Trao đổi với phóng viên, PGS.TSKH Nguyễn Tác An, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật biển Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang, cho rằng: “Đây không chỉ là thảm họa đối môi trường mà còn là thảm họa đối với sự phát triển của một nền kinh tế. Hệ sinh thái này, mất 60-70 chưa chắc đã phục hồi”.
Thưa PGS, trước đây cá biển chết hàng loạt và dạt vào bờ biển các tỉnh miền Trung; cách đây ít ngày ngư dân cho biết đã phát hiện nhiều mảng san hô, vẹm biển, ốc biển chết ở biển tỉnh Quảng Bình. Liệu đây có phải là thảm họa đối với môi trường biển hay không, thưa PGS?
Vấn đề chất thải công nghiệp mà thải ra biển thì đấy là tai họa rồi, dù thải ở đâu cũng là tai họa đối với tự nhiên. Do đó, phát triển kinh tế, phát triển công nghiệp là cần thiết nhưng con người phải quản lý, xử lý nó để làm sao những chất thải đó không gây độc hại cho môi trường.
Còn nếu không quản lý thành công thì nó sinh ra hậu quả, mà hậu quả không chỉ ngày một ngày hai, không chỉ một vùng hai vùng, mà nó sẽ khắp nơi. Đấy không những là thảm họa mà còn là thảm họa lớn nữa, không chỉ đối môi trường mà còn đối với sự phát triển của một nền kinh tế.
Ở nước ta từ trước đến nay, đã xảy ra hiện tượng san hô dưới đáy biển, ốc biển… chết nhiều như thế hay chưa, thưa PGS?
Dân người ta thấy nên nói là nhiều thế thôi, còn khoa học phải có định tính, định lượng. Từ xưa đến nay, san hô cũng có chết nhưng mà do hiện tượng nóng lên gọi là tẩy trắng san hô. Đó là một hiện tượng tự nhiên do biến đổi khí hậu. Còn san hô ven bờ cũng có chết do người ta phá, người ta làm công trình hoặc người ta khai thác để bán…
PGS có ý kiến như thế nào về nhóm nguyên nhân do con người trong sự việc này?
Tôi cho rằng, điều quan trọng nhất là khoa học phải xác định được là ai thải, thải cái gì, thải bao nhiêu và mức độ độc tính của những chất độc đó sẽ như thế nào và cách xử lý ra sao.
"Con người bình thường thì 60-70 tuổi và 60-70 tuổi đối với một hệ sinh thái thì khó phục hồi", -PGS.TSKH Nguyễn Tác An
Thưa PGS, sau hiện tượng cá chết hàng loạt ở các tỉnh miền Trung, điều gì làm PGS lo ngại nhất đối với môi trường biển?
Vấn đề là phải xác định được nguyên nhân, tất nhiên khoa học không thể vội được nhưng mà cũng không thể quá lâu được. Vấn đề tôi lo ngại nhất là, sao những việc như thế này mà kết quả chưa được công bố?
Tìm được nguyên nhân rồi thì mình mới tìm cách xử lý nó, đề phòng nó. Mà nguyên nhân càng tìm ra sớm thì càng thể hiện tính khách quan, còn để lâu thì khó khăn hơn. Đây là việc cấp bách nhất cần tập trung sức lực phải làm.
Những chất thải tác động môi trường trong một phạm vi lớn thì nó sẽ để lại di chứng hệ sinh thái rất lớn, nó làm ảnh hưởng đến nguồn lợi rất lớn. Những con cá, con cua, con tôm… chết mình thấy nó lớn như vậy nhưng chỉ là phần nổi của tảng băng thôi. Cái nguy hiểm nhất là mình không thấy, cái đó mới là quyết định nền tảng của sự sống, nguồn lợi của sinh vật.
PGS đang nói đến “di chứng hệ sinh thái là rất lớn”. Vậy liệu sự phục hồi của nó là có thể hay không?
Trong tự nhiên, bản thân nhiên nhiên có một chức năng là tự phục hồi nhưng lâu. Và khi môi trường không được cải thiện, luôn bị tác động của môi trường chất thải thì nó không phục hồi được. Con người phải xử lý được chất thải đấy và trả lại điều kiện sống, nhất là cho các chương trình sinh - lý - hóa hoạt động thì nó mới phục hồi được. Còn không trả lại điều kiện đấy thì nó sẽ hình thành lại những quá trình khác phù hợp điều kiện mới và cái đó thì lâu vô cùng.
Con người bình thường thì 60-70 tuổi và 60-70 tuổi đối với một hệ sinh thái thì khó phục hồi. Ở đây vấn đề rất quan trọng là sự phục hồi sinh thái, tái tạo sinh thái, ngoài chức năng của thiên nhiên (là lâu) thì con người phải giúp nó.
Do đó, vấn đề tác động, quản lý của con người rất quan trọng. Con người đã gây ra ô nhiễm thì phải xử lý ô nhiễm đó, làm mất cân bằng sinh thái thì phải tạo lại cân bằng sinh thái.
Xin cảm ơn PGS về cuộc trao đổi!