhà, chị Hạnh (ngụ Q.7, TP.HCM) hoảng hồn khi thấy cu cậu toát mồ hôi, ôm bụng khóc mếu. Gặng hỏi thì được biết, cu cậu đã đánh chén 2 cây kem cốc 7 màu bán ngay tại cổng trường mua bằng tiền ăn sáng chị cho con. Vội vàng, chị đưa con đi khám bác sĩ nhi gần nhà thì được biết cháu bị đau bụng và tiêu chảy và được cho thuốc về nhà điều trị. Chị Hạnh phân trần: “Mình chiều cháu và phần cũng vì vội đi làm nên thường đưa cho cháu 20 ngàn để tự mua đồ ăn sáng ở căn tin của trường. Cũng vì không dặn cháu không được ăn vặt và mua đồ ở ngoài nên hôm nay mới phải lo thế này”. Cũng theo chị Hạnh, sau lần con trai bị đau bụng, giờ đưa con đi học chị đâm lo vì thấy hàng rong đầy rẫy tại nơi các cháu học. Theo “mách nước” của người mẹ trẻ chúng tôi đã khảo sát hàng loạt các trường học từ tiểu học đến cấp học cao như tiểu học, nơi đâu hàng rong cũng hiện diện và luôn có lượng khách hàng rất đông đúc chính là các bạn học sinh và thậm chí, cả các bậc phụ huynh.
Hàng rong bao vây kín Trường Tiểu học Bến Cảng, Q.4, TP.HCM
7h sáng một ngày đầu tuần, chúng tôi tới Trường tiểu học Bến Cảng nằm trên đường Nguyễn Tất Thành (Q.4). Tuy học sinh mới lác đác được cha mẹ chở tới nhưng đội quân hàng rong thì đã “đông đặc” với quang gánh, tủ kính, xe đạp, dù bạt… và đủ các thức ăn vặt từ sữa đậu nành, nước ngọt, bò pía, gỏi, xôi chè, bánh tráng trộn... Nhiều người qua đường chắc không thể nhận ra đây là cổng trường học bởi toàn bộ đã bị đội quân hàng rong “chiếm giữ hết”. Chừng gần nửa tiếng sau, các “khách hàng” nhí cũng bắt đầu í ới chạy ra… vây kín các gánh hàng rong. Ngay tại hàng rào của cổng trường, cảnh một cô bán hàng thoăn thoắt dùng tay trần ngắt rau, gọt xoài, bốc khô bò trộn món gỏi cho các “thực khách nhí” khiến chúng tôi không khỏi ái ngại. Có những cô cậu học trò nhỏ vừa xuống xe đã ùa ngay tới một gánh hàng rong như thế này nhưng tuyệt không nhận được sự nhắc nhở nào của cha mẹ. Cảnh tượng này diễn ra suốt ngày, và những người bán hàng rong mặc nhiên coi đây là nơi “đóng đô” để buôn bán. Cách cổng trường tiểu học này chỉ khoảng hơn chục mét là cổng trường ĐH Nguyễn Tất Thành, cảnh tượng còn có vẻ “xôm tụ” hơn khi các anh chị sinh viên cũng đua nhau sà vào các gánh hàng ăn vặt như nước sâm, bắp luộc, gỏi xoài và bánh tráng trộn... Nhiều bạn sinh viên còn ghé vào mua đồ ăn vặt cùng với các em nhỏ tiểu học nữa. Hàng chục hàng quán rong ở đoạn đường chỉ dài hơn 30m cộng với sự nhiệt tình mua bán khiến buổi chiều nào đoạn đường này cũng đông như nêm cối.
Tiếp tục lang thang tới giao điểm hai con đường Nguyễn Văn Cừ - An Dương Vương (Q.5). Mặc dù đoạn đường chỉ dài khoảng 400m nhưng có tới 4 ngôi trường lớn là THPT Lê Hồng Phong, ĐH Khoa học tự nhiên, ĐH Sư phạm và ĐH Sài Gòn vì thế không khó hiểu khi đây là “thiên đường” của hàng rong mà đồ ăn thức uống vẫn là các mặt hàng chính. Đáng chú ý, nhiều hàng rong như cà phê, hủ tiếu, cơm tấm còn đầu tư cả chục bàn ghế để biến nơi này thành những quán ăn di động phục vụ học sinh - sinh viên. Tại nhiều tuyến đường khác như Hoàng Hoa Thám, Bạch Đằng, Xô Viết Nghệ Tĩnh (Bình Thạnh), Trần Xuân Soạn (Q.7), Trần Quốc Toản, Lý Chính Thắng (Q.3)… nơi đâu cũng có mặt hàng rong nhưng gần như không có đơn vị nào đứng ra xử lý. Một số trường cho biết có nhờ dân phòng và cả công an phường can thiệp và gần như chỉ các quận trung tâm như Q.1, Q.3 mới “mạnh tay” dẹp được, còn lại nhiều nơi khác thì chỉ được ngày một ngày hai rồi đâu lại vào đấy.
Bỏ ngỏ an toàn vệ sinh thực phẩm?
Một tuần sau khai giảng năm học mới, để đối phó với tình hình dịch bệnh sốt xuất huyết và tay chân miệng đang gia tăng và diễn biến phức tạp, Sở Y tế và Sở Giáo Dục TP.HCM đã có cuộc họp đầu năm để triển khai phối hợp chống và ngăn chặn dịch bệnh lây lan trong trường học. Tuy vậy, vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP) lại đang bị… bỏ ngỏ. Theo tìm hiểu của chúng tôi, chưa có một kế hoạch cụ thể nào được triển khai để đảm bảo vấn đề ATVSTP, cụ thể là hoạt động thẩm định, kiểm tra các bếp ăn trường học, các căn tin và cả hàng rong đang “đổ bộ” trở lại sau ngày khai giảng. Theo thống kê, hiện TP.HCM có trên nửa triệu học sinh ăn trưa tại trường với khoảng 1.000 trường tổ chức bếp ăn tập thể và đặt suất ăn công nghiệp. Trong khi đó, số liệu báo cáo trong các năm qua của Chi cục ATVSTP TP cũng cho thấy, trung bình mỗi năm có tới 4 - 5 vụ ngộ độc tập thể tại riêng trường học. Đấy là còn chưa kể những trường hợp lẻ tẻ không được thống kê và ngộ độc nhẹ không phải nhập viện. Trong khi đó, các kết quả xét nghiệm gần đây vẫn cho thấy, nhiều loại thực phẩm được buôn bán vỉa hè có chất bảo quản, đường hóa học hay dương tính với vi sinh vật, thậm chí là phẩy khuẩn tả gây tiêu chảy ở trẻ nhỏ. Một nghiên cứu cách đây chưa lâu của Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM cũng cho thấy trên 70% số người bán hàng rong không muốn tập huấn kiến thức và 100% người bán vi phạm các kiện về VSATTP. Liên quan đến vấn đề này, hiện TP.HCM cũng gần như “bó tay” trong kế hoạch tập huấn và cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP cho hàng rong, xe đẩy trên địa bàn TP.
Trong bối cảnh này, để đảm bảo ATVSTP và phòng tránh ngộ độc, cần hạn chế hàng rong trước cổng trường học. Các nhà trường, giáo viên và cả các bậc phụ huynh cần giáo dục, căn dặn trẻ không ăn quà vặt tại các hàng quán bán rong. Thực hành ăn chín, uống sôi ngay tại trường học và tại nhà. Bên cạnh đó, các căn tin, bếp ăn trong trường học cũng cần được tăng cường, “chuẩn hóa” để đáp ứng được nhu cầu của các em và đảm bảo tuyệt đối về vấn đề ATVSTP trong trường học.
Bài và ảnh: TUÂN NGUYỄN