Vitamin C (tên hóa học là acid ascorbic) rất cần thiết cho cơ thể, bởi vì chúng tham gia vào nhiều chức năng quan trọng trong hoạt động của con người. Bình thường cơ thể hấp thu vitamin C qua thực phẩm nhưng nếu vì một lý do nào đó lượng hấp thu không đủ sẽ cần bổ sung nhưng cần bổ sung có giới hạn.
Vai trò của vitamin C đối với con người
Trong cơ thể, vitamin C tham gia vào quá trình sản sinh năng lượng, tạo miễn dịch, trung hòa hoặc đào thải các chất độc (hoặc song song cả hai), tổng hợp các chất vận chuyển trung gian hệ thần kinh, hấp thu canxi, sắt... Vitamin C là thành phần quan trọng có tác dụng trong sự trưởng thành của các sợi collagen bởi quá trình hydroxy hóa lysin và prolin. Vì vậy, nếu thiếu vitamin C sẽ ảnh hưởng đến sự tổng hợp collagen, đặc biệt là trong các mao mạch, mô liên kết, mô xương... dẫn đến vết thương lâu lành, thành mạch yếu dễ dẫn đến xuất huyết ở các mức độ khác nhau (xuất huyết dưới da, bầm tím, chảy máu chân răng, chảy máu cam). Điển hình là trong bệnh sốt xuất huyết Dengue, nếu cơ thể người bệnh thiếu vitamin C thì bệnh sẽ trầm trọng hơn. Vitamin C cũng là một chất khử trong cơ thể, ức chế nhanh các gốc tự do được sản sinh trong quá trình dị hóa các tế bào, ngăn ngừa sự ôxy hóa vitamin A, vitamin E và các acid béo không no. Vitamin C làm cho sắt duy trì được trạng thái hoàn nguyên tăng hấp thu, chuyển dịch, dự trữ sắt trong cơ thể. Vì vậy, khi thiếu vitamin C là nguyên nhân trong chứng thiếu máu nhược sắc do thiếu sắt. Ngoài ra, cùng với các loại vitamin (nhóm B, E,...), vitamin C đóng vai trò xúc tác các hệ thống men (enzym) của cơ thể nhằm thúc đẩy các quá trình chuyển hoá các dưỡng chất khác, đặc biệt là vai trò chống ôxy hoá để góp phần vào chống lão hoá.
Vitamin C có nhiều trong vỏ thượng thận, tham gia tổng hợp hormon corticosteroid, hormon tuyến giáp và một số hormon khác giúp hấp thụ và sử dụng các yếu tố dinh dưỡng khác (sắt, canxi...). Mặt khác, vitamin C còn làm cho canxi trong ruột tạo thành hợp chất tan, cải thiện tỉ lệ hấp thu canxi vào cơ thể. Vitamin C còn tham gia chuyển hóa cholesterol trong cơ thể thành một sulfat tan trong nước do bài tiết làm giảm hàm lượng cholesterol trong máu. Vitamin C có khả năng tham gia sản xuất một số chất dẫn truyền thần kinh, tổng hợp acid amin não của tập hợp dopamin, nor - adrenalin và adrenalin từ phân tử tyrosin. Vitamin C cũng là chất chống ôxy hoá rất quan trọng. Tuy nhiên, vitamin C cũng gây một số tác dụng phụ đặc biệt khi dùng liều cao kéo dài. Các tác dụng không mong muốn có thể gặp rối loạn giấc ngủ, sỏi tiết niệu, dị ứng, tổn thương đường tiêu hóa. Có tác giả đề cập, nếu dùng vitamin C liều quá cao và thời gian dùng quá lâu hoặc thường xuyên có thể tác động đến gen và có thể dẫn đến ung thư. Mặc dù nguyên nhân gây ung thư rất đa dạng, phức tạp và còn liên quan đến rất nhiều yếu tố khác nữa chứ không riêng gì một yếu tố.
Người bệnh muốn dùng vitamin C nên chú ý
Đã từ lâu vitamin C được coi là dược phẩm chứ không phải là thực phẩm, vì vậy, không thể dùng tùy tiện. Mọi khuyến cáo về thuốc đều dựa trên kết quả nghiên cứu tầm cỡ và mang tính chất đại diện không thể khuyến cáo cho từng người một, bởi vì tính chất, tình trạng bệnh, tình trạng cơ thể của từng người bệnh không giống nhau. Việc dùng vitamin C với mục đích gì là do bác sĩ khám bệnh trao đổi trực tiếp với người bệnh hoặc người nhà (nếu là trẻ em, người cao tuổi). Từ đó, bác sĩ sẽ cho chỉ định cụ thể đối với mỗi một người bệnh, người bệnh cần tuân theo, không tự động thay đổi liều lượng, không tự ngưng thuốc hay tăng liều sử dụng và nên tin tưởng vào chỉ định của bác sĩ khám bệnh cho mình. Trong quá trình sử dụng thuốc nếu thấy có điều gì cần thiết phải trao đổi thì nên trực tiếp gặp bác sĩ khám bệnh, không nên thông qua một người khác. Bởi vì bác sĩ kê đơn thuốc cho mình là người hiểu về bệnh của mình nhất và có chỉ định phù hợp nhất với tình trạng bệnh. Không nên coi vitamin C như là một loại thuốc bổ, dùng không giới hạn (đặc biệt là trẻ em, thai phụ) và không tự động mua vitamin C để tự điều trị.
PGS.TS. Bùi Khắc Hậu
