Nhạc sĩ - họa sĩ tài hoa Nguyễn Đức Toàn đã qua đời tại Hà Nội hôm 7/10, hưởng thọ 87 tuổi. Nhiều ca khúc đã làm nên tên tuổi Nguyễn Đức Toàn như Hà Nội một trái tim hồng, Biết ơn chị Võ Thị Sáu, Chưa có bao giờ đẹp như hôm nay, Chiều trên bến cảng... cùng các tác phẩm hội họa của ông sẽ còn sống mãi.
Để lại một gia tài nghệ thuật đồ sộ
Nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn ban đầu học vẽ tại Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương vì ông sinh ra trong gia đình có tiếng về hội họa, cha là họa sĩ nổi tiếng Nguyễn Đức Thục, anh họ của Nguyễn Đức Toàn là danh họa Trần Văn Cẩn. Tranh của Nguyễn Đức Toàn được trưng bày ở nhiều cuộc triển lãm, các bảo tàng mỹ thuật lớn trong và ngoài nước. Cách đây 5 năm, ông tổ chức triển lãm tranh cá nhân lần thứ 8 như một khẳng định niềm đam mê không ngừng nghỉ với nghệ thuật hội họa. Nguyễn Đức Toàn từng nghĩ sinh ra để vẽ, theo đuổi cái nghiệp cha của ông để lại. Thế nhưng, cũng ngay thuở thiếu thời, bỗng một ngày Nguyễn Đức Toàn phát hiện trong mình còn có một ngọn lửa sáng tạo khác cũng rất mãnh liệt, đó chính là niềm đam mê âm nhạc. Tuy nhiên những ngày về sau, khi không sáng tác nhạc ông lại cầm cọ vẽ, đi tìm cái đẹp giữa âm thanh và đường nét cuộc sống.
Nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn.
Trong sự nghiệp âm nhạc, Nguyễn Đức Toàn đã để lại nhiều ca khúc nổi tiếng ở nhiều thể loại, đề tài và điều đặc biệt là ông đã có một “dòng” sáng tác hướng về các anh hùng liệt sĩ với các tác phẩm như: Biết ơn chị Võ Thị Sáu, Noi gương Lý Tự Trọng, Bài ca Ngô Mây, Ca ngợi Trần Thị Lý, Ca ngợi Nguyễn Văn Trỗi, Nguyễn Viết Xuân cả nước yêu thương... Lúc sinh thời, nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn từng chia sẻ quan điểm vì sao ông lại chọn sáng tác về đề tài này: “Nếu chỉ vì cảm xúc mà không ý thức được nhiệm vụ chính trị thì tác phẩm cũng không đạt được như mong muốn. Nhưng nếu vì mục đích chính trị thì tác phẩm mang tính chất hô hào sẽ không hay được. Nhưng mỗi người viết theo một cách viết riêng, tôi chọn viết về các anh hùng, liệt sĩ”. Nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn cũng từng chia sẻ về hoàn cảnh ra đời của bài hát Biết ơn chị Võ Thị Sáu, đó là nhạc sĩ đọc được câu chuyện về chị Võ Thị Sáu trong tác phẩm Vượt Côn Đảo của nhà văn Phùng Quán, trong đó có chi tiết: Thời thơ bé chị Sáu rất thích chơi hoa lê ki ma. Câu chuyện về người con gái can trường nhưng cũng rất hồn nhiên ấy đã ám ảnh nhạc sĩ, để rồi từ đó những giai điệu “Mùa hoa lê ki ma nở...” đã ngân lên trong tâm trí nhạc sĩ.
Tài năng của Nguyễn Đức Toàn trong âm nhạc không chỉ được biết đến ở đề tài các anh hùng liệt sĩ mà còn ở chủ đề về Đảng, người lính, Hà Nội cho đến nhân dân. Điều đặc biệt là ở đề tài nào, Nguyễn Đức Toàn cũng có những tác phẩm để đời, tạo được dấu ấn mạnh mẽ đối với người nghe. Nổi tiếng và được biết đến nhiều nhất về đề tài Đảng, nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn có ca khúc Đảng là cuộc sống của tôi chứa đựng nhiều tâm tư của ông và cũng là “tiếng lòng” của cả thế hệ một thời. Trong khi đó, khi viết nhạc về Thủ đô Hà Nội, vị nhạc sĩ tài danh không chỉ có Hà Nội một trái tim hồng mà còn hàng loạt ca khúc nổi tiếng khác: Đêm trăng nhớ Hà Nội, Hà Nội sẵn sàng, Bài thơ về Hà Nội, Hà Nội nhớ và hợp xướng Ký sự Hà Nội. Và ở đề tài về Tổ quốc và nhân dân, ông đã để lại các tác phẩm khí nhạc rất nổi tiếng: Tổ khúc giao hưởng Tổ quốc, hợp xướng Bài ca xây dựng,Tiếng hát buổi bình minh, Bài ca chiến thắng...
Những mến yêu cho thế hệ mai sau
Con người vốn phải thuận theo lẽ tự nhiên “sinh - lão - bệnh - tử” và nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn cũng không nằm ngoài quy luật đó. Nhưng khi ông trở vào lòng đất mẹ, ngoài gia tài âm nhạc đồ sộ, các tác phẩm hội họa được trưng bày nhiều nơi có ý nghĩa to lớn với nền nghệ thuật thì ông cũng để lại những cảm phục, mến yêu cho thế hệ sau. Sự ra đi của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn khiến nhiều người trong giới cũng như công chúng không khỏi tiếc thương. Nhạc sĩ Trương Ngọc Ninh - Chủ tịch Hội Âm nhạc Hà Nội nhận định, Nguyễn Đức Toàn là nghệ sĩ tài năng, ông đã qua đời, để lại mất mát lớn cho giới âm nhạc cũng như nền nghệ thuật nước nhà bởi ông còn được biết đến là một họa sĩ nổi tiếng.
Ca sĩ Ánh Tuyết vốn ngưỡng mộ nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn đã lâu, chị cho biết sáng tác của vị nhạc sĩ này có giai điệu nhẹ nhàng, dễ thuộc như Quê em miền trung du, Chiều trên bến cảng... Thuở Ánh Tuyết còn sinh hoạt cùng bạn bè trong các đội, nhóm thiếu nhi, chị có dịp tập hát nhiều ca khúc của ông và phát hiện rằng các bài hát ấy đều giàu chất thơ nhưng cũng rất gần gũi, dễ đi vào lòng người. Ca sĩ Ánh Tuyết bày tỏ lòng ngưỡng mộ, khâm phục trước những sáng tạo của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn bởi những sáng tác ấy đã giúp các ca sĩ như chị có được nguồn cảm hứng để thăng hoa trên sân khấu.
Trong khi đó, nghệ sĩ Quyền Văn Minh chia sẻ, luôn kính trọng nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn cả về lao động nghệ thuật lẫn nhân cách sống. Với nghệ sĩ Quyền Văn Minh, ông từng biểu diễn rất nhiều tác phẩm của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn và mỗi lần như thế là niềm vinh dự lớn.